AP 2QE

MR

marginal revenue

bayaran ; isumbong ; malinis ang kapaligiran o hindi pagkakalat ; tangkilikin ang lokal na produkto

1. Pangunahing pananagutan ng mamimili ang ______________ ang nabiling produkto o serbisyo. 2. Kung may pandarayang naranasan sa pagbili ng isang produkto o serbisyo, kailangang ______________ ito sa ahensiya ng pamahalaan tulad ng Department of Trade and Industry (DTI). 3. Tungkulin din ng mamimili na mapanatiling ________________________________________________________ sa lugar ng kainan o palikuran. 4. Higit sa lahat, tungkulin ng mamimili na __________________________________________ upang magkaroon ng pagkakataong umunlad ang maliliit na negosyo, na nakatutulong sa pag-angat ng ekonomiya ng bansa

pagkain

Ang ______________ ay isang napakahalagang pagkonsumo ng tao upang mabuhay. Subalit ito ay maaaring magbunga ng negatibong epekto lalo na kung ang pagkonsumo ay kalabisan na o higit sa kinakailangan.

tubig

Ang ______________ ay pangangailangan rin ng tao upang mabuhay. Ang hindi wastong paggamit o pagkonsumo nito ay nagdudulot ng kakulangan na makaaapekto sa kalusugan ng tao.

enerhiya

Ang ______________ naman ay mahalaga ring aspekto ng pagkonsumo dahil kinakailangan ito sa produksiyon ng mga pagkain, sa transportasyon, at iba pang bagay. Dapat sapat lamang ang pagkonsumo nito upang maiwasan ang kakulangan sa suplay nito.

pangangailangan ng tao

Ang ______________________ ang nagdudulot sa kaniya na bumili o gumamit ng mga bagay na kailangan niya upang mabuhay. Maaaring ngayon ay matugunan niya at makamit ang kasiyahang hanap sa isang kalakal o serbisyo, ngunit kakailanganin niya itong muli sa mga susunod na araw habang siya ay nabubuhay.

paggamit ng sasakyan

Ang ____________________________ ay pangangailangan ng tao upang makapunta sa malalayong lugar. Ito ay nangangailangan ng pagkonsumo ng langis na nagdudulot ng polusyon sa kapaligiran.

negatibong epekto

Ang labis o hindi wastong pagkonsumo ng tao sa iba't ibang bagay gaya ng transportasyon, pagkain, enerhiya, at tubig ay nagdudulot ng mga ______________

kalakal at serbisyo

Ang lahat ng mga tao ay mamimili ng mga _________________.

salik ng produksiyon

Ang mga ______________ ay may karampatang halaga at ang anumang pagbabago sa presyo ng mga ito ay makaaapekto sa presyo ng kalakal kapag nasa pamilihan na. Sa sitwasyong ito, makabubuting alalahanin ang mga nonprice supply determinant, partikular na ang presyo ng magkakaugnay na produkto. Mahalaga ring mabatid na sa pag-unlad ng produksiyon, ang tao ang higit na nakikinabang dito. Halimbawa, kung ang mga magsasaka ay may maunlad na paraan ng pagsasaka, makaaasa tayo ng masaganang ani na tutugon sa ating pangangailangan sa pagkain. Gayundin, maaaring umasa ang mga magsasaka na magkakamit sila ng karagdagang kita mula sa kanilang ani para sa pagtataguyod ng kanilang kabuhayan

nonprice supply determinant

Ang mga salik ng produksiyon ay may karampatang halaga at ang anumang pagbabago sa presyo ng mga ito ay makaaapekto sa presyo ng kalakal kapag nasa pamilihan na. Sa sitwasyong ito, makabubuting alalahanin ang mga __________________________________, partikular na ang presyo ng magkakaugnay na produkto.

input

Ang mga salik ng produksiyon ay tinatawag ding __________.

profit maximization

Ang pangunahing layunin ng bawat kompanya ay mapaunlad at mapalago ang negosyo at maranasan ang lubos na pagkamit ng kita na kung tawagin ay _______________________. Sa pag-aaral ng profit maximization, gagamitin dito ang pagbabawas ng total revenue (TR) sa total cost (TC) TR - TC approach na ang TR ay ang kabuuang kita ng kompanya at ang TC ay ang kabuuang gastos naman ng kompanya

Department of Trade and Industry

DTI

lumikha, bumuo, o hanapin

Dahil din sa pangangailangan ay natututong mag-isip ang tao ng paraan upang _______________________________________ ang mga kailangan niyang produkto at serbisyo.

matalinong mamimili

Dahil sa mga nabanggit na salik, dapat na sinusuring mabuti ng mamimili ang produktong kailangang bilhin at hindi bunsod lamang ng kagustuhan. Dapat ding tingnan kung ang presyo ng produkto ay abot-kaya o kung ang produkto ay may pagpipilian o alternatibo upang may pamalit dito. Sa pangkalahatan, dapat maging isang _______________—marunong sa pagbabadyet, mapanuri sa bibilhing produkto, makatuwiran sa pagpili ng mga bibilhing produkto, at hindi kaagad naniniwala sa anumang anunsiyo o patalastas.

bagong impormasyon o ideya tungkol sa isang produkto ; maging sa mga proseso na makatutulong para mapalawak ang posibilidad ng produksiyon

Hindi lamang mga bagong makinarya ang nililikha ng R&D, kundi pati na rin ang mga ________________________________________________________ at ____________________________________________________________________________________. Ang halimbawa rito ay ang kontribusyong nagagawa ng biotechnology. Sa tulong nito, nakalilikha ng mga bagong uri ng palay na nakatutulong upang maparami ang ani na hindi nagdaragdag ng makinarya.

no return, no exchange

Itinatadhana Republic Act 71 o ang Price Tag Law , ang paglalagay ng tamang presyo sa mga paninda upang malaman ng mamimili ang halaga ng bibilhin niyang produkto. Ipinagbabawal din ang patakarang _________________ upang magkaroon ng pagkakataon ang mamimili na ibalik o papalitan ang nabiling produkto sakaling may depekto ito.

Republic Act 71 o ang Price Tag Law

Itinatadhana ng batas na ito ang paglalagay ng tamang presyo sa mga paninda upang malaman ng mamimili ang halaga ng bibilhin niyang produkto. Ipinagbabawal din ang patakarang no return, no exchange upang magkaroon ng pagkakataon ang mamimili na ibalik o papalitan ang nabiling produkto sakaling may depekto ito.

lupa , paggawa , at kapital

Ito ang mga kinakailangan upang makalikha ng produkto at serbisyo na tutugon sa walang hanggang pangangailangan ng tao. Halimbawa, sa pagbibigay ng serbisyo tulad ng edukasyon, kailangan natin ng lupa kung saan itatayo ang paaralan. Ang mga guro (paggawa) naman ang magbibigay ng kaalaman sa mga estudyante. Kailangan din ng mga mesa, upuan, aklat para sa silid-aklatan, at pisara (kapital) upang lubusang maibigay ang serbisyo.

tao

Mahalaga ring mabatid na sa pag-unlad ng produksiyon, ang ________ ang higit na nakikinabang dito. Halimbawa, kung ang mga magsasaka ay may maunlad na paraan ng pagsasaka, makaaasa tayo ng masaganang ani na tutugon sa ating pangangailangan sa pagkain. Gayundin, maaaring umasa ang mga magsasaka na magkakamit sila ng karagdagang kita mula sa kanilang ani para sa pagtataguyod ng kanilang kabuhayan

production function

Mahalagang maunawaan na ang konsepto ng _____________________ ay may kinalaman sa kung paano magagamit nang husto ang mga salik ng produksiyon.

Kakayahang bumili ; Okasyon ; Presyo ; Panahon ; Edad at panlasa ng tao ; Pag-aanunsiyo ; Kasarian

Mga Salik na Nakaaapekto sa Pagkonsumo

alokasyon ; simula at katapusan

Sa pamamagitan ng ________________, maibabahagi nang maayos ang mga nalikhang produkto at serbisyo. Ang gawaing ito ay mauuwi sa pagkonsumo ng tao na siyang ______________________________ ng mga gawaing pangkabuhayan.

magpapatuloy o titigil

Sa produksiyon, hindi lamang pagpapalaki ng kita at pagpapaliit ng gastos ang kailangang desisyunan ng isang mangangalakal o negosyante. Kailangan din niyang harapin ang hamon kung siya ay ______________________ sa produksiyon. Ito ay dahil sa kailangan niyang isaalang-alang ang presyo ng mga bilihin at mga salik ng produksiyon nang sa gayon ay maiwasan ang pagkalugi ng kompanya. Sa bahaging ito, mainam na maunawaan ang break-even point at shutdown point.

biotechnology

Sa tulong nito, nakalilikha ng mga bagong uri ng palay na nakatutulong upang maparami ang ani na hindi nagdaragdag ng makinarya.

TR = Q x P

Upang malaman ang punto na magkakaroon ng profit maximization ang kompanya ng sapatos, mahalagang malaman ang iba pang konseptong kasama sa TR — TC approach. Kung ang TC ang mga gastusin sa produksiyon, ang TR naman ang kinita o benepisyo sa pagbebenta ng produkto sa tanging presyo.

TC = FC + VC

ang formula upang matuos ang kabuuang kita mula sa short run ng kompanya

Profit maximizing rule

ang karagdagang dami ng produkto ng kompanya sa maikling panahon ay magiging makabuluhan kung magbubunga ito ng karagdagang kita

Mataas na kalidad ng paggawa

ang kasanayan at kakayahan ng isang manggagawa ay nagdudulot ng mataas na produktibidad. Makakamit ito kung ang mga tao ay nabibigyan ng patuloy na edukasyon at pagsasanay na may kaugnayan sa kanilang trabaho. Ang mga seminar, workshop, at ilan pang uri ng pagsasanay ay nakatutulong din sa paghubog ng mga inaasahang katangian ng isang responsableng manggagawa na nagpapataas din ng kalidad ng paggawa.

Kasarian

ang lalaki at ang babae ay may magkaibang pangangailangan. Halimbawa, ang sanitary napkin ay bibilhin lamang ng mga babae samantalang ang aftershave ay bibilhin lamang ng mga lalaki.

Pinabuti at epektibong pamamahala sa produksiyon

ang maayos na pamamahala sa mga salik ng produksiyon ay nagdudulot din ng mataas na produksiyon, gayundin ng mataas na antas ng pag-unlad ng ekonomiya. Kinakailangan na maging matalino sa pagpapasiya ang tagapamahala kung paano isasaayos ang mga salik ng produksiyon upang maiwasan ang mga hindi inaasahang gastos at makamit ang pangmatagalang kita. Mahalaga rito ang mga bagong kaalaman at estratehiya para mapabuti ang kakayahan sa pangangalakal.

Republic Act of 3740

ang pagbabawal sa pag-aanunsiyo at pagbebenta ng mga pekeng produkto.

sustainable consumption

ang paggamit ng mga bagay-bagay na nalilimitahan ang pagkonsumo ng pinagkukunang-yaman at ang polusyon sa kapaligiran. Sinisiguro ng konseptong ito ang wastong paggamit ng mga pinagkukunang-yaman upang maiwasan ang pag-aaksaya at polusyong dulot nito

shutdown point

ang punto kung saan ang kita ng kompanya ay kulang pa upang matustusan ang mga pirmihang gastos nito. Kung ang kita ay mas mababa kaysa sa mga pirmihang gastos, mas makabubuti na tumigil muna sa produksiyon ang kompanya upang maiwasan ang lubusang pagkalugi. Ito ay mangyayari kung pipilitin ng kompanya na gumawa ng walong pares ng sapatos.

break-even point

ang punto o sitwasyon kung saan ang kita ng kompanya ay sapat lamang upang igugol sa mga pirmihang gastos. Ito ang punto na nagtatagpo ang kurba ng TC at TR. Sa dalawang _____________________________ na ito, maaari pang magpatuloy ang kompanya sa produksiyon sa loob ng maikling panahon (short run). Ibig sabihin, kapag ang kita ng kompanya ay sapat lamang sa pirmihang gastos (FC), maaari pa itong magpatuloy sa produksiyon sapagkat may posibilidad na bumuti ang sitwasyon sa merkado. Samantala, kung titigil at magsasara naman ang kompanya, magiging mahirap para sa negosyante na makabalik sa dati niyang estado dahil mawawala ang kaniyang mga parokyano (customer) at maaaring makahanap na rin ng ibang trabaho ang mga manggagawa nito. Sa pagtingin sa ____________________________________, may nakukuha pa ring pakinabang ang negosyante subalit hindi lamang ito nakikita nang tahasan.

production function

ang relasyon ng dami ng input at ng kabuuang dami ng nagawang produkto o output. Halimbawa, ang produksiyon ng 100 pirasong pandesal (output) ay nangangailangan ng tamang dami ng harina, itlog, gatas, asukal, at iba pa (input)

pananagutan

bawat karapatan ng mamimili ay may katumbas namang _____________.

Q

dami ng nagawa

FC

fixed cost

pirmihang gastos (fixed cost)

gastusin ng isang kompanya na hindi nagbabago kahit na tumaas o bumaba ang produksiyon. Kabilang dito ang upa sa gusali o pabrika, buwanang bayad sa utang sa bangko, suweldo ng mga manggagawa, at depreciation cost.

pirmihang gastos (fixed cost)

gastusin ng isang kompanya na hindi nagbabago kahit tumaas o bumaba ang produksiyon

nagbabagong gastos (variable cost)

gastusin ng kompanya na nagbabago batay sa pagtaas o pagbaba ng produksiyon. Kasama naman dito ang mga konsumo sa koryente at tubig at ang dami ng mga hilaw na materyales sa paggawa.

utility

iba't ibang paggasta na ginugugol sa bahay, koryente, tubig, telepono, at iba pa

MC = MR

isa pang paraan ng pag-alam sa punto ng profit maximization ay ang sitwasyon na ang presyo ng bilihin

pagkonsumo

isa sa mga pinakamahalagang gawaing pang-ekonomiks.

sustainable consumption

isang antas ng pamumuhay na nagdudulot ng pagkonsumo ng mga bagay-bagay upang magdulot ng kaginhawaan sa buhay; nalilimitahan nito ang paggamit ng pinagkukunang-yaman at pagdudulot ng polusyon

pagkonsumo

isang gawaing pangkabuhayan ng pagbili at paggamit ng mga produkto at serbisyo upang makamit ng tao ang kasiyahan sa kaniyang pangangailangan at magkaroon ng maayos na pamumuhay.

produksiyon

isang proseso ng paglikha ng mga bagay na nakatutugon sa mga pangangailangan ng tao mula sa matalinong paggamit ng mga pinagkukunang-yaman

konsumerismo

isang samahan ng pagkilos upang mabigyan ng proteksiyon at kamulatan ang mga mamimili sa kanilang karapatan

maaksayang pagkonsumo

isang uri ng pagkonsumo kung ang ginagawang pagkonsumo ay nagdudulot ng pag-aaksaya sa produkto o serbisyo at hindi nakapagdudulot ng kasiyahan. Halimbawa nito ang pag-iwan nang bukas ang mga ilaw na wala namang gumagamit o ang patuloy na pagdaloy ng tubig sa gripo habang naglalaba

tuwirang pagkonsumo

isang uri ng pagkonsumo na kung saan madaling natatamo ng tao ang kasiyahan sa kaniyang nabiling produkto. Halimbawa nito ang pagbili ng pagkain upang tugunan ang gutom o ang pag-inom ng tubig dahil nauuhaw.

Executive Order bilang 16

isinasaad nito na dapat lagyan ng label ang produkto kung hanggang kailan ang itatagal nito (expiration date)

Patuloy na pag-unlad sa tulong ng pananaliksik (Research and Development)

kabilang sa research and development (R&D) ang mga siyentipikong pananaliksik, pagpapabuti sa isang produkto (product improvement), inobasyon sa paraan ng produksiyon, at pagtukoy ng mas maayos at mabuting pamamahala.

total revenue

kabuuang kita ng kompanya sa pagbenta ng produkto sa tanging presyo

kakayahang pang-entreprenyur

kakayahan ng isang tao na mag-organisa at mamahala sa pagpapatakbo ng negosyo

Marginal Revenue (MR)

karagdagang bentang dulot ng paggawa ng ikaanim na pares ng sapatos

Marginal Cost (MC)

karagdagang gastos sa paggawa ng ikaanim na pares ng sapatos

Karapatang magkaroon ng tamang impormasyon tungkol sa isang produkto ; Karapatang magtamo ng kaligtasan sa pagkonsumo ng kalakal at serbisyo ; Karapatan sa malinis na kapaligiran lalo na sa lugar ng mga kainan at palikuran ; Karapatang pumili ng produkto at serbisyong gusto niya ; Karapatang marinig ang kaniyang reklamo ; Karapatang mabayaran ng katumbas na halaga ang pinsalang dulot ng produkto ; Karapatang makuha ang resibo ng pinamili

karapatan ng mamimili

P=MC=MR

katumbas ng presyo ng sapatos ang MC at MR

mataas na produktibidad

layunin ng sinumang negosyante sapagkat inaasahan dito ang kakayahan na makalikha ng mas maraming produkto para sa tao at lipunan.

Pag-aanunsiyo

malaki ang epekto ng ______________ sa pagkonsumo ng tao dahil ito ang paraan ng panghihikayat sa mga mamimili na tangkilikin ang produkto. Gumagamit ang mga prodyuser ng iba't ibang paraan upang mahikayat ang mga tao na bumili ng mga inaanunsiyong produkto. Ang halimbawa nito ay paggamit ng mga kilalang artista sa pag-eendorso o pagpapakita ng patalastas na tinatangkilik ng maraming tao ang produkto o serbisyo.

Okasyon

marami ang nabibiling panghanda kapag may __________ tulad ng pista, Pasko, o kaarawan.

MC

marginal cost

produksiyon

masasabing isa sa mga pangunahin at mahahalagang gawaing pangkabuhayan dahil sa pamamagitan nito, nalilikha ang suplay ng mga bagay o serbisyo na makatutugon sa mga pangangailangan ng tao at ng lipunan. Upang maisagawa ito, kinakailangang isaalang-alang ang mga salik ng produksiyon

kapital

mga bagay na ginagamit sa paggawa ng mga bago at iba pang produkto

Mataas na kalidad ng paggawa ; Pamumuhunan sa kapital ; Pinabuti at epektibong pamamahala sa produksiyon ; Patuloy na pag-unlad sa tulong ng pananaliksik (Research and Development)

mga salik ng produktibidad

Presyo

naaapektuhan ang pagkonsumo ng tao kapag ang ______________ ng produkto ay mataas o mababa. Nangangahulugan ito na maraming mabibili ang mamimili kapag ang ______________ ay mababa, samantalang kakaunti lamang ang kaniyang mabibili kapag ang ______________ ay mataas.

Edad at panlasa ng tao

nagkakaiba ang estilo ng pagkonsumo ng kabataan kaysa ng nakatatanda. Nagkakaiba rin ang kanilang panlasa sa pagkain at sa iba pang bagay.

produktibidad

natutukoy sa pamamagitan ng pagdami ng nalikhang produkto (output) batay sa karagdagang input. Halimbawa, kung tumaas ng 20% ang bilang ng sapatos na nagawa ng sapatero, maaaring dulot ito ng 10% pagtaas ng kaniyang produktibidad.

konsumerismo

pagkilos upang ipamulat at bigyang-proteksiyon ang mga mamimili sa kanilang mga karapatan

produktibong pagkonsumo

pagkonsumo na nakalilikha o nakabubuo pa ng ibang produkto o serbisyo

tuwirang pagkonsumo

pagkonsumong daglian o agarang nakakamit ang kasiyahan

maaksayang pagkonsumo

pagkonsumong nagdudulot ng pag-aaksaya at kawalan ng kapakinabangan sa tao

mapanganib na pagkonsumo

pagkonsumong nagdudulot ng panganib sa tao

maikling panahon (shortrun)

panahon ng produksiyon na ang prodyuser o negosyante ay may limitadong kakayahan na tugunan ang mga pagbabago sa presyo at sa mga salik ng produksiyon

pagkonsumo

paraan ng pagbili at paggamit ng isang produkto o serbisyo

pagkonsumo

parte ng pamumuhay ng isang indibidwal. Ito ay kinakailangan upang mabuhay.

kabuuang gastos (total cost)

pinag-samang halaga ng pirmihang gastos at nagbabagong gastos.

P

presyo sa pamilihan

shutdown point

punto kung saan ang kita ng kompanya ay kulang pa upang matustusan ang mga pirmihang gastos nito.

break-even point

punto o sitwasyon kung saan ang kita ng kompanya ay sapat lamang upang igugol sa kabuuang gastos

production function

relasyon ng dami ng input at ng kabuuang dami ng nagawang produkto o output

Kakayahang bumili

sa salik na ito, higit na nagagawang bumili ng marami ang mga maykaya o mayayamang tao.

lupa , paggawa , at kapital

salik ng produksiyon

Hindi nagbabagong balik sa proporsiyon (constant returns to scale)

sitwasyon na ang dami ng karagdagang input ng produksiyon ay inaasahang magbubunga ng parehong dami ng produkto o output. Ang sitwasyong ito ay karaniwang makikita sa sektor ng agrikultura: kung gaano karami ang itinanim ay ganoon din karami ang aanihin; kung gaano karami ang inalagaang hayop ay ganoon din ang dami ng maaaring maipagbiling hayop.

Pataas na proporsiyon (increasing returns to scale)

sitwasyon na ang dami ng karagdagang input ng produksiyon ay maaaring magbunga ng higit pa sa inaasahang dami ng output. Halimbawa, kapag ang isang teknolohiya ng awtomasyon ay ginamit sa loob ng pabrika, maaaring asahan na ang output ng isang manggagawa ay doble o higit pa

Pababang proporsiyon (decreasing returns to scale)

sitwasyon na ang karagdagang dami ng input ng produksiyon ay magkakaroon ng negatibong epekto sa dami ng output.Ang sitwasyong ito ay maaari ring makita sa sektor ng agrikultura. Halimbawa, ang pagdaragdag ng dami ng tubig sa irigasyon ay magdudulot ng pagkalunod ng mga pananim. Dahil dito, maaaring bumaba ang dami ng output o aning aasahan ng magsasaka.

profit maximization

sitwasyon na ang presyo ng kalakal ay katumbas ng marginal cost at marginal revenue

mapanganib na pagkonsumo

tawag sa pagkonsumo ng produktong nagdudulot ng pinsala o panganib sa tao. Halimbawa nito ang pagbili ng sigarilyo, inuming nakalalasing, o bawal na gamot.

TC

total cost

Panahon

tumutukoy ito sa kalagayan ng panahon na nakaaapekto sa mga pananim. Kapag tag-araw, halimbawa, mas sagana ang ani ng produktong agrikultural kaya mas mababa ang presyo ng mga ito at mas marami ang mabibiling produkto. Kung tag-ulan naman, kadalasang nagkakaroon ng pagbaha na nagreresulta sa mas mababang ani at pagtaas ng presyo ng mga produkto, kaya mas kakaunti ang mabibili.

Pamumuhunan sa kapital

tumutukoy ito sa paggamit ng mga makabago at mas mabisang planta, makinarya, at mga kagamitan na nagpapabilis ng produksiyon. Halimbawa, ang computer ay nakatutulong sa pagpapabilis ng trabaho gayundin sa pagsasaayos ng mga kailangang dokumento at datos.

tuwirang pagkonsumo , maaksayang pagkonsumo , mapanganib na pagkonsumo , produktibong pagkonsumo

uri ng pagkonsumo

VC

variable cost