Leren, Loopbaan & Burgerschap 3-4

Gedragsindicatoren en aspecten van sterke en zwakke organisaties: 24-5

• trots (waardering) • prestaties (vertrouwen, kracht) • communicatie (uitwisseling interesse en ideeën) • leiderschap (betrokkenheid en belangstelling) • de rol van winst (betrokkenheid en kostenbewustzijn) • collegialiteit (positieve/negatieve foutencultuur) • de klant (wijze van dienstverlening) • veiligheid(-svoorschriften) • opleidingen (wel/geen deelname opleidingsprogramma) • vernieuwing (positieve/negatieve houding nieuwe ideeën)

Omgaan met cultuurverschillen: 30-9

• twee bronnen van verwarring: onbegrip en botheid • driestappenmethode • wederzijdse aanvaarding

Politieke partijen: 17-4

• uitgangspunten drie grootste partijen (meerpartijenstelsel) • links en rechts

Kenmerken Vakbonden: 22-2 opgesplitst in sectoren

• verdeling beroep, sector, godsdienstige achtergrond • doel van de vakbonden - Collectieve belangen (werktijden, salaris, KO) - Individuele belangen (conflicten of problemen) • hoe werkt een vakbond (staken, petities, stiptheidsacties nu meer overlegcultuur) • stakingskas (contributie leden) • scholing, training, informatie

Verkiezingen: 17-2

• verkiezingsprogramma (lijst o.b.v. opvatting) • de meerderheid (partij met meeste stemmen wint) • overleg (politieke partijen die gewonnen hebben) • regeerakkoord en coalitie (verbond 1 of meer partijen) • oppositie (nemen niet aan bestuurd deel) • referendum (keuze iz aanpak probleem) • directe en indirecte democratie (referendum vs regeerakk.)

• gezond en fit zijn bevorder je door te zorgen voor: 23-7

• voldoende nachtrust • door de week en op zondag geen alcohol • goede voeding • voldoende beweging

Positieve gevolgen van sport en beweging: 32-2

• voor jezelf • voor de organisatie of instelling • voor de samenleving

Risicofactoren voor leefbaarheid: 27-3

• vooroordelen (mogen gedrag niet negatief beïnvloeden) • te grote assertiviteit (= agressief) • overlast geven • tips om risicofactoren te voorkomen

Nachtrust: 31-3

• wat doet slaap? (lichaam herstelt, geest rust uit) • hoeveel slaap heb je nodig? (8 uur - m minder dan v) • wat kun je doen als je niet kunt slapen?

Gemeentelijk niveau: 16-3

• zaken die binnen de gemeente geregeld worden • gemeentelijke besluitvorming • gemeentelijke financiën

De landelijke overheid: 16-5

• zaken die landelijk geregeld worden • besluitvorming • financiën

De provinciale overheid: 16-4

• zaken die provinciaal geregeld worden • besluitvorming • financiën

Door welke internationale verdragen worden artikel 1 en artikel 7 van de grondwet ondersteund

- EVRM Europees Verdrag voor de Rechten van de Mens - Universele Verklaring van de Rechten van de Mens, van de Verenigde Naties VN internationale recht en behoud van humanitaire rechten.

Effect XTC

- Het werkt energieverhogend en - maakt dat je intensere gevoelens hebt. - Het verhoogt je lichaamstemperatuur.

Meest voorkomende verslavingen

- Roken (snel verslavend) - Alcohol (verslavend lange tijd regelmatig) - Cannabis (geestelijk afhankelijk- meer vr hetzelfde effect) - XTC (geestelijk afhankelijk, lichamelijk niet verslavend) - Speed (geestelijke afhankelijkheid) - Gokken (rush van adrenaline - lichamelijke klachten)

Wat zijn de gevolgen van het gebruik van hasj en weed?

- Verminderen kortetermijngeheugen concentratievermogn - Verminderen vruchtbaarheid; - Zelfde verdere gevolgen als roken. Voor mensen met psychische instabiliteit is het gebruik van cannabis een extra risico.

Effect Cannabis, hasj en weed

- Weed maakt je high, actief, spraakzaam, - van hasj word je loom en ontspannen, zwaar gevoel.

Van wetsvoorstel naar wet

- aannemen 2e kamer - aannemen 1e kamer - ondertekenen minister en koning - publicatie Staatscourant De wet treedt in werking op de dag dat hij in de Staatscourant is gepubliceerd.

Kenmerken F-cultuur

- eerbied voor ouderdom - gedetailleerde gedragsregels - geringe individuele vrijheid - angst voor schaamte - veel lijfstraffen - nadruk op hiërarchie - volgzaam, afwachtend - groepsgericht, sterke familieband - dienst en wederdienst - scheiding taken man en vrouw - emotioneel - indirecte communicatie - meer gebaren en lichaamstaal - bevelshuishouding

• een win-winsituatie (assertief)

- ene winnaar is duidelijk en toont respectvol begrip - andere winnaar wordt met respect behandeld en begrijpt waarom hij zijn zin niet krijgt

• goede werkhouding

- enthousiasme uitstralen, - met aandacht werken, - geconcentreerd werken, - actief meedenken over oplossingen en problemen.

• wat kun je doen als je niet kunt slapen?

- geen koffie of thee maar warme melk met honing - lees een boek - voldoende lichaamsbeweging - regelmatige bedtijden - niet druk maken, als je ligt rust je ook uit

dictatuur: (staat die geen rechtsstaat is) 17-5

- grondwet biedt burgers geen bescherming en maakt het parlement machteloos - geen vrije verkiezingen - leider maakt de wetten en controleert de uitvoering - geen scheiding der machten

handreikingen voor hygiënisch gedrag

- hand voor je mond bij niezen of hoesten - handen wassen na toiletbezoek - handen wassen voor en na bereiden van eten - drink niet uit een kopje of beker van een ander - houd afstand van zieke - schoon lichaam, seksuele hygiëne - ventileer ruimtes - houd je woonomgeving schoon - draag schone kleren (ondergoed &-shirt, sokken dagelijks)

Effect gokken

- je kunt niet meer stoppen, - alles moet wijken voor het gokken, ook sociale contacten - financiële nood zorgt voor een verborgen leven.

Effect alcohol

- je wordt ontspannen en losjes. - coördinatie van je spieren wordt lastiger. - alcohol drijft vocht af. - irriteert je maag.

• uitgangspunten drie grootste partijen (meerpartijenstelsel)

- liberalen: vrijheid en verantwoordelijkheid - sociaaldemocraten: gelijkwaardigheid en zorg voor de zwakkeren in de samenleving - confessionelen; evangelie als leidraad en bescherming van het leven.

Effect Speed

- oppeppend effect, - je concentratie en energie nemen toe.

• soorten openbare ruimten

- park - snelweg - winkel • een postkantoor; • een buurthuis; • een sportvereniging; • een school; - theater - bioscoop - trein of bus

Welke risico's heeft het gebruik van speed?

- situaties en je eigen kunnen niet meer reëel inschatten; - Je geestelijke afhankelijkheid neemt toe, je denkt zonder niet meer te kunnen presteren. - Gevaar voor hart, kans op hersenbloeding. - Minder honger, kans op gewichtsverlies - Kans op oververhitting met alle gevolgen van dien.

Welke lichamelijke klachten komen door gokken?

- slechte concentratie; - zenuwachtigheid; - slechter slapen; - hyperventilatie; - somberheid; - maag en darmklachten.

Wat zijn de Gevolgen van roken

- trilhaartjes reinigen minder, meer kans infectieziekten, - door verminderde functie trilhaartjes, meer hoesten. Dat beschadigt het weefsel in de longen. worden de wanden ruw, zodat vet zich afzet en bloedvaten dichtslibben - beïnvloedt de vruchtbaarheid negatief m/v - door koolmonoxide minder/geen zuurstof vervoerd.

RPBO Rechtspositiebesluit onderwijspersoneel.

- vakantiedagen (daarmee geen onderdeel CAO) - werktijd (is niet onderhandelbaar qua tijd) - OOP (onderwijsondersteunend personeel) uitzondergin werktijdenafspraak en vakantieregeling

Kenmerken G-cultuur

- verheerlijking van de jeugd - globale gedragsregels - grote mate van individuele vrijheid - houdt niet van schuld - meer onderhandelingen, discussie - nadruk op gelijkheid - mondig, zelfstandig - individu-gericht - vrijwilligerswerk - uitwisseling taken man en vrouw - rationeel - directe communicatie - minder gebaren en lichaamstaal - onderhandelingscultuur

• een verlies-winsituatie (sub-assertief)

- verliezer doet iets dat tegen zijn zin is. - winnaar krijgt daardoor wat h/zij wil

'protocol gedragsregels'

- welk gedrag wordt niet geaccepteerd - werknemers onderling ongewenst gedrag ontmoedigen, - hoe kan werknemer kan handelen - hoe gaat de organisatie daar vervolgens mee om

• een win-verliessituatie (agressief)

- winnaar zegt duidelijk wat h/zij niet wil - verliezer krijgt niet wat hij wil en voelt zich gekwetst

Wat zijn de Gevolgen van alcohol

- zwalken/moeilijker praten door verminderde coördinatie - een kater: hoofdpijn en misselijkheid - beschadigingen aan de lever - Vroegtijdige dementie - Sociale problemen

• tips voor veilig sporten

1 Doe wat bij je past. 2 Draag geschikte (sport-)schoenen. S 3 Geschikte kleding, zowel binnen als buiten. 4 Drink van te voren voldoende water, twee glazen

Twee kenmerken vooroordelen

1 veralgemeniseren, uitspraak over alle leden v.e. groep 2 overdrijven, vergroten een eigenschap

Artikel 7 van de Grondwet: vrijheid van meningsuiting

1 vrijheid van drukpers 2 geen censuur op inhoud van radio- of televisieuitzending 3 uiten van alle gedachten of gevoelens via boek of woord binnen verantwoordelijkheid van de wet 4 niet van toepassing op handelsreclame.

• driestappenmethode (David Pinto)

1. zelfkennis (eigen cultuur, normen en waarden) 2. kennis van de ander (cultuur, normen en waarden) 3. conclusies voor omgang en de communicatie

Artikel 1 van de Grondwet: gelijkheid Artikel 1 van de Grondwet is het belangrijkste artikel. De volgende artikelen mogen niet in strijd zijn met dit artikel.

Allen die zich in Nederland bevinden, worden in gelijke gevallen gelijk behandeld. Discriminatie wegens godsdienst, levensovertuiging, politieke gezindheid, ras, geslacht of op welke grond dan ook, is niet toegestaan.

Waarom kan artikel 7 van de grondwet niet bestaan zonder artikel 1.

Als je als overheid de vrijheid van meningsuiting wilt garanderen, moeten alle burgers wel gelijkwaardig zijn. Anders kan een deel zich nooit vrij uiten. Je kunt dus zeggen dat de vrijheid van meningsuiting (artikel 7) alleen kan bestaan, als iedereen aan elkaar gelijk is (artikel 1).

Waarom heb je assertiviteit nodig?

Assertief zijn helpt je om zonder conflicten, goed voor jezelf te zorgen. Je vermindert zo de kans op stress. - Als je agressief bent, breng je stress in jezelf teweeg. - Als je subassertief bent, en dingen toelaat om conflicten te vermijden, word je gauw overvraagd.

• gemeentelijke besluitvorming (College van B&W: Burgermeester en wethouders)

Burgemeester (leid het team), Wethouder (ontwikkelen voorstellen, eigen portefeuille) Gemeenteraad (controleren voorstellen en nemen ze aan/wijzen ze af)

• besluitvorming provinciaal niveau

Commissaris van de koning (leid het team), Gedeputeerde staten (ontwikkelen voorstellen, portefeuille) Provinciale staten (controleren voorstellen en nemen ze aan/wijzen ze af, kiezen 1e kamer)

Effect roken : Als je rookt, krijg je nicotine, teer en koolmonoxide binnen. Wat is de werking van elk van de drie?

De nicotine geeft een opwekkend gevoel. De teer hecht aan trilhaartjes in de luchtpijp en longen. Koolmonoxide -gas hecht snel aan rode bloedlichaampjes

• effect sporten voor de organisatie of instelling

Fitte werknemers zijn • minder vaak ziek. • productiever. • tevredener en hebben plezier • zorgen voor minder personeelsverloop.

Hoogste bestuursorgaan

Het parlement; omdat deze wetsontwerpen kan aannemen, afwijzen en of wijzigingen erin voorstellen heeft zij in feite de meeste macht. Het parlement (Staten-Generaal) bestaat uit de eerste kamer (75 leden) en tweede kamer (150 leden)

Definitie verslaving

Iemand is verslaafd als h/zij fysiek of mentaal afhankelijk is - van een bepaalde stof (alcohol) - van een gewoonte (gokken) en - die gewoonte of stof heel moeilijk kan loslaten. Als h/zij dat wel doet, heeft h/zij ontwennings-verschijnselen. Verslavingen zijn een bedreiging voor de gezondheid.

Wat zijn de risico's van XTC?

Je kunt oververhit raken en koorts, bloedingen en spierweefselbeschadigingen krijgen; Concentratiestoornissen, geheugenstoornissen en depressies zijn mogelijk.

• besluitvorming landelijke overheid

Minister-president (leid het team), Ministers (ontwikkelen voorstellen, eigen portefeuille) Parlement (2e kamer- beoordelen, aannemen, afwijzen voorstellen en 1e kamer- controle eisen en regels )

Assertief gedrag herkennen

VERBAAL • duidelijk, kort en krachtig verwoorden; • doorvragen als er iets onduidelijk is; • oplossingsgericht denken en spreken. NON-VERBAAL • kijk de ander aan en maak oogcontact • spreek duidelijk hoorbaar. • gevoel uitdrukken door lichaamstaal • rechtop staan of zitten

Agressief gedrag herkennen

VERBAAL • iemand voor gek zetten; • iemand beschuldigen; • roddelen; • dreigen. NON-VERBAAL • een kwaad gezicht trekken; • dreigende of onbeschofte gebaren maken • oogcontact, bijvoorbeeld iemand lang aanstaren; • minachtend lachen.

Sub-assertief gedrag herkennen

VERBAAL • lange verhalen vertellen die niet te volgen zijn; • veel 'sorry' zeggen; • veel verkleinwoorden gebruiken • zichzelf omlaag halen; • klagen. NON-VERBAAL • aarzelen, flauw en zacht spreken; • een ander weinig aankijken; • nerveus worden bij kritiek; • zenuwachtig lachen of overdreven vaak giechelen.

Voorbeelden van besmettelijke infectieziekten zijn: 31-5

VIRUS • verkoudheid • griep • herpes, koortslip • HIV, leidt vaak tot aids • mazelen (virus) BACTERIE • buiktyfus, ofwel paratyfus, • longontsteking (kan bacterieel of viraal zijn) • blaasontsteking • hersenvliesontsteking (meningitis) SCHIMMEL • candida

Verschil waarden en normen

Waarden zijn opvattingen over wat je goed of slecht vindt. Normen zijn gedragsregels, de praktische uitwerking van waarden.

• de gevolgen van je zelfinzicht bij mislukkingen

ZELFOVERSCHATTING • ergernis. • verongelijktheid. • minachting voor de omgeving. • niet van fouten leren. ZELFONDERSCHATTING • besluiteloosheid, voelt zich incompetent • angst. voor nieuwe mislukkingen. • onberekenbaar gedrag. • te sterk imitatiegedrag

mix van F- en G-cultuur

als normen en waarden op school, werk of sportclub afwijken van thuis of waar je mee bent opgegroeid. Dit kan verwarrend zijn bijvoorbeeld bij jongeren van allochtone afkomst of vanuit klein dorp gaan studeren in de randstad

karma

balans van al je goede en slechte daden die bepaalt hoe je volgende leven eruit zal zien. Iedere handeling of actie heeft gevolg. Dat kan in dit leven zijn of in een volgend leven.

• F-cultuur: traditionele (nietwesterse) cultuur

fijnmazige cultuur - gedetailleerde gedragsregels - minder vrijheid van handelen - sociale controle zoals de Pinkstergemeente, veel Marokkaanse en Turkse gezinnen, Jehova's getuigen, gabbers

• G-cultuur: moderne (westerse) cultuur

grofmazige cultuur - algemene regels - individuele vrijheid om deze regels in te vullen zoals Europese culturen en die in de Verenigde Staten

Cultuur30-2

het geheel van waarden en normen dat mensen aan elkaar doorgeven (cultuur is aangeleerd en wordt overgedragen via socialisatie) - taal - lichaamstaal - gewoonten - rituelen - waarden en normen - opvattingen

normatieve reflectie

nadenken over je eigen motieven met betrekking tot jouw normen en waarden. Je denkt na over wat jou drijft, over je opvattingen, de dingen waar je in gelooft.

Assertiviteit is: 34-3

op een nette manier, duidelijk en gemotiveerd opkomen voor jezelf: je mening, wat je wel of niet wilt en je rechten

Wat is goed en kritisch consumentschap

verantwoord kiezen tussen verschillende producten en diensten zodat je je eigen belangen dient.

'diaspora' (grieks)

verstrooiing van een volk over de wereld. De Joodse diaspora begon 600 jr v.Chr, toen de tempel van Jeruzalem werd vernietigd. De Joden vluchtten toen en verspreidden zich over het Midden-Oosten en Europa (middeleeuwen)

Overeenkomsten tussen godsdiensten bij: 29-13

• (onsterfelijke) ziel • godsbegrip (schepper) • een goed mens zijn • boodschap van hoop op verlossing • wel of geen beelden • wel of geen vertaling van heilige boeken • zendingsdrang (KPI) en regels (IJ)

Kenmerken Europese Unie (Europa) : 16-6

• 28 lidstaten (sinds 2014) • zaken die in de Europese Unie geregeld worden • bestuursorganen en besluitvorming in Europa • financiën (bijdrage lidstaten/ retour subsidies projecten) • de betekenis van Europa in je leven (munteenheid, werken)

• financiën gemeentelijke overheid

• 90% van landelijke overheid • eigen inkomsten: - de onroerend zaakbelasting. - hondenbelasting; - parkeergeld; - boetes voor overtredingen binnen de gemeente.

Ondersteunende initiatieven voor consumenten: 25-3

• Consumentenbond (onafhankelijke organisatie) • televisieprogramma's (consumentenprogramma's)

Kastenstelsel (officieel afgeschaft)

• De Brahmanen (priesters) top van de hiërarchie. • Kshatriya's: edelen en soldaten • Vaishya's: kooplieden en boeren • Sudra's: dienaren • Paria's: onaanraakbaren, outcasts (door Ghandi 5e kaste)

Individuele arbeidsovereenkomst: 19-5

• Gal-formule • arbeidsovereenkomst voor onbepaalde tijd (opzegtermijn) • arbeidsovereenkomst voor bepaalde tijd (opzegdatum) • verplichtingen aan beide zijden

Handreikingen om assertiever te worden

• Gebruik de ik-vorm. • Blijf vriendelijk. • Vraag de ander wat hij wil of denkt en waarom • Let op je lichaamstaal. - Sta rechtop, - sla je ogen niet neer. - Houd je hand niet voor je mond.

Hoe kun je assertief kritiek geven? Het probleem aankaarten op een nette manier.

• Geef duidelijk aan wat je hebt gezien • Geef aan welk effect dit op je heeft • Geef je collega de gelegenheid om te reageren • Geef daarna aan wat je liever zou willen: • Vraag hoe je collega de oplossing voor zich ziet.

Hoe kun je assertief kritiek ontvangen?

• Luister goed. Laat merken dat je de kritiek niet afwijst. • Vraag extra uitleg, dit duidt op een open houding. • Bedank voor de feedback. • Vraag je of je collega een idee heeft hoe het beter kan. • Bepaal of je er wat mee doet.

• sport voor mensen met een beperking

• Paardrijden voor rolstoelers. • Tafeltennis voor rolstoelers • Boccia (jeu de boules met grote witte bal + kleinere bal) • Sport en spel - afgestemde conditietraining & teamspelen. • Zwemmen (conditie en coördinatie)

• realistisch zijn (succesfactor leefbaarheid) .... in je verwachtingen leidt tot tolerantie en het wordt gemakkelijker om te leven en laten leven

• Verwacht of eis niet teveel van je omgeving • Inzet kun je niet afdwingen. • Geen zicht op wat anderen doen en zij niet op jou

• zaken die binnen de gemeente geregeld worden

• Woningen bouwen. . • Verdeling van de ruimte. (bestemmingsplannen) • Verkeer. (fietspaden, wegen, fietstunnels, woonerven) • Milieu. (vervuiling uit woonwijken) • Onderwijs. (toezicht openbaar onderwijs, gebouwen en leerplicht) • Sport, recreatie en welzijn (sportvoorzieningen)

• gevolgen van een realistische kijk op jezelf

• acceptatie spanning als je iets doet wat je moeilijk vindt. • acceptatie mislukking en tevreden met goede prestatie • bereidheid na te gaan hoe het beter kan • gemotiveerd om naar alternatieven te zoeken.

• je actief opstellen (succesfactor leefbaarheid): 27-6

• activiteiten ontplooien • zorg (elkaar helpen) • communicatie (praatje draait om contact niet onderwerp)

Ondernemingsraad of medezeggenschapsraad: CO 4-13 OR of MR (onderwijs) bij > 50 werknemers. bestuursorgaan van een organisatie dat door werknemers is gekozen om de werknemersbelangen te vertegenwoordigen naar bestuur en directie

• adviesrecht (over fusies, nieuwe functies, veranderingen in de organisatie, verhuizingen) • instemmingsrecht (instemming OR personeelsbeleid) • informatierecht (info over alle ontwikkelingen krijgen) • initiatiefrecht (zelf zaken aan de orde stellen)

Adviesrecht OR/MR: 20-3

• adviesrecht algemeen (gevraagd en ongevraagd) • adviesrecht in het onderwijs (MR bestaat uit teamleden en ouders. Soms heeft het personeel instemmingsrecht, de ouders en leerlingen slechts adviesrecht, bijv. bij fusie)

• verplichtingen aan beide zijden - werknemer

• afspraken uit de arbeidsovereenkomst nakomen; • bij ziekte zich afwezig melden en beschikbaar zijn voor controle; • het werk naar beste kunnen uitvoeren; • zich bijscholen als de werkgever dat noodzakelijk vindt; • vertrouwelijke gegevens over de organisatie geheimhouden; • voorschriften betreffende arbeidsomstandigheden naleven en onveilige situaties melden.

Werkgeversorganisaties: 22-3

• alle sectoren 1 organisatie VNO-NCW (behalve onderwijs (geen winstoogmerk) VOS-ABB MBO-raad) • doel van werkgeversorganisatie

Wanneer heb je assertiviteit nodig? 34-5

• als je een afwijkende/eigen mening hebt • als je iets niet begrijpt, durf te vragen • als je kritiek wilt geven of ontvangen

• sport voor mensen met een andere culturele achtergrond

• aparte ruimtes voor vrouwen; • toestemming van ouders of echtgenoot; • onder schooltijd; • andere beleving van tijd en afspraken; • regels van fatsoen; • winnen en verliezen.

Stijlen van leidinggeven: 24-4

• autocratisch leiderschap (leiding stuurt en bestuurt zelf) • democratisch leiderschap (inspraak medewerker leidinggevende beslist) • laissez-faire leiderschap (medewerkers bepalen zelf) • situationeel leiderschap (combinatie3, keuze per situatie)

Vrijheid van meningsuiting (hoe kun je deze respectvol uiten): 28-3

• beseffen wat je doel is • eigen belang dienen door eigen reactie bepalen • het voor jou beste resultaat behalen

Professionaliteit: 23-2

• betaald werk • een beroepsopleiding • werken volgens beroepsprofiel of beroepscode • werken vanuit een beroepshouding

• ruilen is geen recht (veel leveranciers die mogelijkheid wel)

• binnen een bepaald aantal dagen; • met de aankoopbon; • onbeschadigd; • in de originele verpakking.

• bestuursorganen en besluitvorming in de EU: 16-7

• de Europese Raad (regeringsleiders - algemene lijnen ) • de Europese Commissie ( 1 pers - dagelijks bestuur eu) • Raad vd Europese Unie (ministers - Voorstellen aannemen of afwijzen • het Europees Parlement (obv partij -voorstellen/begroting • het Europese Hof van Justitie (rechters - controle naleving) • de Europese Monetaire Unie (controle financiële eenheid)

• sacramenten bij katholieken en protestanten: 29-8

• de doop • de communie (katholiek) en het Avondmaal (protestant)

• de vijf zuilen van de islam en de jihad: 29-10

• de geloofsbelijdenis (sjahada) • ritueel gebed (salaat) • liefdadigheid (zakaat) • vasten tijdens de ramadan (zuiveren ziel) • bedevaart naar Mekka (haddj) • ondersteuning 5 zuilen door jihad (innerlijke en individuele strijd tegen het kwaad, een voortdurend streven om een goed mens te zijn)

• aspecten van infectieziekten:

• de manier van besmetten; (voedsel, contact, gestoken) • de soort ziekteverwekker (bacteriën, virussen schimmels)

• scheiding van machten

• de wetgevende macht; (regering maakt wetten) • de uitvoerende macht; (ambtenaren w.o. politie voert uit) • de rechterlijke macht; (oordeelt onafhankelijk)

• financiën provinciale overheid 16.6.3

• deel van haar geld van de landelijke overheid • eigen inkomsten: - een deel van de motorrijtuigenbelasting - subsidies van het Rijk en Europa bijv. OV

• zaken die landelijk geregeld worden Regels die alleen gevolgen hebben binnen het betreffende land, worden nationaal geregeld.

• defensie (grootte leger, aanschaf nieuwe straaljager); • het onderwijs (eisen waar onderwijs aan moet voldoen) • de volksgezondheid (ziekten en bestrijding, sport, kwaliteit van het drinkwater en het oppervlaktewater) • economie (subsidies en stimuleert gunstige omstandigheden zoals wegennet)

Aspecten van een organisatiecultuur: 24-2

• doel van de organisatie (profit, nonprofit, notforprofit) • besluitvorming • reacties op veranderingen (flexibel, dynamisch) • samenhang (contact/overleg verschillende afdelingen) • stijl van leidinggeven • prestatiegerichtheid (aandacht voor resultaten) • ontwikkeling van personeel • organisaties verschillen

Rechtsstaat : 17-5

• een grondwet en rechtsgelijkheid voor alle burgers • een vrij gekozen parlement dat de wetten goedkeurt • scheiding van machten • Wet Openbaarheid van Bestuur WOB (inzage alle stukken tenzij openbare veiligheid hierdoor in gevaar komt)

Assertiviteit en zelfvertrouwen: 34-4

• een niet-realistische kijk op jezelf (zelfover/onderschatting) • een realistische kijk op jezelf (competent,de moeite waard) • de gevolgen van je zelfinzicht bij mislukkingen • zelfvertrouwen bevordert assertiviteit

Reageren op een ongewenste en onterechte situatie kan leiden tot: 34-2

• een win-verliessituatie (agressief) • een verlies-winsituatie (sub-assertief) • een win-winsituatie (assertief)

Aandachtspunten bij echtheid: 23-5

• eigen gevoelens zeggen niets over de ander • wees duidelijk in het aangeven van grenzen

Factoren grondgedachte leefbaarheid

• eigen verantwoordelijkheid gedrag • vrijheid (in keuze wel of geen bijdrage) • respect (leven en laten leven) • sociaal gevoel (rekening met elkaar houden)

Wanneer is discriminatie strafbaar (twee criteria)

• er is sprake van voorwaardelijke opzet • vindt in het openbaar plaats (negatieve invloed is gevaar vr samenleving)

• ruzies voorkomen en bijleggen (succesfactor leefbaarheid): 27-5

• erken de boosheid van de ander en blijf kalm • zoek naar een tussenoplossing • eindig positief • informeer buren van tevoren

Secundaire socialisatie op school: 30-5

• formele overdracht waarden en normen (school) • informele overdracht waarden en normen (peergroup) • verwarring als waarden en normen afwijken van thuis

Humanisme (levensbeschouwing) 29-14

• geen externe autoriteit of scheppend principe • de menselijke waardigheid • verlossing in dit leven

Soorten sport: 32-4

• georganiseerd of ongeorganiseerd • funsport (fun, avontuur, iets anders doen dan anders) • fitness (conditie en krachttraining) • tips voor veilig sporten

Islam (zendingsgodsdienst): 29-9

• gesticht door Mohammed (koopman Mekka) • de vijf zuilen • twee hoofdstromingen

Hoofdpunten van gezonde Voeding: 31-2

• gevarieerd eten (vitaminen, mineralen, schadelijke stoffen) • niet te veel eten (overgewicht, gewrichten, bewegen) • verzadigd vet (hart/vaatziekten, onverzadigd vit. A, De, E) • groenten, fruit en brood (200gr groente) • veilig (bewaren en bereiden) • snacks (veel calorieën, geen nuttige voeding) • voedingssupplementen (tenzij normaal eetpatroon)

• Gal-formule

• gezag: de werkgever oefent gezag uit over de werknemer; • arbeid: de werknemer verricht afgesproken werkzaamheden; • loon: de werkgever verplicht zich loon uit te betalen.

Waar bestaan de praktische aspecten van de beroepshouding namelijk de uiterlijke verzorging uit?: 23-6

• gezond en fit zijn • verzorgde kleding dragen • hygiëne

Aspecten die invloed hebben op het werkklimaat:21-5

• gezonde werkdruk (niet te hoog niet te laag) • gedragsregels (ongewenst gedrag, intimidatie, pesten) • bevorderen welzijn (contact collega, eigen inzicht)

Parlementaire democratie in Nederland: 17-3

• het parlement (hoogste bestuursorgaan) • de regering (minister-president en ministers) • het staatshoofd (monarchie;koning(in)-republiek;president)

• de Arbowet is kaderwet omdat: 21-3

• hij geldt voor elke werknemer • werkgever & werknemer hebben verantwoordelijkheid • controle op de uitvoering van de wet

Budgetteren is: 26-2

• huishoudboekje - wat komt binnen, wat gaat eruit • zo nodig uitgaven verlagen en aanpassingen bedenken • iedere situatie vraagt om eigen aanpassingen

Doel Arbowet: 21-2

• iedere organisatie/beroepsveld heeft haar eigen risico's • de wet geeft de kaders aan • de wet stelt alleen doelen vast (gezondheidsbevordering, preventie

Aspecten hygiëne: 31-4

• infectieziekten • besmettelijke ziekten • handreikingen voor hygiënisch gedrag

Doelen zakelijke teksten: 26-4

• informeren (betrouwbaar) • overtuigen (informatief en overtuigend) • activeren (informerend, overtuigend en tegelijk activerend)

• financiën landelijke overheid 16.7.3

• inkomstenbelasting. • belasting goederen diensten (btw en accijns) • erfbelasting (successierecht) geen recht maar plicht!

Algemene aspecten van de beroepshouding (basis) : 23-3

• inlevingsvermogen of empathie • respect of fatsoen • echtheid • evenwicht - tussen eigen gevoelens/belang en vd ander)

Instemmingsrecht OR/MR: 20-4

• instemmingsrecht algemeen (vakantieregeling, pensioenverzekering, beoordelingsysteem) • instemmingsrecht in het onderwijs (schoolplan, schoolgids; schoolreglement; financiële beslissingen)

Hindoeïsme: 29-2

• is de oudste religie (2500 tot 1500 vChr) • geheel van religie en maatschappelijke regels (gn stichter) • staat open voor alle manieren van religieus beleven • veel goden • Brahma (schepper) -Vishnu (behouden) -Shiva (verandering) • reïncarnatie (ziel/atman komt terug in ander lichaam)

Twee kenmerken van reclame (extreme vorm van activerende tekst en beeld)

• is de sluipende verleider • lijkt 'objectieve' informatie

• tips om risicofactoren in leefbaarheid te voorkomen

• je beschaafd gedragen -> geen voeten op de stoel • rekening houden met anderen -> harde muziek in de trein; • zorg voor je omgeving -> geen afval op straat; • leven en laten leven -> niet meteen reageren op iemand • beleefd en beheerst -> scheelt conflicten en humeur Leg kort en uit dat je het er niet mee eens bent, en ga niet in discussie.

• verzorgde kleding dragen als onderdeel van je beroepshouding: 23-8

• je kleding past bij het werk wat je doet • je kleding is schoon en heel • je kleding past

Verkiezingen lid van OR of MR: 20-5

• kandidaatstelling • de verkiezing

• twee hoofdstromingen christendom: 29-7

• katholieken - hiërarchisch (paus, kardinaal, bisschop, pastor) - pracht en praal - Mariaverering • protestanten - platte organisatie (diaken, dominee, ouderling) - soberheid - geen heiligenverering

De kenmerken van een CAO (collectieve arbeidsovereenkomst) : 19-3

• komt tot stand door overleg tussen de sociale partners (vakbonden en werkgeversorganisaties) • geldt voor de hele beroepsgroep • kun je niet individueel afsluiten • afgesloten voor een periode van één of twee jaar • mag niet strijdig zijn met de wet • grote lijnen en randvoorwaarden • ruimte voor onderhandelingen/eigen invulling • sociale partners zijn niet verplicht tot afsluiten

Drie kenmerken van schulden opbouwen: 26-6

• lenen • kopen op afbetaling • ondersteuning bij budgetteren

Soorten organisatieculturen: 24-3

• machtscultuur (één centrale figuur) • rollencultuur (drijft op regels en afspraken) • taakcultuur (resultaatgericht) • persoonscultuur (gericht op de medewerkers)

Sport voor specifieke doelgroepen, noem twee doelgroepen: 32-5

• mensen met een andere culturele achtergrond • mensen met een beperking

• zaken die Europees geregeld worden Regels die gevolgen hebben voor de andere lidstaten, worden Europees geregeld.

• milieuproblemen. (vanwege grensoverschrijdend effect) • subsidies (worden Europees vastgesteld) • drugstoerisme (preventie drugsstromen binnen EU door dezelfde wetgeving)

• aspecten van de leer (het christendom): 29-6

• monotheïsme (één God) • de drie-eenheid: Vader, Zoon en de Heilige Geest • de kruisdood • geboren uit de maagd Maria • onsterfelijke ziel • de bijbel (OT - profeten / NT - apostelen) zondag rustdag • de tien geboden

Enkele belangrijke begrippen in de islam: 29-12

• nederigheid en bescheidenheid • besnijdenis (religieuze en hygiënisch-medische maatregel) • voedingsvoorschriften (varkensvlees en alcohol) • de dood is geen eindpunt (wacht op dag des oordeels)

Bestedingsruimte 26-2

• niet-variabele kosten - woonruimte - inboedelverzekering - gemeentelijke belastingen • variabele kosten niet huishoudgeld - gas, water en licht - communicatie - meubilair (vervanging) - langdurende verbruiksgoederen • huishoudgeld - kleding - voedsel - vervoer, brandstof

Informatierecht organisatie aan OR/MR 20-2

• ongevraagd (jaarverslag, organisatiegegevens) • gevraagd (bij redelijk verzoek) • geheimhoudingsplicht (als openbaarmaking schadelijk is)

• doel van werkgeversorganisatie (bevorderen van betrokkenheid tevreden en goed geschoolde werknemers)

• ontplooien werknemer • betrokkenheid van de werknemer; • werknemer is gesprekspartner is; • scholing en loopbaanbegeleiding; • rechtszekerheid; • naleven van de Arbo-wetten.

Christendom (zendingsgodsdienst) :29-5

• ontstaan binnen het jodendom • aspecten van de leer • twee hoofdstromingen • sacramenten bij katholieken en protestanten

• effect sporten op de samenleving: 32-3

• ontwikkeling van sportiviteit (waarden en normen) • ontwikkeling van respect (teamsport) • saamhorigheid • lagere zorgkosten

• effect sporten voor jezelf betere controle over je lichaam en spieren, beter waarnemen, sneller reageren, verdeelt je kracht beter

• ontwikkelt meer spieren en minder vet. • verlaagt hoge bloeddruk • cholesterol daalt. (minder kans op hart&vaatziekten) • minder last van je spieren en botten bij ouder worden • minder psychosomatische klachten

Procedures en afspraken als onderdeel van je beroepshouding: 23-10

• op tijd komen • je aan je afspraken houden • samenwerken • kwaliteitseisen van de organisatie • goede werkhouding • volg regels betreffende veiligheid en milieu • professioneel omgaan met cliënten en externe contacten • coöperatief en flexibel (met redelijke grenzen)

Primaire socialisatie in het gezin: 30-4

• opvoeding (• belonen&corrigeren/ imiteren/ identificeren; • geslachtsspecifieke socialisatie (rol m/v) • milieuspecifieke socialisatie (inkomen, omgeving, leefstijl)

Jodendom 29-3

• oudste monotheïstische (1 god) religie (1000 jr vChr) • praktische voorschriften voor het leven • de diaspora en de staat Israël

Factoren Secundaire socialisatie: 30-6

• peergroup (gewoonten, gebruiken leeftijdsgenoten) • massamedia (nieuws, internet, televisie) • beroep

Respect heeft betrekking op: 23-4

• persoonlijke kenmerken • persoonlijke keuzen

Factoren die je keuze voor een product bepalen: 25-2

• prijs-kwaliteitverhouding • mate van gebruikersgemak • milieueffecten (verpakking) en gezondheidseffecten (eten) • gevolgen voor je eigen leven (korte en lange termijn) • morele aspecten bij kiezen (geweten, maatschappelijk)

• zaken die provinciaal geregeld worden

• provinciale wegen en fietspaden (buiten gemeente) • regionale voorzieningen (ziekenhuizen) • economie: stimuleert vestigen industrieën en bedrijven in deze provincie; • de ruimte. (gemeentelijke bestemmingsplannen moeten bij streekplan passen) • criminaliteit: i.s.m. gemeenten criminaliteit bestrijden; • landbouw en veeteelt: provincie maatregelen. • milieu: stimuleert vernieuwing energieteelt.

Basisrechten werknemer:

• recht op veilig en gezond werk; • recht op voorlichting en training; • recht op een periodiek arbeidsgezondheidskundig onderzoek (PAGO).

Organisatorische maatregelen om knelpunten Arbowet op te lossen: 21-4

• risico-inventarisatie RI&E opstellen • arbocoördinator (ArboCo) aanstellen • bedrijfshulpverlener (BHV-er) aanstellen • taken verdelen • knelpunten bij de *bron* aanpakken (werkhouding, lawaai, gevaarlijke stoffen)

Enkele rechten en plichten als consument: 25-4

• ruilen is geen recht • deugdelijkheid (binnen eisen/verwachtingen) • aansprakelijkheid (van verkoper binnen redelijkheid) • onderzoeksplicht (geschiktheid) • informatieplicht (van verkoper)

Succesfactoren voor leefbaarheid: 27-4

• ruzies voorkomen en bijleggen • je actief opstellen • realistisch zijn • grondgedachte: eigen verantwoordelijkheid, vrijheid, respect en sociaal gevoel • tips om de succesfactoren te bevorderen

• verplichtingen aan beide zijden - werkgever

• salaris betalen; • minimaal 70% doorbetalen bij ziekte; • vakantiedagen geven; • minimaal 8% van het jaarsalaris aan vakantiegeld betalen; • een getuigschrift geven bij vertrek; • zorgen voor goede arbeidsomstandigheden; • ouderschapsverlof geven; • zorgvuldig personeelsgegevens bijhouden.

De inhoud van een CAO (collectieve arbeidsovereenkomst): 19-4

• salaris en toeslagen • opbouw salaris door de jaren heen • arbeidsduur en ploegendiensten • vakantie en bijzondere vrije dagen • werkgever is verplicht CAO uit te reiken

• hygiëne als onderdeel van je beroepshouding: 23-9

• schone handen • schone kleding • schone haren

Schuldhulpverlening: 26-7

• schuldsanering (bewindvoering 3 jaar) • BKR-registratie 7 jaar (consumenten bescherming)

Stappen bij politieke besluitvorming: 16-2

• signalering van problemen • analyse van het probleem en oplossingen bedenken • bespreken, beoordeling en verbeterpunten aandragen • besluit • uitvoering van het besluit

Twee hoofdstromingen binnen de islam: 29-11

• soennieten - scheiding wereldlijk en geestelijk leiderschap • sji'ieten - geen scheiding politiek en geestelijk leiderschap

Openbare ruimten (voor iedereen toegankelijk.) : 27-2

• soorten openbare ruimten (buiten, betaald, opengesteld) • iedere openbare ruimte kent zijn eigen gedragsregels agv eigen karakter • leefbaarheid (prettige leefomgeving)

Kenmerkende aspecten bij F- en G-culturen: 30-8

• sterkste banden met binnen- en buitengroep • gastvrijheid (on/aangekondigd, mee-eten) • persoonlijke ruimte (bij F-cultuur kleiner, minder nodig) • eer, eerlijkheid en vertrouwen • overzicht

Klachtenprocedure: 25-5

• teruggaan naar de verkoper (reparatie, termijn, brief) • de geschillencommissie (georganiseerd per branche)

• In de Thora staan praktische voorschriften hoe de joden moeten leven.

• tien woorden (geboden) • gezinsmoraal (kuisheid, patriarchaal) • spijswetten (voedselvoorschriften -varkensvlees & alcohol) • synagoge (sabbat) • besnijdenis (religieuze en hygiënisch-medische maatregel) • diversiteit (verschillen in geloofsbeleving)