JĘZYKOZNAWSTWO - KOLOKWIUM 2

styl naukowy: odmiana popularnonaukowa (specjaliści z laikami)

- cechy typowe dla tekstów ściśle naukowych są drugorzędne - centralne są cechy właściwe tekstom publicystycznym - sięganie po środki uaktywniające wyobraźnię odbiorcy (porównania, metafory)

strukturalizm amerykański

Franz Boas - twórca amerykańskiej antropologii - przebadał 19 indiańskich języków 1 faza język - twór systematyczny, posiada własny system fonologiczny i gramatyczny kolejność: fonologia - morfologia - składnia ważny korpus (zbiór tekstów): na jego podstawie budowano gramatykę parole - język mówiony - ważny

dialekty w Polsce

a) mazowiecki b) małopolski c) wielkopolski d) śląski e) kaszubski (do końca XX wieku): sporny status: od 2005 uznany za język regionalny, możliwość używania przed organami kilku gmin woj. pomorskiego, możliwość zdawania matury

idiolekt

język pojedynczego użytkownika języka, osobnicze właściwości języka

familiolekt

język używany tylko w gronie rodziny

styl naukowy: odmiana teoretycznonaukowa (specjaliści między sobą)

- abstrakcyjność, ścisłość, obiektywizm, internacjonalność - obfitość słownictwa intelektualnego, erudycyjnego i abstrakcyjnego - w zakresie składni: dominacja zdań wielokrotnie złożonych, zwłaszcza podrzędnie złożonych (hipotaksa) - zdania bezosobowe - brak elementów nacechowanych emocjonalnie - dużo spójników i innych wyrazów wskazujących na relacje, np. również, w zależności od...

styl urzędowy: nadawca - odbiorca

- charakter oficjalny, pozbawiony więzi emocjonalnej - nadawca dominuje

styl naukowy: odmiana praktyczna (specjaliści z laikami)

- dość swobodny styl, nakierowany na maksymalną zrozumiałość i przystępność - stosowanie bezpośrednich zwrotów do odbiorcy

styl urzędowy - wyznaczniki

- dyrektywność - precyzyjność - bezosobowość - konwencjonalizacja, szablonowość gatunków urzędowych

słownictwo potoczne: 2 rejestry

- emocjonalnie neutralny: 800-10000 wyrazów dotyczących różnych kręgów tematycznych: pożywienie, ubranie, dom itp. - wyrazy ekspresywne: żartobliwe, rubaszne, wulgarne itp.

okres prenaukowy (przed 1800)

- indukcjonizm - wywodzenie ogólnych praw natury z jednostkowych spostrzeżeń i eksperymentów - historycyzm - poznawanie rzeczywistości w sposób historyczny - ewolucjonizm - Karol Darwin Językoznawstwo obserwowało więc języki w różnych fazach ich rozwoju (dawne teksty drukowane i rękopiśmienne).

style funkcjonalne

- informacyjno-publicystyczny - naukowy - potoczny - religijny - urzędowy

historia polskiego stylu urzędowego

- koniec XIV wieku - najwcześniej dziedzina sądownictwa; roty sądowe - od 1545 - akta sądowe i notarialne po polsku - XVI wiek - szkolnictwo

styl informacji

- obiektywny - powiadamianie o faktach i wydarzeniach - wiadomość prasowa, news, flesz

pragmatyka

- opisuje stosunek między znakami a użytkownikiem - Semiotyka - nauka o znakach - Semantyka - odniesienie znaków do rzeczywistości - Syntaktyka - konstrukcja znaków C.W. Morris

styl potoczny

- podstawowa odmiana funkcjonalna języka, znana wszystkim i przez wszystkich najczęściej używana: - porozumiewanie się w codziennych sytuacjach życiowych - wypowiedzi ustne (kłótnie, dowcipy, rozmowy w sklepie) - niektóre gatunki pisane (prywatny e-mail) - częstotliwość użycia - utrwalanie elementarnych struktur myślenia

styl naukowy: odmiana dydaktyczna (specjaliści z adeptami)

- przekazywanie wiedzy w możliwie przystępny sposób poprzez zastosowanie osobowych form czasownika (wyróżniamy 4 pododmiany) - używanie wyliczeń - objaśnianie i/lub komentowanie wprowadzanych informacji

styl naukowy

- realizuje się przede wszystkim w gatunkach pisanych np. artykuł, rozprawa - ścisła struktura tekstów: 1. spis treści 2. wprowadzenie 3. materiał badawczy 4. analiza materiału 5. zakończenie 6. bibliografia - najbardziej rozpowszechnione gatunki mówione: referat, prezentacja

podanie

- specyficznie polska forma - określa przedmiot sprawy - uzasadnienie - standardowa formuła z prośbą o przychylność - np. "Uprzejmie proszę o pozytywne rozpatrzenie mojej prośby..."

styl komentarza

- subiektywny - interpretacja, ocena, krytyka - artykuł, felieton, reportaż

strukturalizm amerykański 2

Edward Sapir - uczeń Franza Boasa 1 faza jak de Saussure: język to struktura dwa typy systemu: Idealny ≈ langue fizyczny (realizuje idealny) ≈ parole pojęcie "idealny dźwięk" (fonem) forma językowa (analiza gramatyczna i treściowa)

strukturalizm de Saussure'a

Ferdynand de Saussere XIX-XX w. *********************************************************************PORÓWNANIE DO GRY W SZACHY potrzebne są figury (dowolny materiał) obowiązująca jest wartość, którą przypisuje się figurom w relacji do innych figur w obrębie całego systemu gry w języku znaczenie (wartość) nie jest uwarunkowane samym brzmieniem wyrazu (materiał), ale położeniem znaku językowego w całym systemie językowym ważne są reguły porządkujące znaki językowe ********************************************************************* langue - system znaków służących do porozumiewania się między sobą członków danej społeczności (system) parole - system jest każdorazowo aktywizowany w akcie mówienia (użycie systemu) langage - ogólnoludzka zdolność mówienia langue (system): - abstrakcyjny - społeczny - trwały parole (użycie): - konkretne - jednostkowe - momentalne ********************************************************************* systemowość języka polega na istnieniu systemu relacji między znakami językowymi język można badać na płaszczyźnie synchronicznej oraz diachronicznej synchronia - odnosi się do określonego stanu języka, jest opisem relacji między znakami współistniejącymi w czasie (językoznawstwo statyczne) np. dziś, w XVI wieku diachronia - odnosi się do rozwoju, do ewolucji na przestrzeni lat (j. dynamiczne) np. od wieku XVI, do dziś nadrzędna jest synchronia, gdyż tylko w opisie synchronicznym uwidaczniają się relacje i struktury językowe ********************************************************************* binarność znaku językowego: pojęcie (signifié) - treść obraz akustyczny (signifiant) - forma ********************************************************************* związek syntagmatyczny - dany element nie może zostać zastąpiony żadnym innym np. der König (der musi być) związek paradygmatyczny - elementy mogą być zastępowalne Der König / die Königin ist müde. ********************************************************************* kontury strukturalizmu; kolejne szkoły rozwijały różne aspekty: - szkoła praska - glossematyka (szkoła kopenhaska) - strukturalizm amerykański

metoda historyczno-porównawcza

Fryderyk Schlegel Franz Bopp Jacob Ludwig Karl Grimm przełom XVIII-XIX w. Schlegel: związki greki i łaciny z językami germańskimi i sanskrytem; dał początek indoeuropeistyce Bopp: nawiązuje do książki Schlegla; komparatystyka nieodłączną dziedziną językoznawstwa Grimm: twórca germańskiego językoznawstwa porównawczego

językoznawstwo kognitywne

George Lakoff Mark Johnson 3 faza większa część codziennego systemu pojęciowego ma naturę metafor metafory: orientacyjne - związane z orientacją przestrzenną np. góra - pozytywne, dół - negatywne ontologiczne - manipulacja przedmiotami fizycznymi; abstrakcja zamieniająca się w konkret, np. "psychika to naczynie" konceptualne - odsyłają nas do pojęć dnia codziennego, są w naszych wyobrażeniach w codziennym języku

strukturalizm: szkoła kazańska

Jan Niecisław Ignacy Baudouin de Courtenay (XIX-XX w.) Mikołaj Kruszewski (XIX w.) traktowanie języka jako systemu rozróżnianie mowy i języka jako systemu postulat odróżniania głosek od liter wprowadzenie terminu "fonem"

szkoła młodogramatyczna

Karl Lachmann - prekursor Otto Behaghel Friedrich Karl Brugmann Hermann Paul August Leskien - slawista, ważna rola lata 70. XIX w., Lipsk ważny rozwój fonetyki dążenie do sformułowania tezy o bezwyjątkowości praw głosowych prawo głosowe (pierwotnie użycie metaforyczne) podniesione do rangi „prawa przyrody" cel: przekształcenie językoznawstwa (dzięki prawom normatywnym) w tak ścisłą naukę, aby mogło zmierzyć się z naukami przyrodniczymi i było w stanie nie tylko opisać rzeczywistość językową, ale i ją wyjaśnić oczekiwanie od zjawisk językowych tej samej prawidłowości, co od zjawisk przyrodniczych przedmiot obserwacji: głoski; te najmniejsze elementy najlepiej nadawały się do wyizolowania. np. poszczególne głoski prajęzykowe rozwijają się w następnych językach we wszystkich wyrazach tak samo, jeżeli w tych wyrazach zachodzą identyczne warunki fonetyczne

tagmemika

Kenneth Lee Pike 2 faza tagmem - podstawowa jednostka języka, najmniejsza niepodzielna część zdania język - jedna z form zachowania ludzkiego, tzw. zachowanie werbalne, posiada określone zadanie - komunikację jednostki: ETYCZNE (od fonetyczny: from outside: z pozycji zewnętrznego obserwatora): realizacja jednostek emicznych (dźwięk) EMICZNE (od fonemiczny: from within: od strony użytkowników danej kultury): abstrakcyjne jednostki typowe dla danego języka

strukturalizm amerykański: behawioryzm

Leonard Bloomfield - studia w Niemczech u młodogramatyków 1 faza ********************************************************************* DZIEDZINY: rozwinięcie lingwistyki jako nauki przez sformułowanie pytania, w jakich warunkach lingwistyka jest możliwa jako dyscyplina naukowa behawioryzm ********************************************************************* PRZEDMIOTY BADAŃ: przedmiot badań językoznawczych: właściwy akt mowy, składający się z form (zjawisk akustycznych) język służy komunikacji dźwięki składają się z cech dystynktywnych i niedystynktywnych (razem) *********************************************************************S-R: język - specyficzna forma ludzkiego zachowania, związek bodźca i reakcji, czyli S-R (Stimulus-Reaction) następstwo bodźca i reakcji, nie różni się niczym od czynności zwierzęcia. związek bodźca i reakcji jest przerwany aktem mowy *********************************************************************FORMA I ZNACZENIE JĘZYKOWE: formy mogą łączyć się w większe konstrukcje: endocentryczne (mały chłopiec - jedno słowo niesie większość treści semantycznej i określa kategorię gramatyczną) egzocentryczne (Chłopiec wypił herbatę - żadne słowo nie niesie większości treści semantycznej)

strukturalizm: szkoła kopenhaska (glossematyka)

Louis Hjelmslev 1933 ********************************************************************* zadanie językoznawstwa: badanie struktury języka, tak więc to nauka synchroniczna dopiero po zbudowaniu teorii języka jako systemu znaków można patrzeć na język z punktu widzenia innych nauk (także historii) ********************************************************************* poglądy najbliższe koncepcji de Saussure'a głosili przedstawiciele Kopenhaskiego Koła Lingwistycznego, dlatego określa się ją NEOSAUSSURYZMEM, sami przedstawiciele określali się mianem glossematyków Hjelmslev rozbudował dwudzielną teorię znaku językowego autorstwa de Saussure'a (płaszczyzna wyrażenia i treści), tworząc cztery płaszczyzny ********************************************************************* ważne budowanie teorii, która ma być: - niesprzeczna wewnętrznie - zupełna (opisuje wszystkie teksty danego języka) - najprostsza

teoria generatywno-transformacyjna gramatyka generatywna, natywizm

Noam Chomsky 2 faza ********************************************************************* język - zbiór zdań najważniejsza płaszczyzna języka: syntaktyczna podstawowa jednostka języka: zdanie *********************************************************************STRUKTURY JĘZYKA: powierzchniowa (ang. surface structure) - budowa zdania opisywana w kategoriach morfemów, wyrazów, gramatycznych relacji między wyrazami; może odpowiadać kilku strukturom głębokim w zdaniach wieloznacznych głęboka (ang. deep structure) - w odróżnieniu od powierzchniowej nie jest dostępna bezpośredniej obserwacji, zawiera wszystkie informacje niezbędne do interpretacji semantycznej; kilka różnych struktur powierzchniowych można sprowadzić do jednej struktury głębokiej w zdaniach równoznacznych *********************************************************************REGUŁY TRANSFORMACYJNE (TRANSFORMACJE): reguły transformacyjne - pośredniczą między ograniczoną liczbą struktur semantycznych należących do płaszczyzny głębokiej a praktycznie nieograniczoną liczbą konkretnych zdań możliwych do utworzenia na płaszczyźnie powierzchniowej ********************************************************************* LAD - Language Acquisition Device - jest wrodzony, dlatego szkołę nazywamy także natywizmem *********************************************************************KOMPETENCJA / PERFORMANCJA: kompetencja - (ang. competence) ≈ langue - wiedza mówiących/słuchających o swoim języku, znajomość języka; pozwala na wypowiadanie i rozumienie to nowych zdań i na odróżnianie zdań gramatycznie poprawnych od błędnych performancja - (ang. performance) ≈ parole - wykonanie, czyli faktyczne użycie języka w konkretnej sytuacji, zależy od kompetencji, ale nie jest przez nią zdeterminowana. Wpływ na wykonanie mogą mieć inne czynniki: pamięć stan psychiczny w momencie mówienia *********************************************************************UNIWERSALIA JĘZYKOWE: to cechy wspólne prawie wszystkim językom świata np. występowanie takich samych kategorii językowych: rzeczownik, podmiot czy cech semantycznych: np. żywotność mogą wynikać ze wspólnych ludziom właściwości psychicznych, fizjologicznych lub z podobieństwa kultur lub samej natury języka jako systemu znaków uniwersaliów nie musimy się uczyć, gdyż są wrodzone w naszym umyśle, dlatego dziecko szybko i łatwo przyswaja język

teoria stratyfikacyjna

Sydney MacDonald Lamb 2 faza ********************************************************************* język - twór składający się z 4 płaszczyzn: - sememiczna - leksemiczna - morfemiczna - fonemiczna GRAMATYKA: od znaczenia do form dźwiękowych język - też kod łączący treść z ciągiem dźwiękowym *********************************************************************PŁASZCZYZNA SEMEMICZNA: sem - najprostsze, niepodzielne elementy znaczenia semem - zbiór semów

metoda historyczno-porównawcza (język jako organizm)

Wilhelm von Humboldt XVIII-XIX w. język jest dynamiczny (jak organizm), nie jest dziełem (ergon), lecz działaniem (energeia) język to nie tylko różnorodność dźwięków i znaków, ale przede wszystkim językowe odbicie świata każdy język ma swój światopogląd

strukturalizm/młodogramatycy

Zarzut dla młodogramatyków: patrzą na język niesystemowo, rozpatrują jego elementy w izolacji od innych elementów. U kontynuatorów młodogramatyków zmiana w podejściu do opisu języka.

profesjolekt + odmiany

gwara zawodowa: - odmiana oficjalna (terminologia - usystematyzowany zbiór środków leksykalnych (terminów) danej dziedziny wiedzy) - odmiana potoczna (żargon profesjonalny - nacechowane ekspresywnie słownictwo)

aspekty działania językowego: illokucja

illokucja - act in saying - mówiąc, możemy wyrażać określoną intencję (np. obietnica) - chodzi o użycie danego ciągu jednostek językowych w konkretnej sytuacji - może mieć różny charakter w zależności od sytuacji, jest uwarunkowana społecznie - zwykle każdy z typów illokucji ma prototypową formę językową, np. przy powitaniu mówimy: "dzień dobry" - np. sądy, gratulacje, podziękowania, kondolencje itp.

duolekt

język używany tylko z drugą osobą

grupolekt

język używany w danej grupie

strukturalizm: szkoła praska (Praskie Koło Lingwistyczne)

językoznawcy czescy: Vilem Mathesius Bohuslav Havranek Jan Mukarowski Bohumil Trnka - jako przedstawiciel Czechosłowackiej Akademii Nauk złożył oświadczenie programowe na temat szkoły praskiej ****************** zamieszkali w Pradze emigranci rosyjscy: Nikolaj Siergiejewicz Trubiecki Roman Jakobson 2. połowa lat 20 XX w. (1926) ********************************************************************* HISTORIA: - 1928 - 1. publiczne wystąpienie na I Międzynarodowym Kongresie Lingwistów w Hadze - od 1929 - "Prace Praskiego Koła Lingwistycznego", czasopismo „Słowo i literatura" - prace przerwała okupacja faszystowska - 1957 - Trnka - oświadczenie programowe ********************************************************************* system językowy składa się z elementów, z których każdy spełnia w procesie komunikacyjnym określoną funkcję, dlatego określamy ten kierunek często jako FUNKCJONALIZM każdy element systemu pozostaje w opozycji do innych elementów funkcję danego elementu możemy opisać za pomocą wskazania opozycji pomiędzy tym elementem a innymi elementami pewne opozycje są bardziej uchwytne od innych opozycji (szczególnie na płaszczyźnie fonologicznej) ********************************************************************* akceptacja wszystkich poglądów de Saussure'a rozróżnienia w nawiązaniu do de Saussure'a langue - TWÓR JĘZYKOWY parole - AKT MOWY ********************************************************************* rdzeń szkoły: fonologia związana z Trubieckim; Trubiecki sięga do prac Baudouina de Courtenay'a dotyczących pojęcia fonemu od czasu sformułowania na kongresie w Hadze pierwszego programu fonologii stała się ona częścią językoznawstwa Trubiecki rozróżnia FONETYKĘ od FONOLOGII: FONETYKA - „nauka o substancjalnej stronie (dźwięków) mowy ludzkiej" FONOLOGIA - powinna „brać pod uwagę w dźwięku tylko to, co pełni określoną funkcję w tworze językowym" w fonologii nie chodzi o fizyczną jakość dźwięków, lecz o ich funkcje w całości systemu językowego porównując z grą w szachy: - fonetyka bada skład materialny i zewnętrzną formę poszczególnych figur szachowych - fonologia bada właściwe reguły gry w szachy ********************************************************************* fonemy nie pokrywają się z dźwiękami i literami fonem - jednostka systemu fonologicznego języka składająca się z cech dystynktywnych cechy dystynktywne - cechy dźwiękowe, które używane są w danym języku dla odróżnienia wyrazów o różnym znaczeniu. fonemy różnią się jedną cechą - DŹWIĘCZNOŚCI (np. prał/brał, siał/ział) ********************************************************************* funkcjonalna perspektywa zdania zdanie nie jest dzielone na podstawie struktury formalnej (podmiot, orzeczenie), lecz na podstawie tego, co jest w zdaniu starą, a co nową informacją: TEMAT - datum - to, co w zdaniu jest już znane, nie tylko to, co w zdaniu, także wiedza encyklopedyczna, kontekst REMAT - novum - to, co w zdaniu jest nowe, novum

styl urzędowy - pododmiany

kancelaryjna - pisma urzędowe (monity, reklamacje, CV) prawna - akty normatywne (konstytucja, ustawy, dekrety)

akty mowy (John Langshaw Austin 1962)

konstatacje (konstatywy) - stwierdzanie i komunikowanie odbiorcom swoich przekonań; - podlegają ocenie prawdziwościowej, - np. "ładna dziś pogoda" performatywy (wypowiedzi sprawcze) - stwarzanie nowych stanów przez wypowiedzenie formuły; - nie podlegają ocenie prawdziwościowej, co najwyżej można mówić o ich skuteczności, - wobec osoby władnej performatywa jest skuteczna, - np. "Ja Ciebie chrzczę...", "Przez posługę Kościoła ja odpuszczam Tobie grzechy".

aspekty działania językowego: lokucja

lokucja - act of saying - wypowiedzenie ciągu fonicznego, przekazującego określoną treść - każdy akt mowy ma wartość lokucyjną, gdyż można w nim znaleźć identyfikowalne elementy znanego nam kodu językowego (kilkanaście fonemów plus kilka wyrazów języka polskiego zrozumiałych dla każdego użytkownika języka) - np. "Przyjdę do Ciebie do domu po zajęciach ze wstępu do językoznawstwa"

maksymy konwersacji (Herbert Paul Grice)

mechanizm dawania do zrozumienia (przekazywania sensu przez tzw. implikatury), zakłada racjonalność procesu porozumiewania się: - ilości - przekaż tyle informacji, ile trzeba dla osiągnięcia celu, nie więcej - jakości - mów to, czego jesteś pewien - odniesienia - mów na temat - sposobu - mów zrozumiale, zwięźle, w sposób uporządkowany Złamanie którejś z reguł jest dla odbiorcy sygnałem, że trzeba wypowiedź rozumieć inaczej, niż zgodnie z sensem literalnym (np. "Co się stało z mlekiem? Nasz kot wygląda na zadowolonego". - kot wypił mleko)

teoria implikatur (Herbert Paul Grice)

mechanizm odczytywania sensów niedopowiedzianych wprost

zaburzenia aktów mowy

niewypały - jeśli któryś z warunków udania się aktów mowy się nie powiódł, nie został spełniony np. odbiorca nie usłyszał albo nie zrozumiał wypowiedzi nadużycia - jeśli nie zostaje spełniony warunek szczerości (np. gdy obiecujący nie dysponuje obiecywanym przedmiotem)

biolekt

odmiana funkcjonalna języka uzależniona od czynników biologicznych, takich jak płeć czy wiek

dialekt

odmiana języka ogólnonarodowego, używana na określonym obszarze, wyróżniająca się szczególnymi cechami, przede wszystkim fonetycznymi i leksykalnymi (K. Polański 1993)

styl urzędowy

odmiana języka stosowana w wypowiedziach związanych z formalnymi kontaktami społecznymi

styl religijny

odmiana języka stosowana w wypowiedziach, których celem jest zanurzenie człowieka w rzeczywistości duchowej, kształtowanie systemu wartości, formułowanie nakazów moralnych: - do 1989 - badania językoznawcze - charakter marginalny - 2002 - status odmiany funkcjonalnej

socjolekty (gwary środowiskowe)

odmiany języka związane z określonymi grupami społecznymi. Typowe: - używanie pewnej liczby swoistego słownictwa i frazeologii - fonetyka czy składnia nie różnią się od języka ogólnego

dialektyzmy

określone cechy języka przeniesione z dialektów i gwar do języka ogólnonarodowego, które jednak NIE MIESZCZĄ się w jego normie, np.: - mazurzenie - gwarowe formy: kaj - gdzie, róbta -róbcie, idziem - idziemy

regionalizmy (prowincjonalizmy)

określone właściwości języka charakterystyczne na danym terytorium, których obecność w mowie użytkowników danego języka NIE JEST zjawiskiem niepożądanym (tj. mieszczą się one w normie wariantywnej), np. - ubezdźwięcznianie czy udźwięcznianie międzywyrazowe (jak najbardziej / jag najbardziej) - regionalne swoistości leksykalne (ziemniaki / kartofle)

aspekty działania językowego: perlokucja

perlokucja - act by saying - przez wypowiedzenie danego słowa czy zdania można spowodować określone skutki w świecie, w tym w obiorcy (np. przestraszyć lub ucieszyć go) - zamierzeniem nadawcy jest wysłanie komunikatu o przewidywalnym efekcie perlokucyjnym; nadawca oczekuje określonej reakcji

polski styl biblijny

pododmiana stylu religijnego, będąca zespołem cech językowych powtarzających się w różnych przekładach Biblii i pozostająca jednocześnie w związku z oryginałem

typy aktów mowy (John Roger Searle 1975)

pośrednie - wypowiedzi, w których intencja komunikacyjna nie jest dana wprost, nie wynika z lokucji (tzn. z danych językowych, z użytego kodu), lecz musi być odczytana pragmatycznie z kontekstu, sytuacji - intencja takich wypowiedzi jest wnioskowana - np. "Duszno tu!"; intencją nie jest informowanie o stanie rzeczy, ale prośba o zmianę tego stanu (np. otworzenie okna) bezpośrednie - wypowiedzi, w których intencja nadawcy jest zakomunikowana wprost - językowe środki sygnalizujące explicite intencję wypowiedzi mogą być gramatyczne lub leksykalne: gramatyczne: - np. tryb rozkazujący: "Przyjdź!" leksykalne: - np. czasowniki performatywne: "obiecuję", "żegnam" - np. ustabilizowane społecznie formuły: "Otwieram zebranie"

styl biblijny w polszczyźnie

przede wszystkim chrześcijański język religijny, który realizuje się w bardzo różnorodnych gatunkach religijnych: - Biblia: ewangelie, apokalipsa, przypowieści - komunikacja właściwa współczesnemu życiu Kościoła: pieśni religijne, bulle, modlitwy, akty sakramentalne, egzorcyzmy

sytuacyjne (funkcjonalne) zróżnicowanie języka

styl jako funkcjonalny wariant języka; charakterystyczny sposób językowego ukształtowania tekstu w zależności od sytuacji: - specyfikacja językowa tekstu zależy od konkretnej sytuacji - dobór środków językowych może się wiązać z rodzajem tekstu

językoznawstwo pragmatyczne

ujmuje język jako część działania społecznego człowieka

gwary

występujące w ramach dialektów różne odmiany terytorialne o mniejszym zakresie: - dialekty i gwary są typowe dla ludności wiejskiej, ale zakłada się również istnienie gwar miejskich (np. warszawska, poznańska) - elementy dialektalne i gwarowe mogą przechodzić do języka ogólnonarodowego