Pathologie blok 2.1 Voeding en Dietetiek

Remissie

(tijdelijke) vermindering van ziekteverschijnselen, zonder algehele verdwijning.

Na ernstig trauma: wat is de eb fase?

0-2 dagen na letsel, reducatie in metabolisme en verminder O2 gebruik tgv shock, fysiologische reacties (vn endocrien). sterk verminderde O2 opname tgv acute cardiovasculaire veranderingen en ontregeld bloedvolume, verhoogd antidiuretisch hormoon, glucagon, cortisol en catecholamine productie , verminderde insuline afgifte, stimuleren ketogenesem, start acute fase reactie (verhoogde synthese acute fase eiwitten en verplaatsing van deze eiwitten richting extra vasculaire ruimte.

Uit welke 8 punten bestaat Nutritional assessment?

1) Screening (arts/verpleging) 2) Inschatting risico op ov 3) Meten/beoordelen inneming en verliezen 4) Meten/beoordelen lichaamssamenstelling 5) Meten/beoordelen energieverbruik 6) Meten/beoordelen biochemische parameters 7) Meten/beoordelen van functionele parameters en handknijpkracht 8) Multidisciplinaire bespreking resultaten.

Behoefte aan eiwit (bij ondervoeding)

1,5-2 g eiwit/kg/dag levert enig voordeel op in zin van sneller herstel. Eiwit in hoge mate afgebroken, meer ureumproductie en stikstofverliezen met urine. AZ worden gebruikt voor herstel wonden, immuunsysteem en productie acute fase eiwitten. Ook gebruikt als substraat voor gluconeogenese (vooral glutamine uit skeletspieren-> naar darmwand voor energie). Lymfocyten maken ook van glutamine gebruik als energiebron.

Waardes parameters beoordeling Nutritional Assess

10% binnen 6 maanden, 5% binnen 3 maanden, BMI, niet eten in de afgelopen 5 dagen, bovenarmomtrek, huidplooi bovenarm, kuitomtrek, (gewichtsverloop ook belangrijk!).

Betekenis 1e graads brandwonden.

1e graads; rood/droog/pijnlijk/soms gezwollen.

Na ernstig traume wat is de vloed fase?

2-10 dagen na letsel. Toename O2 opname, toegenomen metabole activiteit van de weefsels (door toename O2 opname), omschakeling van glycogenolyse naar gluconeogenese, toename cardiale output, toename lichaamstemp, katabole activiteit (hyperkatabolisme kan leiden tot ernstig verlies van spierweefsel, functieverlies van vitale organen en vertraging herstel/afweerprocessen=grote kans op infecties.

Continue voeding

24 uur p/dag druppelsgewijs, minder kans op braken/maagretentie/aspiratie, relatief groot volume toegediend.

Betekenis 2e graads brandwonden

2e graads; roodachtig/wit/nat/zeer pijnlijk/ws blaren.

Betekenis 3e graads brandwonden.

3e graads; wit/zwart/droog leerachtig/nauwelijks pijnlijk vanwege aantasting zenuwen.

Functie ademhalingsstelsel

Aerobe verbranding 19x zoveel ATP als anaerobe verbranding, gaswisseling, warmteafgifte, uitscheiding water, uitdrukkingsvermogen (zingen, praten), ruiken.

Behoefte aan energie (bij ondervoeding)

Behoefte berekend door H&B. (rond 1500-2000 kcal/dag) Teveel energie kan leiden tot hyperglykemie, overmaat aan CO2 productie (=langer beademen), lipogenese en leververvetting,

Metabole botziekten

Bij lang gebruik parenterale voeding kans op last van osteoporose.

Indicatie voor toepassing verschillende vormen enterale voeding

Bij: obstructie proximaal in MDK, dysfagie door neurologische ziekten, aangezichtsverwondingen, kaakfracturen, chirurgisch ingrijpen in hoofd/halsgebied, bewustzijnstoornissen, kunstmatige beademing, anorexie tgv ziekte/behandeling, Niet mogen eten vanwege operatie in MDK, grote buikoperaties, blaas,lever. Acute fase van darmziekten, zoals ziekte van Crohn. Niet willen eten vanwege geriatie (oude mensen met veel problemen), psychische problemen zoals depressie /anorexia.

Beschrijf pathofysiologische mechanisme van de metabole effecten van ondervoeding bij de mens.

Biologische mechanisme waardoor ziekte veroorzaakt wordt/in stand gehouden blijft.

Satelliettumoren

Cellen die door infiltrerende groei zijn losgeraakt.

De verschillende katheters benoemen.

Centraal getunnelde katheter, poortkatheter/part-a-cath/PAC, perifeer geimplanteerde poortkatheter=PICC

Jejunostomie

Chirurgisch aangelegd of percutaan open verbinding van buikhuid naar jejunum.

Welke wijze nutritonal assessment de voorkeur bij coma en ambulante patienten?

Coma: beoordelen lichaamssamenstelling, biochemische parameters. Ambulant: functionele parameters (handknijpkracht) en beoordeling inname en verliezen.

Noem voordelen/bijwerkingen/complicaties van parenterale voeding

Complicaties: longtip aanprikken tijdens plaatsen centraal veneuze katheter. Altijd foto maken! -Verschuiven katheter dus foto maken en soms opnieuw inbrengen. -verstopte katheter door bloedstolsel, neerslag medicijnen of componenten voeding. Oorzaak achterhalen. -infectie bij aansluitplaats komt vaker voor dan bij insteekopening.

Gevolgen van ziekte gerelateerde ondervoeding

Daling lichaamsgewicht en spiermassa, daling weerstand, verhoogde kans op complicaties, verslechtering conditie huid, vertraagde wondgenezing kan leiden tot decubitus, Onafhankelijke risicofactor voor overlijden, verslechtering algemeen welzijn, verminderde absorptie van voedingsstoffen door vlakatrofie darm, verminderde aanmaak darmenzymen (=bacteriele overgroei).

Intermitterende voeding

Deel van de dag druppelsgewijs voeding vaak snachts. Vaak aanvulling orale voeding.

Centrale venen getunnelde kath en port a cath (=pac)

Dicht bij hart=risico op sepsis(=bloedvergiftiging). Lange termijn gunstiger. Vena subclavia (onder sleutelbeen) vaak gebruikt. Getunneld: minder kans op sepsis door minder kans op besmetting. Komt door stukje onder huid tussen de buitenwereld en prikplaats zit. PAC; zit al in het vak je hoeft niets steeds het bloedvat aan te prikken maar in PAC poortje!.

Wat houdt het adaptatiemechanisme in?

Eerst ketogenese en dan gluconeogenese anders worden lichaamseigen eiwitten verbruikt.

Welke theorieen liggen ten grondslag aan voedingsadviezen bij kankerpatienten. Adequate voeding

Eiwit: 0,8-1g/kg ideaal lichaamsgewicht (BMI 20-25) Vet en kh: voldoende om E-behoefte te bedekken. Vocht: 1,5l (ouder dan 65+200ml) Behouden goede voedingstoestand.

Energie/eiwit/vochtbehoefte brandwonden

Energiebehoefte: + 25%-100%, verhoogde eiwitbehoefte +20-25%. Vocht: erg verhoogd: 3 ltr.

Welke theorieen liggen ten grondslag aan voedingsadviezen bij kankerpatienten. Energie en eiwitverrijkt

Energieverrijkt: 30-35 kcal/kg of H&B+toeslagen(bij ernstige fysieke stress niet meer dan 150% van basaalmetabolisme. Eiwit(verrijkt)1-1,7g/kg actueel lichaamsgewicht. Energie en eiwitverrijjkte voeding alleen geven als verbetering van de voedingstoestand wordt nagestreefd.

Voeding en dieetadviezen bij ondervoeding met uitleg waarom

Energieverrijkt: H&B en toeslagen of 35kcal/kg actueel gewicht. Energie is nodig zodat eiwitten niet worden gebruikt als brandstof. Eiwitverrijkt: 1.5g/kg gewicht. Eiwit is belangrijkste bij ondervoeding, evt spieropbouw en verhoging weerstand. Vocht: minimaa 1,5 lit + verliezen! Eventueel aangevuld met supplementen sondevoeding/parenteraal. Als uitgangspunt bepalen gewichtsverlies oude gewicht nemen. Oedeem kan gewichtsverlies maskeren + letten op refeeding syndroom.

Invloed voeding op kanker

GEEN DIRECTE INVLOED! Is ondersteunende therapie. Kan bijdragen aan goed verloop op anti-tumorbehandeling+betere kwaliteit leven. Welbevinden patiënt staat centraal. Afhankelijk van soort tumor, soort behandeling+bijwerkingen.

Mo

Geen metastasen

T0

Geen tumor

N0

Geen verdachte klieren te voelen of vast te stellen.

Anatomische/fysiologische gevolgen brandwonden

Gewicht neemt toe door oedeem, hypermetabolisme-> lichaam probeert wonden te herstellen. Insulineresistentie: adrenaline en glucagon vrij door metabole stres; glucose kan niet worden opgenomen.

Wat betekent geen voedselinname voor glycogeen en vet voorraad?

Glycogeenvoorraad snel op (10%) Vetvoorraad wordt dan aangesproken (90%).

Metaplasie

Goedaardig ->kwaadaardig: veranderingen van cellen in een ander celtype. Kan voorkomen bij chronische irritatie van weefsels. Kan voorstadium zijn van kwaardaardige aandoening.

Behoefte kh bij ondervoeding

Hyperglykemie=verhoogd kh gehalte maar ook insulinegehalte in het bloed. Insuline gaat niet omlaag door extra toediening kh. Maar extra toediening kh helpt wel om eigenschap endogene eiwitafbraak van insuline te remmen tijdens vloedfase en zelfs aanmaak te stimuleren .

Bolus wat en voor wie?

In 24 uur 200-500ml sondevoeding toegediend. Voor patienten met bewustzijnverlaging of problemen met slik/hoestreflex.

Parenteraal perifeer

In veneus perifeer vat: via v. cephalica, v. basilica of ander perifeer veneus bloedvat.

Parenteraal centraal

In veneus perifeer vat: via v. jugularis of v. subclavia.

Gevolgen ziekte eetpatroon

Innam energie voedingsstoffen verlaagd/ behoefte en/of verlies aan energie en voedingsstoffen verhoogd/ondervoeding/complicatie/ziekte.

Welke theorieen liggen ten grondslag aan voedingsadviezen bij kankerpatienten. Palliatieve voeding

Inname aan energie en voedingsstoffen naar vermogen patient. Handhaven voedingstoestand geen prio.

JPEG

Jejunum percutane endoscopische gastrotomie; open verbinding van buikhuid naar jejunum.

Kwashiorkor acute ondervoeding: klinische setting/energiebehoefte/aanloopsnelheid/klinische kenmerken en overlijdensrisico.

Klinische setting: lage eiwitstatus + stress, toename energiebehoefte, aanloopsnelheid dagen tot weken, klinische kenmerken: goed gevoed uiterlijk, oedeem, haaruitval, overlijdensrisico hoog!

Marasmus chronische ondervoeding/klinische setting/ energiebehoefte/aanloopsnelheid/klinische kenmerken/overlijdensrisico.

Klinische setting: lage energieinname, afname energiebehoefte, aanloopsnelheid: maanden tot jaren, klinische kenmerekn: verhongerd uiterlijk, laag gewicht, weinig spiermassa, laag overlijdensrisico.

Infiltrerende groei

Kwaadaardig de tumor vertakt zich en deze groeien in de omliggende weefsels-> vernietiging van deze weefsels(=destructieve groei)

Sarcopenie

Leeftijdsgerelateerd verlies van spiermassa dus functie en kracht.

Ondervoeding

Lichamelijke toestand voortkomend uit een tekort aan voedingsstoffen en een verminderde biologische functie.

Bouw van ademhalingsstelsel

Luchtpijp, linkerlong, rechterlong, bronchus, bronchioli.

Gevolgen voor patient bij de behandelingen van kanker bestraling onderbuik.

MDK tijdelijke of blijvend verstoord. -onvruchtbaarheid.

Kwaadaardige tumoren

Maligne tumoren. Autonome groei(snel) infiltrerende en destructieve groei, metastasevorming, leidt onbehandeld tot de dood.

Mx

Metastering op afstand kan niet worden beoordeeld

Gevolgen voor patient bij de behandelingen van kanker ; bestraling mediastium (ruimte tussen longen)

Mond keelgebied wordt verstoord, -slikkachten, -miltvuur.

Oroduodenaal

Mond naar duodenum

Orojejunaal

Mond naar jejunum

Orogastrische voeding

Mond naar maag

Nasoduodenaal

Neus naar duodenum

Nasojejunaal

Neus naar jejunum

Nasogastrisch

Neus naar maag

Anatomische/fysiologische afwijkingen die optreden bij kanker.

Normaal: celdeling is wisselwerking tussen DNA en groeiregulerende factoren. (groeihormonen en contact tussen cellen. Kanker: ongeremde celdeling (autonome groei) DNAmutatie-->verstoring wisselwerking. Normaal maakt het lichaam een cel met een mutatie kapot->gereguleerde celdood maar dit is bij kanker niet het geval.

Wat zijn contra-indicaties voor enteraal voeden?

Obstructies maag darm kanaal/ontstekingen in de buik, enterocutane fistels (pijpzweer)/naadlekkage/intestinale bloedingen/acute pancreatitis (met erge pijn)

Noem anatomische/fysiologische afwijkingen bij ondervoeding en traumata

Ondervoeding; tekort aan voedingsstoffen en verminderde biologische functie (25-40% van patienten blijkt ondervoed!) Afname spiermassa en eiwitmassa(=erg) afname vetmassa (=niet erg maar moet niet vergeten worden!)

Noem verschillende aspecten nutritional assessment?

Op gestructureerde wijze bepalen voedingstoestand + energiebehoefte mbv metingen voor opstellen adequaat behandelplan. Doelen: tijdig opsporen ondervoede patient of risico op. Nauwkeurig vaststellen mate ondervoeding voor bepaling voedingsbehoefte. Veranderingen in voedingstoestand monitoren, verzamelen gegevens voor wetenschappelijk onderzoek, meer aandacht van artsen en verpleging voor voedingstoestand.

Welke enterale en parenterale voedingen worden toegepast?

Oraal; via de mond, enteraal via het maagdarmstelsel. Parenteraal via de bloedbaan.

Risicogroepen van ondervoeding

Ouderen, chronisch zieken, patienten rond een operatie.

Indicatie voor toepassing verschillende vormen van parenterale voeding.

Parenterale voeding: Short bowel syndrome tgv darmresecties bv ziekte van Crohn. Malabsoprtie tgv bestralingsenteritis. Geen toegang tot MDK mucositis Alleen als dit meer dan 10 dagen geindiceerd is.

PEG

Percutane endoscopische gastrotomie: open verbinding van buikhuid naar maag.

Tx

Primaire tumor niet te beoordelen.

RIG

Radiologisch ingebracht gastrotomie

Nx

Regionale lymfekliermetastering kan niet worden beoordeeld.

Gevolgen kanker voor voedingsadvies

Samengesteld uit gewende voedingsmiddelen, -aangepaste consistentie van voeding + ondersteunende hulpmiddelen zoals drinkvoeding, preparaten supplementen bij gewichtsverlies of bv slikklachten. - (par)enterale voeding geïndiceerd als oraal onvoldoende of onmogelijk is. Gebruik ervan dient weloverwogen te worden en voordelen moeten opwegen tegen nadelen. afhankelijk van klachten en medische gegevens ten aanzien van behandeling en prognose, - specifieke vormen van kanker noodzakelijk om eiwit, vet en vezels te beperken. -hypercalciemie is Ca beperkte voeding niet geincideerd. Behandeling bestaat uit toedienen van extra vocht en medicatie (bifosfonaten) - eiwitverrijkt wenselijk maar in praktijk meestal niet haalbaar vanwege -eetlust en snel vol gevoel.

Gevolgen voor patient bij de behandelingen van kanker (straling algemeen, .

Straling: misselijk, braken, diarree, - vermoeidheid, - huid erteem (rode kleurverandering tgv vaatverbranding, - oedeem door kapotte (hoog doorlaatbare) haarvaten, -mucositis (ontsteking slijmvlies) - kaalheid - schade aan bloedvaten, longen.

Gevolgen voor patient bij optreden kanker in het algemeen.

Stress spanning angst vermoeidheid en pijn.

Terminologie NL en EN mbt kanker; T, N, M

T=tumor: beschrijving van uitbreiding van tumor (grootte), N=(nodus)aantasting=uitzaaiingen. In lymfen. M=metastasen=uitzaaiingen in andere organen.

Perifere katheter

Tijdelijke oplossing in arm/been (want voeding is hyperosmolair=ontsteking bloedvaten=flebitis.

Anabole fase

Toename eetlust en mobiliteit, Foodtherapy vooral gericht op herstel van spiermassa en toename eiwitsynthese.

Metabole consequenties ouder worden mbt lichaamssamenstelling en energieverbruik.

Toename vetmassa, afname vetvrije massa (spieren) en vocht. Sarcopenie=leeftijdsgerelateerd verlies spiermassa (dus kracht en functie). - Verminderde synthese spiereiwit, verminderde beschikbaarheid anabole hormonen zoals groeihormoon, testosteron en oestrogeen, gebrek aan lichaamsbeweging versnel sarcopenie. Minder activiteit van lichaamscellen=daling van basaal metabolisme.

Tis

Tumor insitu (nog niet invasief, prekanker)

Metastasering

Uitzaaiingen. Tumorcellen laten los van oorspronkelijke tumor en gaan elder in lichaam uitgroeien tot nieuwe tumoren.

Metabole consequenties beschrijven van vasten op eiwit/kh/vet energiehuishouding v/h lichaam.

Vasten >24 uur glycogeen wordt omgezet in glucose (glucogenolyse) Gluconeogenese uit az, glycerol en melkzuur. Deel energie geleverd door vrije vetzuren afkomstig uit vetweefsel. Vasten >24 uur. Lichaam moet overschakelen op andere bronnen dan glycogeenvoorraad. Vrije vz aangesproken behalve voor hersenen. Voorkomen dat veel spiereiwitten tot glucose worden omgezet door een eiwitbesparend mechanisme. Komt door verlaagd insulinegehalte in bloed en verhoogd glucagongehalte. Zo worden de vrije vz in de lever omgezet in ketonlichamen (aceton, zuren en door alle weefsel in lichaam aanspreekbaar (mn hersenen).

Doel ademhalingswegen

Ventilatie, is nodig voor een effectieve gaswisseling en constant houden van m.i.

N1

Vergrote maar nog beweeglijke lymfeklieren.

Hypo of hyperglykemie

Verhoogde kans op hyperglykemie door insulineresistentie. Voeding dan geleidelijk stoppen om kans op hypo te verkleinen.

Expiratie

Verkleining van borstholtevolume. Middenrif en tussenribspieren ontspannen, zwaartekracht zorgt voor daling van geheven ribben, het uitgerekte elastische longweefsels niet, passief proces, geforceerde uitademing door contractie binnenste tussenribspieren, door aanspannen buikspieren het terugveren van diafragma versterken.

Noem ziekten/klachten die kunnen optreden bij ondervoeding en traumata

Verlies lichaamsgewicht en spiermassa, gevolgen: minder weerstand, - hogere kans op complicaties, -slechtere orgaanfunctie, - vertraagde wondgenezing (kan leiden tot decubitus) - onafhankelijke risicofactor voor overlijden - Langere ziekenhuisopname Complicaties; verminder welzijn, apatisch depressief gedrag. spierafbraak verminderde longfunctie en pompkracht hart minder bestand tegen effecten van radio/chemotherapie atrofie van de darm-> verminderde absorptie veranderde darmflora=bacteriele overgroei Hoge kans op postoperatieve complicaties en overlijden Langere ligduur

Starvation

Verlies van spier en vet massa door anorexie en te weinig inname (hongeren).

Welke oorzaken veroorzaken ondervoeding?

Verminderde inname; door pijn, slikklachten, verminderde eetlust. Verhoogde behoefte door ziekten, ontstekingen koorts. Malabsorptie door opnameproblemen; ziekte van Crohn, coeliakie en pancreatitis. Abnormale verliezen bv brandwonden.

Gevolgen voor patient bij de behandelingen van kanker ;bijwerkingen chemotherapie

Vermindering eetlust, - afkeer tegen bepaalde gerechten/voedingsmiddelen. - misselijkheid/braken, -pijnlijke mond/keel door mucositis, -vermoeidheid, -remming aanmaak cellen in beenmerg: chemo tast productie witte bloedcell. Aan dus dit gaan omlaag=minder actief immuunsysteem. Ook daling erythrocyten.

Cachexie/wasting

Versneld verlies spiermassa bij chronische ontsteking veroorzaakt door acute ziekte.

Metastase via?

Via lymfevaten (lymfogene metastasering) Via bloedvaten (hematogene met. Via afvoerwegen/anatomische structuren. Via vocht in sereuze holten (weefselvocht)

Hypermetabolisme

Vloedfase kan worden onderverdeeld in katabole fase en herstelfase. Tijdens de katabole fase: stijging sneldheid waarmee O2 wordt opgenomen. daalt later tot normaalwaarden tijdens herstelfase.

Noem voordelen/bijwerkingen/complicaties van enterale voeding

Voordelen: structuur en functie darm blijft in stand. -Betere benutting van voedingsoplossing door stimulatie hormonale en enzymsystemen. - Minder kans op infecties/sepsis. - Minder kans op metabole stoornissen. -minder belastend voor patient en verpleging, - is goedkoper. Complicaties: aspiratie, -diarree, -refeeding syndroom. verstopping sonde door stolsels voeding (eiwitten). geneesmiddelen reageren met voeding. Onderdelen van voeding die met elkaar reageren, maagzuur.

M1

Wel metastasen

Gravity voeding

Zak zo hoog mogelijk ophangen. Geen pomp nodig want zwaartekracht dient voeding toe. Nadeel: teveel voeding in 1 x.

Symptomatische therapie

behandeling die oorzaak niet aanpakt maar alleen klachten bestrijdt.

Curatieve therapie

behandeling gericht op genezing van kanker

Goedaardige tumoren

benigne, autonome groei, expansieve groei, geen metastasering, in primair gedrag niet levensbedreigend. Kan maligne transformeren!

Progressief verloop

erger worden van een ziekte.

Expansieve groei

goedaardig! Omgevende weefsel wordt weggeduwd, vaak beschermt het bindweefselkapsel van de tumor de andere weefsels.

Respiratie

musculi intercostales externi (buitenste tussenribspieren); ribben omhoog trekken-> volume vergroting=lucht naar binnen, spiergedeelte digaframe: afgeplat->onderdruk ongen->inademen teven buikwandspieren verslappen. Hulpademhalingsspieren in hals en schoudergordel-> trekken de ribbenkast nog verder omhoog. Afplatting diafragma (buikademhaling) ribben heffen door samentrekking buitenste tussen ribspieren, bij extra diepe inademing: ribheffing geholpen door ademhalingsspieren (hals en schouder.)

Prognose

voorspelling van verdere verloop van een ziekte.