Etyka 1-10
ZESTAW 10 (1) Etyczne aspekty pisania opinii i orzeczeń psychologicznych. (2) Specyfika filozoficznej refleksji nad moralnością.
(1) - Opinia - opis procedur, podsumowanie, interpr. wyników i charakt. funkcj. klienta - cel: odpowiedź na pytanie - orzekanie - trafny, rzetelny opis stanu klienta w momencie diagnozowania; interpr. danych z różnych źródeł, odniesienie wyników do doświadczeń klienta Pisemna diagnoza: (a) formalne wymagania: - krótka, metody, zrozumiały język, problemy, kopia (b) merytoryczne - zgodna z podstawowymi wart. zawodu psychologa (ochrona klienta) Ogólne standardy: (1) ograniczenie zakresu opinii do jej celu (2) selekcja inf (3) interpr. mat. wyłącznie diagn. (4) język (5) stygmatyzacja Wpływ diagnozy •efekt samospełniającej się przepowiedni (diagnozy) - rodzice znają wynik IQ dziecka - przestaną się starać, by dziecko się rozwijało, będą mieć względem niego niskie oczekiwania, nie będą go odpowiednio stymulować poznawczo. •efekt Rumpelstizchena - wiara w magiczną moc diagnozy. Psycholog już wie, co mi dolega, więc to na nim, nie na mnie spoczywa odpowiedzialność za rozwiązywanie problemu. •Pozorne wyjaśnienie przez nazwanie (2) ETYKA - ogół zasad i norm postępowania przyjętych w danej epoce i w danym środowisku - nauka o moralności MORALNOŚĆ - zespół ocen, norm i zasad -określających zakres poglądów i zachowań uważanych za właściwe UJĘCIE FILOZOFICZNE (etyka ogólna): •zamknięta w granicach poznania naturalnego próba gruntownego zbadania możliwości i treści odpowiedzi na pytania - co i dlaczego ostatecznie człowiek powinien czynić? jak żyć? jaki jest sens życia? •FILOZOFIA MORALNA (w jednym ze znaczeń tego terminu) •(podejście poznawczo-praktyczne; bliskie związki z etyką normatywną) •pojęcie szersze niż etyka normatywna - nie tylko co jest słuszne a co nie, ale też przekazywanie pewnego wzoru postępowania
ZESTAW 3 (1) Etyczne konteksty Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka. (2) Świadoma zgoda na udział w badaniu naukowym.
(1) - podstawowe wartości humanistyczne - respektować: godność, autonomię, prawo do rozwoju, własnych wartości, wyborów i intymności - deklaracja - każdy człowiek ma te prawa, choćby nie wiadomo co; - ludzie wolni i równi pod wzgl. godności i praw - nieważna rasa, płeć, język, wyznanie - każdy te same prawa -> klient: jednakowe traktowanie, jednakowy dostęp do usług psych. - nie wolno samowolnie ingerować w życie prywatne - wolność myśli, sumienia, wyznania - wolność opinii i wyrażania jej -> szanować prywatność i poglądy (2) - zgoda przed rozpoczęciem badania 1) dobrowolny udział 2) info o przebiegu, konsekwencjach, zagrożeniach, procedurach 3) pisemna zgoda 4) zrozumiały język 5) znać tożsamość prowadzących 6) poznać techniki zbierania inf (nagrywanie itp) 7) możliwość odmowy i przerwania - 3 problemowe sytuacje (1) asymetryczność relacji (2) pozornie świadoma zgoda (3) fałszywy obraz badania - co robić 1) unikamy zależnych 2) bez presji, oferowania dóbr w zamian 3) wszystkie informacje 4) może odmówić, wycofać się 5) redukcja lęku przed badaniem
ZESTAW 4 (1) Etyczne aspekty psychoterapii. (2) Teoria sprawiedliwości J. Rawles (Rawlesa?)
(1) - relacja psychoterapeutyczna: kontraktu, przebiegu, zakończenia - niebezpieczeństwa 1. wywieranie nacisku, presji na pacjenta 2. indoktrynacja pacjenta 3. manipulacja pacjentem 1) Zawieranie kontraktu psychoterapeutycznego - kontrakt ustala zasady współpracy - im bardziej szczegółowe i klarowne są te ustalenia, tym bezpieczniej i pewniej czuje się klient - elementy kontraktu psychologicznego: 1) określenie celu oddziaływania 2) uzyskanie dobrowolnej, świadomej zgody klienta 3) poufność relacji 4) określenie warunków formalnych 3) Zakończenie procesu terapeutycznego - klient może wcześniej gwałtownie zakończyć terapię i przestać przychodzić - psycholog musi to zaakceptować - psychoterapeuta też może zakończyć to wcześniej - np. jak problem go przerasta i wie, że nie potrafi pomóc, ale wtedy koniecznie trzeba wskazać, do kogo pacjent może się zwrócić, żeby się nie czuł olany (2) - alternatywa dla utylitaryzmu - najwyższa wartość: deontologiczne zasady sprawiedliwości (przedst. za pomocą fikcyjnej sytuacji pierwotnej) - zasady sprawiedliwości - na takie przystałyby racjonalne osoby dbające o swoje interesy w sytuacji równości 1. zasada maksymalnej możliwej wolności (równe prawo do podst. wolności) 2. zasada dotyczaca podziału nierówności społ. i ekonom. - obejmuje 2 mniejsze: - zasada rozróżnienia - nierówności rozłożone z najw. korzyścią dla najb. upośledzonych - zasada autentycznej równości - dostęp urzędów i stanowisk dla wszystkich
ZESTAW 1 (1) Etyki stosowane a etyczne problemy współczesności. (2) Emocje i uczucia moralne.
(1) - bogactwo "problemów", sami - trud decyzji - etyka szczegółowa - co powinniśmy, a czego nie; stosowana - odnośnie szczególnych kwestii - dziedziny (lekarska, środowiskowa, biznesowa) - etyka stosowana z góry - na podstawie teorii (a) konsekwencjonalizm - ważne są konsekwencje, ma być więcej pożytku - uczymy się takich ocen podczas dojrzewania, więc potem to jest automatyczne (nie musimy ciągle się zastanawiać); ma być ok też na dłuższą metę (b) deontologizm - ocenia się intencję, zamierzony skutek działania + te poboczne; źródło działań - etyka stosowana z dołu - podstawą konkretne przypadku , nie musi nawiązywać do teorii (a) partykularyzm - należy analizować konkretne sytuacje, nie zamykać się w schematach, nie odrzucać rozwiązań; indywidualizm słuszności działania (b) antyteoretyzm - nie da się mieć teorii, na podstawie której można formułować normy szczegółowe; zarzuca teoriom niespójność; są dalej dylematy (2) - psychologia - większa uwaga na emocje niż etyka - 2 rodzaje uczuć: (1) uczucia samokrytycyzmu i samooceny (wstyd, żal, poczucie winy) i (2) uczucia natury prospołecznej (empatia, współczucie, sympatia) - psychologia: uczucia -> wpływ na moralne przekonania, kształtują moralną wrażliwość
ZESTAW 8 (1) Pojęcie charakteru moralnego. (2) Etyczne aspekty wystąpień psychologa w mediach.
(1) - charakter moralny - postawy i ideały człowieka warunkujące jego moralne zachowania; wzorzec zach. charakt. dla danej jednostki - =moralna osobowość - stała predysp. do postępowania w określ. sposób - utożsamiany z cnotą - skłonność i sprawność woli w czynieniu dobra - konsekwentne wybory moralnie słuszne = wypracowanie moraln. charakt., który ułatwia wybory moralnie słusznych działań (2) - ochrona prywatności i intymności - szacunek
ZESTAW 2 (1) Pojęcie działania moralnego. (2) Etyczne aspekty stosowania testów psychologicznych.
(1) - moralne działanie - rozumne i wolne; neutralne - co jest podstawą słuszności działania - skutki, intencje, czy nic z tego? - intencje - dot. działania/zaniechania - nie tylko działanie, ale i akty wyrażania, akty zachcenia, akty złorzeczenia mają moralny wymiar - Wojtyła: 2 skutki działania - przechodnie (zewn.) i nieprzechodnie (wewn.) CHCIAŁ oszukać, ale się nie udało - ważne, że chciał - przez te drugie stajemy się moralnie dobrzy albo źli - Kant - działania zgodnie z moralnymi obowiązkami wcale nie są moralne, bo to posłuszeństwo, a nie wewn. pragnienie (nie autonomiczne, nie ma identyfikacji) (2) - Źródła nieetyczności: (1) test nie spełnia stand. psychometr. (2) psycholog nie ma kompet. do stosowania testu (3) os. bad. nie odpowiada standardom danego testu - nie udostępniamy, bezp. przechow., prawa autorskie - prawa badanego: 1) do oceny - aktualne testy 2) uczciwe i jednakowe traktowanie 3) poinformowanie (charakter testu, wykorzystanie, poufność) 4) pytania, niepewność, odpowiedź 5) odpowiedzialność (przygotowanie, informowanie, odpowiadanie)
ZESTAW 9 (1) Sposoby badania fenomenu moralności. (2) Metodologiczne problemy etyk stosowanych.
(1) - moralność - przedmiot wielu nauk, wiele definicji - zgodność: rozumne i wolne działanie Badanie: (1) ETOLOGIA - opisowa nauka o moralności; opis postępowania czł. i reakcji towarzyszących moralnym doświadcz. (nie ocenia, a opisuje) (1a) Socjologia moralności - moralność jako fakt społeczny, bada moralność różnych społeczności (czas, zmienne warunki) (1b) Psychologia moralności - mor. faktem psychicznym; cel: odkrycie motywów podczas ocen moralnych, związki między charakt. a moraln., predyspozycj. moralne czł., miejsce uczuć i sumienie Etyka - filozof. i normat. teoria moralnej powinności działania; ma uzasadniać reguły morale i uzasadniać (co jest ok i czemu) (2) - 2 podejścia do etyk stos.: z góry i z dołu Z GÓRY - konsekwencjonalizm + deontologizm - jest wiele teorii, więc nie musi być zgodności co do norm - w teoriach etycznych - cel: teoretyczny (rozumienie dobra i zła) i praktyczny (odnalezienie metody orzekania co jest słuszne, a co nie; procedura decyzyjna) Z DOŁU - czemu zrezygnować z teorii: bo nie powinno być dylematów, a są; niedowartościowanie cnót (wewn. nastawienie)
ZESTAW 6 (1) Przedrozumienie pojęcia moralności. (2) Etyczne aspekty pomocy osobom ze specyficznymi problemami.
(1) - mowa codzienna - dużo wyrazów o treściach moralnych (dobry, zły, słuszny) - zakładamy, że używający rozumie ich znaczenie - używamy przedrozumienia pojęć moralnych - elementy przedrozumienia (1) ocena moralna (ocena dobre złe) (2) sumienie (ogólna wiedza co dobre a co złe, że trzeba czynić dobro) (3) dobrowolność (ocena moralna - możliwa jeśli jesteśmy wolni i samy decydujemy o zach.) (4) odpowiedzialność (odp.: "dlaczego postąpiłeś tak, a nie inaczej?") (5) odniesienie społeczne - odniesienie międzyludzkie, szanujmy się, inni mają swoje potrzeby (nie czyń drugiemu...) (6) wartość własna (jak niemoralnie - tracimy w swoich i cudzych oczach) (2) - akceptacja wielokult. - uzupełniać wiedzę - szczególna wrażliwość - użyteczne środki pomocy (zapoznać się) - rozpoznawać szczególne wyzwania doświadczane np. przez osoby biseksualne - rozumienie specyficznych problemów - świadomość swoich postaw i wiedzy -> wpływ na diagnozę i klienta
