Ethiek en deontologie - DONE

algemeen belang

Belang voor de samenleving als geheel.

belang van anderen

Belangen van personen, groepen mensen of dieren, buiten degene die het belang behartigt.

deugden

Gaat over een eigenschap van mensen. Het gaat over waarden die je je eigen gemaakt hebt (verinnerlijkt). OF goede eigenschappen die de handelswijze van de mens bepalen OF verinnerlijkte waarden

utilitarisme/utilisme

Het gaat over handelingen die de beste gevolgen hebben voor zoveel mogelijk mensen. De bedoeling is om alle gevolgen in rekening te brengen. Hierin zit de moeilijkheid omdat je niet alle gevolgen kan inschatten, je kan de keten van reacties dat jouw handelingen veroorzaken, niet inschatten

respect

Het is een vorm van openstellen ongeacht de situatie zonder snel een waardeoordeel te vormen. ..... betekent ruimte laten. Openheid is noodzakelijk. In die openheid kan er iets verschijnen en iets veranderen. OF recht op vrije deelname en inzagerecht, informatieplicht zelfbeschikkingsrecht, plicht tot eerbied voor morele waarden recht op geheimhouding, zwijgplicht

respect, integriteit, verantwoordelijkheid en deskundigheid

In alle verschillende codes komen er steeds 4 fundamentele waarden die op verschillende manieren worden georganiseerd, maar die altijd terugkomen. Het is belangrijk om van die 4 basiswaarden te voelen wat er gaande is om te achterhalen hoe je moet omgaan met situaties. Met deze basiswaarden leer je voeling krijgen door ervaring.

categorisch imperatief

Je moet handelen op de manier waarop je wil dat wat je doet een algemene wet wordt. Je moet willen dat het een natuurwet wordt. Handel ook zo dat je de andere niet enkel als middel, maar ook als doel beschouwd.

ethische dilemma's

Onderzoekers stellen zich de vraag in hoeverre ze mogen ingrijpen in het leven van de mens.

heersende opvatting

We gaan cultuur bestuderen en we gaan na wat mensen beschouwen als goed handelen en welke argumenten ze hiervoor hebben. Hoe zouden mensen zich moeten gedragen?

spreekrecht

aangifte doen bij de procureur des koning (misdrijven op minderjarigen, getuigen onder eed, feiten waar de cliënt slachtoffer van is en toestemming voor heeft gegeven, gedeeld beroepsgeheim met toestemming van cliënt en eigen verdediging)

waarden

abstracte cognitieve begrippen zoals bv verdraagzaamheid OF abstracte cognitieve begrippen die beschrijven wat mensen waardevol vinden OF omschrijven wat mensen waardevol vinden en waarnaar ze streven.

teleologische of gevolgenethiek

adhv doel en gevolg afwegen wat moreel handelen is utilitarisme, handelingsutilisme en regelutilisme probleem: je kan gevolgen niet altijd goed inschatten, en wat is nu echt de meest optionele uitkomst? OF Beoordelen welke handeling moreel juist is door doel en gevolgen af te wegen. Het is dus de ethiek die een handelingen afweegt op basis van de gevolgen en het doel dat men wil bereiken.

stap 5: omschrijf relevante normen en waarden

adhv waarde en beroepscode

negatieve vrijheid -> regelethiek

afwezigheid van dwang, restrictie en beperkingen. Miskent dat mensen afhankelijk zijn van anderen.

regelethiek

autonomie is negatieve vrijheid, dus geen beperkingen, dit is strijdig met afhankelijkheid

zorgethiek

autonomie is positieve vrijheid, dus zelfbesturing, en relationeel dat wil zeggen dat ze verschilt tussen en binnen mensen en dat het niet per se strijdig is met afhankelijkheid

deskundigheid

bereidheid tot kritische reflectie, besef relativiteit persoonlijke voorkeuren, overdracht en tegenoverdracht, kennis breed spectrum van waarden. Respect, integriteit en verantwoordelijkheid worden ingevuld vanuit .... OF intellectuele, vaktechnische, emotionele en morele

positieve vrijheid -> zorgethiek

bescherming individuele autonomie, mogelijkheid tot zelfbestuur. Relationele autonomie; wederzijdse relatie tussen autonomie en afhankelijkheid.

positieve vrijheid

bescherming van de individuele autonomie, mogelijkheid tot zelfbestuur

spreekplicht

bij een noodtoestand moet je direct handelen

plicht tot eerbied morele waarden (respect)

de cliënt heeft recht op zijn eigen keuzes en waarden. Therapie is altijd waardegeladen. Je mag ze ondervragen alleen niet veroordelen Komt uit de verlichtingstraditie (debat regelethiek vs zorgethiek)

verantwoordelijkheid

de cliënt is afhankelijk van de HV hij moet aansprakelijk zijn (de deontologische code kennen en toepassen) hij moet zorgverantwoordelijk zijn (kwaliteit van werk en continuïteit van de zorg) Hij moet ook zelfkennis hebben en verantwoordelijkheid nemen voor zijn eigen motieven OF bereid zijn zich te verantwoorden voor professioneel handelen. Patiënt staat in vorm van afhankelijkheid ten opzichte van de hulpverlener: machtsverhouding

aansprakelijkheidsverantwoordelijkheid

de deontologische beroepscode moet gekend zijn en nageleefd worden OF deontologische code kennen en naleven

rolintegriteit

de grens tussen wat wel/niet kan voor de beroepsuitoefening bv geschenken, geven politieke info,... meervoudige relaties vergroten de kans op machtsmisbruik OF grens tussen wat wel en niet verenigbaar is met de beroepsuitoefening OF In de deontologische code gaat dit over wat er onder onze rol valt en wat verenigbaar is met die rol. Er zijn situaties waardoor je niet meer veilig bent in je therapeutische relatie of waar je niet meer betrouwbaar bent.

zorgverantwoordelijkheid

de kwaliteit van het klinisch werk en de continuïteit van zorg moet gerespecteerd worden

Deugdenethiek

de reden waarom iemand handelt maakt de handeling moreel of niet. Er is geen ideale handeling, wel een ideaal karakter basis bij Grieken belang van emotie en zelfzorg

ethiek

de studie van de moraal, de studie die rationaliteit kritisch en systematisch bestudeert en bevraagt. OF systematische reflectie op morele vragen op basis van rationele argumenten

stap 1: breng de situatie in kaart

duidelijk maken van feiten en de gevoelens&gedachten die die oproepen

beroepscodes

ethiek& deontologie liggen aan de basis van alle hulpverlening. Regels zijn er om de rechten van de cliënten te beschermen en de plichten van de HV duidelijk te stellen respect, integriteit, verantwoordelijkheid en deskundigheid

morele deskundigheid

ethisch handelen obv kritische zelfreflectie OF vermogen om ethisch te handelen, hangt samen met waarden, 4 componenten,... OF zelfkennis, motivatie, eigen functioneren, persoon van de therapeut

morele normen

gaan over morele vraagstukken.

integriteit

gaat over de handelingen van een persoon die gebaseerd zijn op eerlijkheid en rechtvaardigheid en die gebeuren volgens oprechte en juiste motieven OF eerlijk, rechtvaardig, onomkoopbaar,... bv rolintegriteit

stap 2: stel moreel probleem vast

gaat over probleem voor de HV (niet voor de cliënt) het gaat om een ethisch dilemma, tweestrijd binnen je professionele rol

normatieve of ethische theorieën

gevolgenethiek beginselethiek deugdenethiek

utilisme

grootst mogelijke geluk voor grootst mogelijk aantal mensen

teleologische ethiek

handeling afwegen op basis van de gevolgen (gevolgenethiek)

normen

handelsvoorschriften, geven concrete inhoud aan waarden. Wat doen mensen concreet? OF handelingsvoorschriften op basis van waarden

descriptieve ethiek

het beschrijven van de feitelijke moraal in een gemeenschap. vb: hoe gedragen mensen zich? OF wat zijn de heersende opvattingen in een gemeenschap? OF beschrijven de feitelijke (echte) moraal in een gemeenschap

utilitarisme

het grootste geluk voor het grootst aantal mensen

moraal

het samenhangend geheel van opvattingen over wat waardevol is in het leven. OF coherent geheel van opvattingen over wat waardevol is in het leven. Gaat over waarden en normen, is verbonden aan je idealen, kan obv intuïtie, emotie of rationele overweging. Is niet statisch en kan op micro, meso en macro niveau

de studie van de moraal

het zoeken naar rationele argumenten waarom iets goed of fout is.

Kant

hij is de vertegenwoordiger van de beginselethiek. De mens moet zich door de eigen rede laten leiden. De mens moet zo redelijk zijn dat hij beseft dat hij tot eigen regels kan komen. De mens heeft dus als grootste doel autonomie: zelf je wetten bepalen.

prescriptieve ethiek

hoe zouden we ons moeten gedragen?

schuldig verzuim

iedereen heeft de plicht tot hulp bieden aan mensen in nood, als je dit niet doet kun je vervolgd worden

isolatie-dilemma

iemand met dwang opnemen. Maar hoe kunnen wij weten of dat goed is voor iemand?

deontologie

is een ethische stroming die uitgaat van absolute gedragsregels, vaak maar niet altijd, gesteld als normen. Er wordt ook wel gesproken over plichtethiek

deontologische ethiek

is een handeling op zich moreel juist? zonder rekening te houden met gevolgen (beginselethiek)

stap 4: benoem betrokkenen en weeg belangen af

is het eigenbelang als egoïsme, weloverwogen eigenbelang, belang van anderen of algemeen belang geeft ook aandacht aan het gewicht dat de de betrokkenen aan het belang geven. Breng ook bevoegdheid en verantwoordelijkheid in kaart

deugdenethiek

is niet statisch. Het wordt anders ingevuld in verschillende situaties. Het gaat niet meer om een ideale handeling maar nu om een ideaal karakter. het motief waarmee iemand handelt. OF belang van de persoon die de handelingen uitvoert en het motief waarmee iemand handelt OF de reden waarom iemand handelt maakt de handeling moreel of niet. Er is geen ideale handeling, wel een ideaal karakter basis bij Grieken belang van emotie en zelfzorg

zelfbeschikkingsrecht

je hebt respect voor de autonomie. Plicht tot eerbied voor morele waarden. OF plicht tot eerbied voor morele waarden

stappenplan Rothfusz

manier om morele dilemma's te analyseren met 6 stappen 1) breng situatie in kaart 2)stel moreel probleem vast 3) verken handelingsalternatieven 4) benoem betrokkenen en weeg belangen af 5) omschrijf relevante normen en waarden 6) kies een handelingsalternatief

juridische normen

normen die vastgelegd zijn in een wettelijk kader. We handelen hier niet altijd naar omwille van onze moraal.

welwillende neutraliteit

ontvangen van wat er komt en geen oordeel vellen.

Prescriptieve of normatieve ethiek

principes voor moraal handelen voorschrijven

intellectuele deskundigheid

problemen kunnen analyseren, hoofd- en bijzaken onderscheiden, synthetiseren, verzamelde kennis creatief kunnen toepassen OF problemen kunnen analyseren, onderscheiden en de kennis creatief kunnen toepassen

zwijgplicht

recht op geheimhouding: alles wat je te weten komt tijdens de uitoefening van je beroep, per toeval, per vergissing en ook info over derden

informatieplicht

recht op vrije deelname en inzagerecht OF cliënt heeft recht op vrije deelname en inzagerecht

stap 3: verken handelingsalternatieven

schrijf alle opties op (ook die waar je niet voor kiest)

meta-ethiek

studie van fundamentele morele vraagstukken

vaktechnische deskundigheid

technische knowhow, zorg voor kwaliteit en kennen van grenzen van eigen competenties -> doorverwijzen waar nodig OF levenslang leren, zorg voor kwaliteit, eigen grenzen kennen en weten wanneer door te verwijzen

beroepsgeheim

uitzonderingen:spreekplicht (als je zelf getuige bent), spreekrecht (misdrijf op minderjarige,...)

stap 6: kies handelingsalternatief

vanuit de plichten, gevolgen of deugdenethiek kies je een handelingsalternatief

zelfkennis

verantwoordelijkheid nemen voor eigen functioneren en motieven voor handelen

Handelingsutilitarisme

voor elke handeling afwegen wat de gevolgen zijn. Maar je kan niet de keten van reacties afwegen die zullen volgen op jouw actie. Moeilijk om gevolgen in te schatten. OF Variant op het utilisme waarbij men zich bij iedere handeling op zichzelf afvraagt wat de gevolgen zijn.

prescriptieve of normatieve ethiek

voorschrijven principes voor moreel handelen vb: Hoe zouden mensen zich moeten gedragen?

negatieve vrijheid

vrij zijn van dwang en beperkingen

eigenbelang als egoïsme

wat is goed voor mij nu

weloverwogen eigenbelang

wat is goed voor mij op lange termijn, bv slim om rekening te houden met anderen

deontologische of beginselethiek

wat is moreel juist, ongeacht de gevolgen categorisch imperatief (kant) deon:plicht dus plichtenethiek probleem: absolute karakter OF Wat is een moreel juiste handeling los van wat de uitkomst is?

plichtenethiek

we moeten handelen vanuit een bepaalde waarde, gelijk in welke context we zitten. OF wat de gevolgen ook zijn, we moeten handelen vanuit een bepaalde waarde

emotionele deskundigheid

zelfkennis, via intervisie, supervisie en leertherapie OF persoon van de therapeut, zelfkennis, leertherapie, intervisie, supervisie

fatsoennormen

zijn niet-neergeschreven normen, over hoe we met anderen moeten omgaan (bv. Etiquette).