moddle rýn próf

Aðleiðslurökfærsla frá hinu einstaka til hins almenna nefnist:

Alhæfing frá úrtaki

Aðleiðslurökfærsla frá hinu einstaka til hins einstaka nefnist:

Hliðstæðurök frá einum einstaklingi til annars

Aðleiðslurökfærsla frá hinu almenna til hins almenna nefnist:

Hliðstæðurök frá einum hópi til annars

Aðleiðslurökfærsla frá hinu almenna til hins einstaka nefnist:

Tölfræðileg rökhenda

"Verðið í Bónus er lægra en verðið í Nettó fyrir sambærilegar vörur. Ég hef verslað á báðum stöðum í áraraðir." Af hvaða tegund er þessi aðleiðslurökfærsla? a. Aðleiðslualhæfing frá úrtaki b. Tölfræðileg rökhenda c. Hvorugt

a

Hvað er átt við þegar sagt er að verið sé að bera saman epli og appelsínur? a. Að það sem borið er saman sé ósambærilegt b. Að það sem borið er saman sé svipað en þó ekki alveg eins c. Að taka verði flutningskostnað með í reikninginn við verðlagningu á ávöxtum d. Að þó þyngdin sé sú sama geti næringargildið verið ólíkt

a

Úthlutunarnefnd rannsóknarstyrkja þurfti að rökstyðja að aðferðirnar sem hún notar greini vel á milli vænlegra og óvænlegra rannsóknaráætlana. Rökin voru gögn sem sýndu hátt hlutfall birtinga (þ.e. árangursríkra rannsókna) úr rannsóknarverkefnum sem sjóðurinn hafði styrkt, samanborið við rannsóknaráætlanir sem sjóðurinn hafði hafnað. Hvað af eftirtöldu væri réttmæt gagnrýni á þennan rökstuðning? a. Ekki er vitað hvaða árangur hefði náðst í verkefnunum sem var hafnað ef þau hefðu fengið styrk b. Það er sama hvaða aðferð hefði verið notuð, niðurstaðan hefði alltaf orðið sú sama c. Óviðkomandi þættir höfðu áhrif á það hvaða verkefni fengu styrk d. Verkefnin sem var hafnað voru alveg jafn góð og þau sem fengu styrk

a

Páll Skúlason hélt því fram að það væri ámælisvert að virða skoðanir annarra, ef maður veit að þær eru ekki réttar. Hvaða rök setti hann fram fyrir þessu? a. Skoðanir eru ekki einkamál þeirra sem þær hafa b. Þótt skoðanir manneskju séu ekki virtar er manneskjunni sjálfri ekki sýnd óvirðing c. Sumu fólki er óþarft að bera virðingu fyrir d. Aðrir eru líklegri en maður sjálfur til að hafa rangt fyrir sér

a,b

Skuggatala (e. dark figure) er... a. Sá hluti félagslegs vandamáls eða fyrirbæris sem engin gögn eru til um b. Ein ástæða þess að rúm getur verið fyrir ágiskanir um umfang félagslegra vandmála c. Stærð skekkjumarka mælingar d. Tala sem á uppruna sinn í skuggaráðuneyti

a,b

Spilin A D 2 3 Gefið að þau hafa bókstaf öðru megin og tölustaf hinu megin Hvaða spilum þarf að fletta til að sannreyna tilgátuna: „Öll spil með sérhljóða öðru megin hafa jafna tölu hinu megin"? M.ö.o. „Ef það er sérhljóði öðru megin er jöfn tala hinu megin" a. A b. 3 c. 2 d. D

a,b

Hvað af eftirtöldu einkennir tölustríð, eins og Joel Best lýsir þeim? a. Ekki er litið á það sem endanlegt markmið deilnanna að fá fram sem nákvæmastar tölur b. Þeir sem deila um tölur hafa hagsmuni eða hugsjónir að verja c. Opinber ágreiningur um tölur og túlkun þeirra d. Notaðar eru flóknar aðferðir til að skýra einföld vandamál

a,b,c

Hvað er átt við með hugtakinu „þriðja breytan"? a. Breyta sem varpar nýju ljósi á tengsl tveggja annarra breyta í gagnasafni b. Til dæmis það þegar tengsl kynþáttar og handtökutíðni jafnast út þegar tekið er mið af stéttarstöðu c. Til dæmis það þegar tengsl spítala og fjölda dauðsfalla skýrist af því að spítalarnir taka við mis-veikum sjúklingum d. Breyta sem prófað er fyrir oftar en tvisvar

a,b,c

Segjum að samkvæmt opinberum tölum sé fjöldi manndrápa í tengslum við glæpagengi á ári í ríki A þrisvar sinnum meiri en í ríki B. Hvað af eftirtöldu gæti skýrt þetta? a. Skilyrði skilgreiningar á slíkum manndrápum sem notuð er í ríki A eru túlkuð sem nægileg skilyrði en skilyrðin í ríki B eru túlkuð sem nauðsynleg skilyrði b. Stofnanavenjur við skráningu eru ólíkar í ríkjum A og B c. Skilgreiningin á manndrápi í tengslum við glæpagengi er víðari í ríki A d. Skilgreiningin á manndrápi í tengslum við glæpagengi er þrengri í ríki A

a,b,c

Tilhneiging mannsins til að sjá skipulag í umhverfi sínu... a. Hefur stuðlað að aðlögun við margvísleg skilyrði í þróun mannsins Rétt b. Er að öllu jöfnu gagnleg til að skynja og skilja veröldina rétt Rétt c. Getur leitt til þess að maður trúir á tilvist fyrirbæra sem eiga sér einfaldlega engan stað d. Er óskeikul

a,b,c

Gilovich segir frá rannsóknum á sjúklingum með rof á milli heilahvela. Hvað af eftirtöldu er meðal niðurstaðna og ályktana af þeim rannsóknum? a. Hægri höndin velur mynd sem passar við það sem birtist í sjónsviði vinstra heilahvels b. Útskýring sjúklingsins á því hvað orsakaði val vinstri handarinnar er röng c. Vinstri hönd velur mynd sem passar við það sem birtist í sjónsviði hægra heilahvels d. Sjúklingurinn útskýrir val vinstri handarinnar út frá því sem birtist í sjónsviði vinstra heilahvels

a,b,c,d

Hvað af eftirtöldu er meðal þeirra dæma um sýndarklasa-skynvilluna sem Gilovich nefnir? a. Andlit á yfirborði Mars b. Raðir af fæðingum drengja og stúlkna á fæðingardeildum Rétt c. Dreifing sprengja á London í lok seinni heimsstyrjaldar Rétt d. Sveiflur í verði hlutabréfa í Kauphöllinni í Wall Street

a,b,c,d

Hvað af eftirtöldu getur haft áhrif á það hve stórt (eða lítið) tiltekið félagslegt vandamál er talið vera? a. Stökkbreyting talna b. Hverjir bjuggu tölurnar til c. Stofnanavenjur d. Skilgreining vandamálsins e. Enginn hinna valkostanna er réttur

a,b,c,d

Hvers vegna getur verið erfitt að bara saman mismunandi félagsleg vandamál? a. Mikilvægi vandamáls getur virst meira ef einblínt er á þröngan þjóðfélagshóp þar sem vandamálið er tiltölulega algengt b. Það er erfitt að mæla alvarleika þeirra á sameiginlegan mælikvarða c. Kostnaðarmat getur þurft að reiða sig á margar forsendur, sem geta verið ónákvæmar ágiskanir d. Þótt hægt væri að mæla fjölda þeirra sem vandinn snertir þarf líka að meta hversu alvarlegt það er í hverju tilviki

a,b,c,d

Hvers vegna telur Guðmundur Heiðar Frímannsson að tiltekið hugarfar sé nauðsynlegur þáttur í gagnrýninni hugsun? a. Kunnátta í meðferð raka kemur ekki í veg fyrir þröngsýni, þekkingarleysi og fordóma b. Þrautseigja er hluti hæfileikans til gagnrýninnar hugsunar. c. Gagnrýnin hugsun er einn af verðmætustu hæfileikum sem menn geta tileinkað sér í samfélagi nútímans d. Maður er ekki gagnrýninn í hugsun nema vera reiðubúinn að beita gagnrýninni hugsun þegar tækifærin bjóðast

a,b,d

Hvers vegna er samfélagslegur jöfnuður ágreiningsmál? a. Það er hægt að rökstyðja mismunandi túlkun á samfélagslegri þróun með því að velja mismunandi tölur b. Það er ekki sami jöfnuður í öllum samfélögum c. Það snýst ekki bara um tölur heldur líka gildismat d. Það er útilokað að svara því með tölum hvort jöfnuður hafi aukist eða minnkað

a,c

Hvað af eftirtöldu er meðal þeirra mögulegu skýringa sem Gilovich setur fram á því að fólk trúir að stuð á leikmanni sé raunverulegt og skipti máli? a. Fólk leyfir hugmyndum sem það gefur sér fyrirfram að móta skilning sinn á því sem það sér b. Fólk tekur of mikið mark á því sem körfuboltaþjálfarar segja c. Fólk misskilur almennt lögmál tilviljana d. Stuð er raunverulegt, þó það komi ekki fram í gögnunum

a,d

Hvað af eftirtöldu á við um rökfærslu a. Hún getur verið afleiðsla (deduction) eða aðleiðsla (induction) b. Hún getur verið sönn eða ósönn c. Hún getur haft fleiri en eina niðurstöðu d. Hún samanstendur af staðhæfingum

a,d

Hvað er aðhvarfs-rökvilla? a. Til dæmis það þegar fólk telur að refsing sér árangursríkari en umbun til að hafa áhrif á hegðun. b. Þegar fólk spáir gildi y sem er nær meðaltali heildarþýðisins, á grundvelli öfgakennds gildis á breytu x sem vitað er að hefur fylgni við y. c. Þegar fólk áttar sig ekki á því að tölfræðilegt aðhvarf á einungis við þegar um er að ræða aðleiðslurök en ekki afleiðslu d. Þegar fólk áttar sig ekki á því að tölfræðilegt aðhvarf búi að baki tiltekinni framvindu en "skýrir" framvinduna þess í stað með því að kalla til óþarfar og oft flóknar kenningar um orsakir.

a,d

33. "Sakkarín veldur krabbameini í rottum og rottur og mannverur eru líffræðilega séð nokkurn vegin eins. Þess vegna mun sakkarín líka valda krabbameini í mannverum." Veljið rétt svar við hverri spurningu (þrjár spurningar, fimm möguleg svör) a. "Þýðið" (sem ályktað er að muni hafa eiginleikann)? b. "Úrtakið" (sem sagt er hafa eiginleikann)? c. Eiginleikinn? d. Hliðstæðugrunnurinn?

a. "Þýðið" (sem ályktað er að muni hafa eiginleikann)? Mannverur b. "Úrtakið" (sem sagt er hafa eiginleikann)? Rottur c. Eiginleikinn? Það, að geta fengið krabbamein af völdum sakkaríns d. Hliðstæðugrunnurinn? Líkindi manns og rottu

"Ég hef séð a.m.k. tíu Disney myndir og engin þeirra hefur verið ofbeldisfull. Það lítur því út fyrir að Disney fyrirtækið framleiði ekki ofbeldisfullar myndir." Þrjár spurningar og fimm möguleg svör. Veljið rétt svar fyrir hverja spurningu. a. Þýðið? b. Eiginleikinn sem alhæft er um? c. Úrtakið?

a. Þýðið? Allar myndir sem Disney fyrirtækið framleiðir b. Eiginleikinn sem alhæft er um? Það, að kvikmynd sé ofbeldisfull c. Úrtakið? Þær (minnst tíu) Disney myndir sem ég hef séð

"Prófaðu þetta, það mun kæfa hóstann hjá þér. Þetta er hóstasaft sem hefur reynst mér vel." Af hvaða tegund er þessi aðleiðslurökfærsla? a. Aðleiðslualhæfing frá úrtaki (inductive generalization from a sample) b. Tölfræðileg rökhenda (statistical syllogism) c. Hvorki tölfræðileg rökhenda né aðleiðslualhæfing frá úrtaki

b

"Vigdís kennir eðlisfræði og þess vegna býst ég við að hún gefi lágar einkunnir." Af hvaða tegund eru þessi aðleiðslurök (athugið að bæta þarf við ósagðri forsendu)? a. Hvorki tölfræðileg rökhenda né aðleiðslualhæfing b. Tölfræðileg rökhenda c. Aðleiðslualhæfing frá úrtaki

b

Hvað af eftirtöldu á við um skilgreiningar sem eru of þröngar? a. Þær leiða af sér fölsk jákvæð tilvik b. Þær leiða af sér fölsk neikvæð tilvik c. Þær eru nákvæmari en víðar skilgreiningar d. Þær leiða til þess að umfang vandamála er ofmetið

b

Hvernig úrtök hafa mest alhæfingargildi? a. Vottuð úrtök (certified samples) b. Slembiúrtök (random samples) c. Hentugleikaúrtök (convenience samples) d. Flokkuð úrtök (stacked samples)

b

Sama könnun var lögð fyrir með 10 daga millibili. Nákvæmlega sömu aðferðafræði var fylgt: Tekið var handahófsvalið 1000-manna úrtak úr þjóðskrá. Svarhlutfall var það sama í báðum tilvikum, 90%. Spurt var um afstöðu til ákveðinnar staðhæfingar. Í fyrri könnuninni sögðust 33% svarenda vera "mjög sammála". Í síðari könnuninni sögðust 38% svarenda vera "mjög sammála". Hvaða ályktun má draga af þessari niðurstöðu? a. Fylgi við staðhæfinguna hefur aukist b. Við getum ekki verið 95% viss um að fylgi við staðhæfinguna hafi aukist c. Fylgi við staðhæfinguna hefur ekki aukist d. Við getum verið 95% viss um að fylgi við staðhæfinguna hefur aukist

b

Segjum að hugtakið knattspyrna sé skilgreint svona: Íþrótt sem gengur út á að koma bolta í mark andstæðingsins. Hvað af eftirtöldu á við um þessa skilgreiningu? a. Hún er of þröng b. Hún er of víð c. Hún er hæfileg - hvorki of þröng né of víð d. Hún er bæði of þröng og of víð

b

Gilovich segir frá því að gögnum var ekki einungis safnað um hittni leikmanna í leik heldur líka um hittni í seinna vítaskoti. Hvers vegna var talin ástæða til að bæta þeim gögnum við? a. Til að kanna muninn á Boston Celtics og Philadelphia 76ers b. Til að prófa tilgátuna um stuð með mismunandi hætti c. Til að prófa hvort aðrir þættir í leik, s.s. sterkari vörn og erfiðari skot, vegi upp á móti hagstæðum áhrifum stuðsins

b,c

Hvað af eftirtöldu er meðal þess sem við spyrjum þegar við ástundum gagnrýna hugsun, samkvæmt greiningu Henry Alexanders Henryssonar og Páls Skúlasonar? a. Er ég vanhæf(ur) til að fjalla um málið? b. Hvað er til umræðu og hvers vegna? c. Hvað hefði það í för með sér að breyta samkvæmt skoðuninni sem um ræðir? d. Skil ég gögnin?

b,c,d

Samkvæmt opinberum tölum í Bandaríkjunum fjölgaði tilkynningum um ofbeldi gegn börnum úr 150 þúsund árið 1963 í 3 milljónir 1995. Hvað af eftirtöldu er meðal mögulegra skýringa á þessu? a. Skilgreining á ofbeldi gegn börnum varð þrengri b. Skilgreining á ofbeldi gegn börnum varð víðari c. Breytingar á löggjöf um tilkynningarskyldu d. Breyttar stofnanavenjur

b,c,d

Að hvaða leyti var umræðan í kringum „milljón manna marsinn" einkennandi fyrir tölustríð? a. Þjóðgarðslögreglan birti ekki nægilega nákvæma útreikninga með talningu sinni b. Tölurnar sem deilt var um höfðu táknrænt gildi c. Fjölmiðlar voru hlutdrægir í sinni nálgun d. Deilurnar voru knúnar áfram af pólitískum og hugmyndafræðilegum ágreiningi

b,d

F1: Gunna og Sigga eru álíka stórar, álíka þungar, hafa svipaða líkamsbyggingu, eru álíka góðar í handbolta og hafa mjög svipaðan leikstíl í handbolta. F2: Gunna er góð í körfubolta N: Sigga er líklega líka góð í körfubolta Hver er eiginleikinn sem um ræðir? a. Leikstíll í handbolta b. Stærð, þyngd og líkamsbygging c. Að vera góður í körfubolta d. Að vera góður í handbolta

c

Hvað heitir rökvillan sem er á ferðinni í eftirfarandi rökfærslu? Á vefsíðu tiltekinnar útvarpsstöðvar var opin skoðanakönnun í aðdraganda kosninga. Af þeim sem svöruðu könnuninni sögðust 60% ætla að kjósa flokk X Þess vegna má búast við að flokkur X hljóti u.þ.b. 60% atkvæða í kosningunum. a. Leiðandi spurningar b. Alhæft út frá reynslusögu c. Sjálfvalið úrtak d. Veik hliðstæðurök

c

Hverning úrtök hafa mest alhæfingargildi? a. Vottuð úrtök (certified samples) b. Hentugleikaúrtök (convenience samples) c. Slembiúrtök (random samples) d. Flokkuð úrtök (stacked samples)

c

Þegar spáð er fyrir um þróun nýs félagslegs vandamáls er almenna tilhneigingin sú að... a. Setja fram bjartari spá en raunin síðan verður b. Spá ýmist bjartri eða svartri framtíð, án sérstakrar tilhneigingar í aðra hvora áttina c. Setja fram ýkta svartsýnisspá d. Setja fram vel ígrundaða spá sem reynist síðan nákvæm

c

Formúla sem notuð var til að reikna út framleiðni í Bandaríkjunum hélst óbreytt í marga áratugi. Hvaða afleiðingar hafði þetta fyrir samanburð talna frá ólíkum tímapunktum á þessu sama tímabili? a. Tölurnar urðu vel samanburðarhæfar b. Þetta hafði engar afleiðingar c. Mæld framleiðni gaf ófullkomna mynd af stöðu mála í nýjum og vaxandi atvinnugreinum d. Tölurnar urðu illa samanburðarhæfar

c,d

Af 100 eplum sem skoðuð voru úr þessari sendingu reyndust 20 skemmd Sennilega eru um 20% eplanna í sendingunni skemmd. Hve stór þurfa vikmörkin að vera, að því gefnu að eplin hafi verið valin af handahófi úr sendingunni og svarið sé sett fram með 95% öryggi? a. 8 prósentustig b. 12 prósentustig c. 28 prósentustig d. 20 prósentustig

d

F1: Ég hef tekið þrjú námskeið hjá prófessor Vandráði og þau hafa öll reynst mér afar gagnleg. F2: Prófessor Vandráður kennir mér aðferðafræði eftir áramót N: Aðferðafræðinámskeiðið eftir áramót mun eflaust reynast mér gagnlegt. Hvert er "úrtakið"? a. Gagn af námskeiði b. Prófessor Vandráður c. Aðferðafræði d. Námskeiðin þrjú sem ég hef tekið hjá prófessor Vandráði

d

Gilovich segir í kafla 2 frá röð rannsókna sem hann og fleiri stóðu fyrir á 9. áratugnum. Hver var tilgangur þeirra? a. Að afsanna að körfuknattleiksmenn geti komist í stuð b. Að bera saman hittni ólíkra körfuboltaliða og einstaklinga c. Að sanna að körfuknattleiksmenn geti komist í stuð d. Að prófa hvort það eigi við í körfuknattleik að velgengni vindi upp á sig

d

Ætli það séu tengsl á milli skjánotkunar fyrir svefn og þess hve langan tíma tekur að sofna? Segjum að gerð hafi verið tilraun þar sem breyturnar voru skilgreindar og mældar hjá 100 manna úrtaki. Niðurstöður sýndu að 30 horfðu á skjá fyrir svefn og voru lengur en 15 mínútur að sofna og 20 horfðu ekki á skjá og voru fljótari en 15 mínútur að sofna. Hvaða ályktun má draga af þessu, fyrir það þýði sem úrtakið endurspeglaði? a. Skjánotkun fyrir svefn styttir tímann sem það tekur að sofna b. Skjánotkun fyrir svefn hefur engin áhrif á það hve langan tíma það tekur að sofna c. Skjánoktun fyrir svefn lengir tímann sem það tekur að sofna d. Ekki er hægt að draga neina ályktun

d

Þegar tölur eru settar fram, í umræðu um félagsleg vandamál, eru þrír aðilar í lykilhlutverkum, samkvæmt Joel Best. Þetta eru: a. Fagfélög, alþjóðastofnanir og frjáls félagasamtök. b. Vísindamenn, stjórnmálamenn og verkalýðshreyfingin c. Stjórnvöld, hagsmunasamtök og almenningur d. Baráttufólk, fjölmiðlar og sérfræðingar

d