Psychologia pracy i organizacji

Organizacja

Całość, której składniki przyczyniają się do powodzenia całości; całość, która przyczynia się do powodzenia swych części. Planowane współdziałanie ludzi zmierzające do osiągnięcia określonego celu poprzez podział pracy, funkcji, odpowiedzialności. Organizacje są grupami ludzi rozmyślnie tworzonymi, dla realizacji określonych celów. Obejmują one przedsiębiorstwa, armie, szkoły, szpitale, więzienia. Nie obejmują: plemion, klas, grup etnicznych, przyjacielskich i rodzin. Organizacje charakteryzują się podziałem pracy, władzy i przepływu informacji, który nie jest przypadkowy ani tradycyjny, lecz rozmyślnie zaplanowany, aby służył realizacji określonych celów; obecnością jednego lub więcej ośrodków władzy;substytucyjnością personelu.

Przyczyny występowania kradzieży

Demoralizujący wpływ przełożonego, Patologiczne normy grupowe, próba przywrócenia sprawiedliwości organizacyjnej.

Faza rozmrożenia

Diagnoza obecnego stanu organizacji. Wywoływanie potrzeby zmiany. Stworzenie dodatkowych sił na rzecz zmiany lub zmniejszenie oporu. Tworzenie wizji. Obudzenie potrzeby zmian, motywacji do ich przeprowadzenia.

Sytuacyjna teoria przywództwa Fiedlera

Efektywność grupy zależy od odpowiedniego zharmonizowania stylu przywództwa i stopnia, w jakim sytuacja umożliwia kontrolę i wpływ społeczny. Czynniki sytuacyjne: relacja lider-uczestnik; struktura zadań, władza lidera. Kombinacja tych trzech zmiennych dała 8 możliwych wariantów sytuacyjnych.

Zapobieganie mobbingowi

Eliminowanie źródeł stresu, staranny dobór personelu, skuteczne zarządzanie zasobami ludzkimi, zwiększenie możliwości kontrolowania własnej pracy, jasne określenie ról, sprawiedliwe procedury oceniania, konsekwentne karanie.

Wspólne charakterystyki przywódców wg Adaira

Entuzjazm, wierność własnym przekonaniom, ciepło, odwaga, dokonywanie trafnej oceny, twardość postępowania połączona ze sprawiedliwością.

Szkoła naukowej organizacji pracy - przedstawiciele

Frederick Taylor, Henry Gantt, Frank i Lilian Glibreth

Departamentalizacja

Grupowanie podobnych i logicznie powiązanych zadań w działy (najpopularniejsze: grupowanie czynności według funkcji)

Szkoła klasycznej teorii organizacji

Henrii Fayol, Max Weber, Mary Parker Follett, Chester Barnard

Badania prowadzone na uniwersytecie w Ohio

Identyfikacja zachowań charakteryzujących przywódców. Analiza ponad tysiąca zmiennych pozwoliła sklasyfikować je w dwóch kategoriach zachowań przywódczych: strukturalizowanie i poszanowanie.

Metody wywołania kryzysu

Informowanie o wynikach diagnozy, Ustanowienie wyższych standardów dotyczących wyników i zachowania pracownika, przekazanie pracownikom firm wzorcowo zarządzanych, zwiększenie częstotliwości kontaktów z niezadowolonymi klientami czy dostawcami,

Faza zamrożenia

Instytucjonalizacja zmian: przyswojenie nowych praktyk, metod, postaw, ocena zmian. Przekonanie pracowników, że nowe lepiej im służy

Współczesne kierunki w teorii zarządzania

Kierunek systemowy, kierunek sytuacyjny.

Osiągnięcia szkoły behawioralnej

Koncepcja człowieka społecznego, motywowanego potrzebami społecznymi, potrzeba takich stosunków w pracy, które przynoszą zadowolenie. Propozycja wzbogacania pracy - zadania zróżnicowane pod względem zakresu i odpowiedzialności. Zainteresowanie dynamiką grupy. Konieczność różnicowania motywowania - różne potrzeby pracowników.

Otoczenie Organizacji - Bielski

Konkurenci, klienci, dostawcy, strategiczni sojusznicy (wymiar techniczny, ekonomiczny, społeczno-kulturowy, polityczno-prawny, międzynarodowy)

Skala zachowań przywódczych - Tannenbaum i Schmidt

Kontinuum postaw przywódczych, na krańcach znajduje się styl autokratyczny i demokratyczny. Siedem klas zachowań (stylów kierowania) różniących się stopniem delegacji uprawnień decyzyjnych.

Władza

Możliwość wywierania wpływu na innych, możliwość doprowadzania do zmiany postaw lub zachowań grup albo jednostek.

Wizja

Musi być zrozumiała dla każdego pracownika, musi dawać mu możliwość realizowania jej w określonych działaniach. Musi zawierać moralną ideę. Musi być codziennie potwierdzona przykładem, dawanym przez menedżerów i zarząd. Musi służyć samorealizacji każdego pracownika.

Perspektywa osobowościowa przywództwa - podejście kwalifikacyjne

Na ogół nie udawało się wykryć jakichkolwiek cech, które wyraźnie konsekwentnie odróżniałyby przywódców. Wyniki badań nad wyodrębnieniem cech przywódczych przyniosły rozczarowanie. Współczynnik korelacji cech z przywództwem - bardzo niskie wartości. Badania nad bliźniętami -> przywództwo jest jedną z cech, które są bardzo silnie uwarunkowane dziedzicznie.

Warunki sprzyjające angażowaniu się w pracę - zasoby

Na poziomie: organizacji jako całości, relacji interpersonalnych, stanowiska pracy, zadania

Kontakt psychologiczny

Niepisany zbiór oczekiwań i obietnic dotyczących wzajemnych zobowiązań, zawierany i działający pomiędzy pracownikiem, a organizacją, w której

Organizacja jako narzędzie dominacji

Organizacja - droga wyzysku, eksploatowanie ludzi, ale też społeczeństw i zasobów naturalnych. Nacisk na kontrolę i dominację.

Organizacja jako maszyna

Organizacja - maszyna zaprojektowana i zbudowana przez kierownictwo do osiągania zaplanowanych celów. Oczekuje się, że będzie działała w określony sposób: zrutynizowany, wydajny, przewidywalny, niezawodny.

Organizacja jako organizm

Organizacja - organizm, żywy system otwarty, w celu przetrwania musi znajdować się w odpowiedniej relacji z otoczeniem. Jednostki działają najefektywniej, gdy zaspokajane są ich potrzeby. Organizacja jako system, składa się z podsystemów - tak jak żywy organizm, z narządów, cząsteczek.

Organizacja jako psychiczne więzienie

Organizacja - zjawisko psychiczne, tj tworzona i podtrzymywana przez nieświadome procesy.

Organizacja jako mózg

Organizacja jak mózg jest zdolna do uczenia się i samoorganizowania. Uczenie się i samoorganizowanie wymaga zmiany postaw: na aktywność, a nie bierność, na autonomię, a nie zależność, na współpracę, a nie rywalizację, na otwartość, a nie zamknięcie, na demokratyczne podejście, a nie autokratyzm.

Organizacja jako kultura

Organizacja zakorzeniona w wartościach, ideach, normach, rytuałach i przekonaniach.

Typy otoczenia

Otoczenie proste - stałe: nieliczne, jednorodne, zasadniczo niezmienne w czasie. Otoczenie proste - zmienne: nieliczne, nie całkiem jednorodne, stale zmieniające się. Otoczenie złożone - stałe: liczne, różnorodne, zasadniczo niezmienne w czasie. Otoczenie złożone - zmienne: liczne, różnorodne, stale zmieniające się.

Osiągnięcia i ograniczenia szkoły ilościowej

Planowanie i kontrola; programowanie produkcji, opracowywanie strategii wprowadzania na rynek nowych produktów, programowanie działań. Nie rozwiązuje skutecznie problemów dotyczących człowieka w przedsiębiorstwie. Koncepcje są zbyt trudne, aby można je było łatwo wdrożyć.

Naukowe zarządzanie

Pomiar i analiza czasu pracy przy liniach produkcyjnych, rozkładanie każdego zadania na elementy składowe i opracowanie najszybszych i najlepszych sposobów ich wykonania, eliminacja zbędnych działań - aby ograniczyć zmęczenie i zwiększyć wydajność, system różnicowania stawek, wykresy wydajności pracownika, naukowy dobór pracowników - aby każdemu przydzielić pracę, do której najbardziej się nadaje, naukowe szkolenie i doskonalenie robotnika

Od czego zależy rozmiar anomii w organizacji?

Pracownik, kierownik, organizacja.

Koordynowanie

Proces integrowania działalności odrębnych działów, aby skutecznie osiągać zamierzone cele organizacji.

Kierowanie

Proces planowania, organizowania, przewodzenia i kontrolowania pracy członków organizacji oraz wykorzystywania wszelkich dostępnych zasobów organizacji do osiągnięcia celów.

Faza zmiany (transformacji)

Propagowanie wizji, zdobywania poparcia dla zmian, planowanie reform, wdrażanie konkretnych projektów, niwelowanie oporów wobec zmian.

Siatka przywództwa - Blake i Mouton

Propozycja oparta na dwóch wymiarach: trosce o ludzi i trosce o produkcję. Kierowanie: zubożone, autorytarne, klubowe, zrównoważone, zespołowe.

Przyczyny wypalenia zawodowego -czynniki organizacyjne

Przeciążenie pracą, kontrola, niewystarczające płace i niedocenianie, relacje z innymi, niesprawiedliwość, wartości.

Sprawiedliwość proceduralna

Przekonanie, że wszyscy w organizacji podlegają takim samym zasadom, regułom i procedurą.

Mobbing

Prześladowanie jednostki w miejscu pracy poprzez poddanie jej systematycznym i powtarzającym się destruktywnym działaniom.

Kluczowe elementy konceptualizacji przywództwa

Przywództwo jest procesem. Warunkiem zaistnienia przywództwa jest zaistnienie oddziaływania. Przywództw występuje jedynie w kontekście grupowym. Przywództwo uwarunkowane jest osiąganiem celów.

Zachowanie wyróżnia przywódce

Próba wyjaśnienia zjawiska przywództwa przez wskazanie zachowań wyróżniających liderów. Cel: zrozumienie zachowań przywódczych oraz wskazanie działań, które można optymalizować i których można się wyuczyć. Przywództwo jako efekt wyuczonych zachowań, nabytych umiejętności.

Dlaczego dochodzi do mobbingu?

Psychika i sytuacja mobbera 2. Kultura i struktura organizacji 3. Sytuacja ofiary 4. Czynniki zewnętrze

Podział pracy

Rozkładanie złożonego zadania na części, w wyniku czego poszczególne osoby ponoszą odpowiedzialność za ograniczony zbiór czynności, a nie za całość zadania.

Model Kurta Lewina

Rozmrożenie, zmiana, zamrożenie

Przywódca wg Deminga

Rozumie w jakim stopniu praca grupy odpowiada celom firmy. Myśli o wcześniejszych i późniejszych fazach danego procesy. Stara się stworzyć wszystkim takie warunki pracy, aby dawała im radość. Jest trenerem, doradcą, a nie sędzią. Korzysta z liczb, żeby lepiej zrozumieć swoich ludzi. Pracuje nad udoskonaleniem systemu, w którym funkcjonuje. Wzbudza zaufanie. Nie oczekuje doskonałości. Słucha i uczy się. Umożliwia pracownikom wykonywanie ich zadań.

Cynizm reaktywny

Rozwija się jako rezultat złamania kontraktu psychicznego. Stanowi mechanizm obronny przed poczuciem niesprawiedliwości w relacjach z pracodawcą: złamanie obietnic danych pracownikom, deklaracje kierownictwa postrzegane jako pustosłowie, ukryte motywy i manipulacja ze strony zarządu. Organizacja postrzegana jako nieporadna, niesprawiedliwa, nieuczciwa, wykorzystująca ludzi.

Dlaczego ludzie angażują się lub nie angażują się? (Kahn)

Sensowność, bezpieczeństwo, Możliwość/dostępność

Rodzaje sprawiedliwości organizacyjnej

Sprawiedliwość dystrybutywna, sprawiedliwość proceduralna, sprawiedliwość interakcyjne

Czynniki wpływające na zaangażowanie

Sprawiedliwość proceduralna, wynagradzanie i wyrażanie uznania, relacje ze współpracownikami, wspierający styl przywództwa, zbieżność wartości własnych i organizacji, autonomia, wspieranie rozwoju pracowników, różnorodność zadań, identyfikacja z kulturą organizacyjną, zasoby osobiste

Szkoła ilościowa

Stosowanie metod matematycznych do budowania modeli, analizy i rozwiązywania problemów zarządzania. Powoływanie zespołów - analizowanie problemu - budowanie matematycznego modelu prezentującego czynniki wpływające na problem i występujące między nimi zależności; manipulacja wielkością zmiennych modelu i analiza skutków każdej zmiany, przedstawienie kierownictwu obiektywnej podstawy podjęcia decyzji.

Szkoła behawioralna

Stworzyć takie warunki, aby każdy pracownik chciał pracować, organizacja to ludzie.

Anomia pracownicza

Sytuacja w której pracownicy postępują nieuczciwie wobec pracodawcy, ale utrzymują o sobie mniemanie jako o uczciwych ludziach. Stan w którym wartości istnieją, ale nie są przestrzegane. Anomia pracownicza najczęściej powstaje wtedy, gdy grupa pracownicza wielokrotnie stawiana jest w powtarzającej się sytuacji pokusy.

Sprawiedliwość interakcyjna

Szczera komunikacja, uczciwość i otwartość.

Hierarchia 5 stopni przywództwa

1. Bardzo dobry pracownik 2. Wartościowy członek zespołu 3. Kompetentny menedżer 4. Skuteczny lider 5. Przywódca piątego stopnia

Charakterystyka 8 stylów kierowania Reddina

1. Dezerter, 2. Autokrata 3.Misjonarz 4. Kompromista 5. Biurokrata 6. Życzliwy autokrata 7. Rozwojowiec 8. Administrator

Rodzaje zmian

1. Dostosowawcze i antycypacyjne 2. Ewolucyjne i rewolucyjne

Fazy mobbingu

1. Konflikt 2. Akty agresji 3. Włączenie zarządu w cykl 4. Etykieta bycia trudnym lub chorym psychicznie 5) Wykluczenie

4. Funkcje kierownicze

1. Planowanie 2. Organizowanie 3. Kontrolowanie 4. przewodzenie

14 zasad zarządzania Fayola

1. Podział pracy 2. Autorytet 3. Dyscyplina 4. Jedność rozkazodawstwa 5. Jedność kierownictwa 6. Podporządkowanie interesu osobistego interesowi ogółu 7. Wynagrodzenie 8. Centralizacja 9. Hierarchia 10. Ład 11. Odpowiednie traktowanie personelu 12. Stabilność personelu 13. Inicjatywa 14. Zgranie zespołu, harmonia

4 Podstawowe elementy budowania organizacji

1. Podział pracy 2. Departamentalizacja 3. Określenie hierarchii organizacyjnej 4. Koordynowanie

Style przywództwa Likerta

1. Skoncentrowane na zadaniach 2. Skoncentrowane na ludziach

2 struktury organizacji

1. Struktura smukła 2. Struktura płaska

Sytuacyjny model Herseya i Blancharda

1. Styl dyrektywny 2. Styl coachingowy 3. Styl wspierający 4. Styl delegujący

Cechy idealnej organizacji wg. Webera

1. Wyraźny podział pracy, a każde stanowisko jest zajęte przez eksperta. 2. Ustalony, spójny zestaw zasad działania 3. Hierarchiczna struktura, tworząca linię podporządkowania od góry do samego dołu. 4. Bezosobowe prowadzenie przedsiębiorstwa przez kierowników (dystans do podwładnych) 5) Przyjmowanie i awansowanie jest oparte na technicznej wiedzy fachowej, pracownicy są chronieni przed arbitralnym zwolnieniem.

Rodzaje władzy

1. Władza z mocy prawa 2. Władza nagradzania 3. Władza wymuszania 4. Władza ekspercka, unikatowa 5. Władza odniesienia - wynikająca z potrzeby identyfikacji

Jak zostaje się przywódcą

1. Z urodzenia - decyduje osobowość; 2. Zachowania wyróżniają przywódcę 3. Sytuacja tworzy przywódce

4 zasady Taylora

1. Zasada naukowego opracowania każdego elementu pracy człowieka. 2. Zasada naukowego doboru, szkolenia i doskonalenia pracowników 3. Zasada przesunięcia odpowiedzialności za organizowanie pracy z robotnika na kierownika. 4. Zasada stałego kontrolowania działań robotnika.

Zmiany otoczenia

1. Łagodne (zmienność niska) 2. Burzliwe (zmienność wysoka)

Teoria ścieżki do celu - Evans i House

4 rodzaje zachowań przywódcy: nakazowe zachowanie przywódcy, wspierające zachowanie przywódcy, partycypacyjne zachowanie przywódcy, przywództwo zorientowane na zadania.

Typy przywódców w otoczeniu burzliwym

Administrator, ratownik, wizjoner, dekonstruktor.

Zadania przywódcy - etap zmiany

Bycia orędownikiem zmiany, wzorcem, aktywne zaangażowanie we wprowadzanie zmian, przeciwdziałanie oporowi przeciwko zmianie i jego łagodzeniu

Struktura macierzowa

To system podwójnego podporządkowania: dany pracownik podlega jednocześnie kierownikowi funkcjonalnemu i kierownikowi programu (lub zespołu) Zalety: pozwalają sprawnie skupić rozmaite specjalistyczne umiejętności potrzebne do rozwiązania złożonego problemy; najważniejsze z punktu widzenia zadania ludzie współpracując, tworząc jedną; lepsze zrozumienie zakresów działania i trudności poszczególnych działów, elastyczność. Wady: sprzeczne dyrektywy, potrzebne umiejętności współpracy.

Hierarchia

Układ wielu szczebli w strukturze organizacyjnej, na którego szczycie znajduje się najwyższy rangą menedżer odpowiedzialny za operacje całej organizacji; na kolejnych szczeblach znajdują się kierownicy niższych stopni.

Struktura funkcjonalna

W jednym dziale grupuje się wszystkich zajmujących się jednym rodzajem czynności lub kilkoma pokrewnymi czynnościami, zwanymi funkcją. Zalety: logiczna struktura, ułatwienie nadzoru - specjalistyczne umiejętności kierownika są ograniczone do jednego rodzaju czynności. Wady: ujawniają się w miarę rozrostu organizacji; trudno szybko uzyskać decyzję, niełatwo określić odpowiedzialność lub ocenić efektywność (który dział zawinił); identyfikacja z własną komórką, a nie całą organizacją.

Zaangażowanie - co pełni szczególnie istotną rolę?

Wartości - zbieżność wartości organizacji z wartościami osobistymi, znajomość celów organizacyjnych i ich akceptacji, możliwości wykonywania pracy, która jest ważna i potrzebna. Przywództwo.

Cechy przywódców charyzmatycznych

Wiara w siebie, wizja, silna wiara w wizję i gotowość do poniesienia wysokich kosztów czy poświęceń związanych z jej realizacją, niezwykłe zachowania, wizerunek agenta zmiany

Model Vrooma - Yettona - Jago

Wyróżniają 5 stylów podejmowania decyzji: 2 autokratyczne, 2 konsultacyjne, 1 grupowy

Przekonanie do zmiany

Wyzwalanie współuczestnictwa w procesie planowania zmiana, stworzenie klarownego przekazu, wywołanie kryzysu.

Zaangażowanie, a przywództwo

Zachowania przełożonego są wg badań kluczowym czynnikiem dla zaangażowania pracowników. Przełożeni: wyznaczają poziom obciążenia pracą, określają zakres swobody, wyznaczają wartości obowiązujące w organizacji, tworzą procedury -> poczucie sprawiedliwości, wyrażają uznanie dla dobrze wykonanej pracy, w dużym stopniu są odpowiedzialni za relacje społeczne.

Jak atakuje mobber? 5 grup zachowań.

Zachowania związane z komunikacją, ataki na relacje społeczne, ataki na reputacje,działania uderzające w pozycję zawodową ofiary, stwarzanie zagrożenia dla zdrowia.

Przywództwo zarządzanie - różnice

Zarządzanie bez przywództwa -> zdławiony rozwój biurokracja. Silne przywództwo, słabe zarządzanie -> skromne rezultaty, zmiany dla zmian

Wielowymiarowy model Christiny Maslach i współpracowników - wypalenie zawodowe

Zespół wyczerpania emocjonalnego, depersonalizacji i obniżonego poczucia dokonań osobistych, który może wystąpić u osób pracujących z innymi ludźmi w pewien określony sposób.

Organizacyjne uwarunkowania pracoholizmu

Zimna atmosfera, kryzys jako norma, środowisko pracy nie szanuje pracowników, misja organizacji jest zapomniana

Wizjoner

Zmiany antycypacyjne i ewolucyjne.

Dekonstruktor

Zmiany antycypacyjne i rewolucyjne

Administrator

Zmiany dostosowawcze i ewolucyjne.

Ratownik

Zmiany dostosowawcze i rewolucyjne.

Ograniczenia szkoły naukowej organizacji pracy

Zwalnianie robotników, nacisk na wydajność - wyzyskiwanie robotników, podejrzliwość i brak zaufania w stosunkach między kierownictwem, a robotnikami, alienacja pracy, traktowanie ludzi jak narzędzia, pominięcie potrzeb społecznych pracowników, motywowanie wyłącznie finansowe, oddzielenie planowania i projektowania pracy od jej wykonania.

Osiągnięcia szkoły naukowej organizacji pracy

Zwiększenie wydajności, obniżenie kosztów produkcji, redukcja personelu i wyższe wynagrodzenia, techniki usprawniania pracy znalazły zastosowanie w dziedzinach pozaprzemysłowych

Sposoby zapobiegania kradzieżom sprowadzają się do 3 grup działań, tj. ograniczenia:

możliwość wejścia do organizacji określonym osobom, możliwość podejmowania niepożądanych zachowań lub motywacji do takich działań.

Oldham i Hackman - motywujące właściwości pracy

różnorodność, całościowy charakter pracy, ważność zadania, autonomia, sprzężenie zwrotne

Przywódca zanim dokona wyboru postawy, powinien wziąć pod uwagę:

siły tkwiące w kierowaniu, siły tkwiące w podwładnych, siły tkwiące w sytuacji

Sprawiedliwość dystrybutywna

stosunek wkładu i otrzymywanej rekompensaty