Zagadnienia społeczno-kulturowe
sonnō aikoku
"cześć dla cesarza, miłość dla krjau" (III etap reform Meiji)
madogiwazoku
"grupa siedzących przy oknie" (osoby nieodpoweidnie awansują inaczej)
rok szkolny
1 kwietnia - 31 marca (3 trymestry: kwiecień - lipiec, sierpień - listopad, grudzień - marzec; na studiach 2 semestry)
zawieranie małżeństw (dawniej)
1. Faza utajona - listy miłosne, potajemne odwiedziny 3 noce z rzędu 2. Faza jawna - ceremonia tokoroarawashi (zawarcie małżeństwa)
Cechy wyróżnające kyōdōtai
Autarkizm - ekonomiczna samowystarczalność, Shintoizm - duchowy element łączący i konsolidujący wspólnotę (matsuri), Gerontokracja - szacunek dla starszych posiadających wiedzę i doświadczenie, Familijność - wartość każdego członka wspólnoty mierzona przynależnością do rodziny oraz jego pozycji w rodzinie
Dwie ligi yakyū
Liga Centralna seriigu Liga Pacyfiku paariigu
OL
Office Lady, mało zobowiązująca posada dla kobiet (parzenie kawy, kserowanie dokumentów)
Urlopy
Oshōgatsu (1 - 7 styczeń), Golden Week (1 - 7 maj), Obon (połowa sierpnia)
4 filary japońskiego systemu pracy
Shūshin koyōsei (dożywotni system zatrudniania), Nenkō joretsusei (system senioralny wynagradzania) Nemawashi, ringi seido (kolektywny system podejmowania decyzji) Kigyōbetsu kumiai (jedno-zakładowe związki zawodowe)
zalety systemu edukacji
Społeczeństwo wykształcone, 99% kończy szkołę średnią, Około 50% kończy studia wyższe, Dobrze rozwinięta klasa średnia, Wysoki poziom wiedzy i umiejętności, Idea merytokracji
wady systemu edukacji
Wysoki poziom rywalizacji i wymagań, Nacisk położony na przygotowanie do egzaminów wstępnych, Zjawiska yugami i ijime, Surowość reguł i zasad szkolnych, Sztywna jednolitość, Brak indywidualnego podejścia
yakyū
baseball (pojawił się pod koniec lat 80 XIX w.), 1873 pierwsze zawody w Japonii zorganizowane przez Horacego Wilsona; dwie ligi, (Suzuki Ichirou, Hideo Nomo)
fukoku kyōhei
bogactwo narodowe i siła militarna (I etap reform Meiji)
kogata
członkowie rodu
ryōsai kenbo
dobra żona, mądra matka
idea merytokracji
droga do kariery prowadzi przez zdobytą wiedzę i inteligencję (nie dotyczny polityki i medycyny)
Dai ni no Mura
firma jako druga wieś (paternalizm pracodawcy)
furitaa
freeter, młodzi ludzie bez stałęgo zatrudnienia
chūgakkō
gimnazjum (3 lata)
Paternalizm pracodawcy
gwarancja zatrudnienia i wynagrodzenia (pensja i bonasu - dwa razy do roku), pomoc socjalna, pożyczki niskooprocentowane, wspólne formy wypoczynku, szkolenia zawodowe, pomoc w przekwalifikowaniu, firma jest rodziną (shinrai kankei, obowiązkowe uczęszczanie na nomikai), spotkania po pracy
oyakata
głowa rodu, ma władzą absolutną, fukncja dziedziczna
zaibatsu
holdingi, koncerny przemysłowe, kontrolowane przez członków jednej rodziny (np. Mitsui, Mitsubishi, Sumitomo, Yasuda), monopol
danson johi
ideologia wyższości mężczyzny nad kobietą (szacunek dla mężczyzn, pogarda dla kobiet)
Doyuukai
instytut do spraw rozwoju gospodarczego (1946); uchwała w 1956 r, przedsiębiorstwo prywatne jest oubliczną instytucją, kadra kierownicza zarządza kierując się dobrem społeczeństwa ("produkcja towarów i usług najwyższej jakości o jak najniższej cenie dla dobra ogólnego"), społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa wobec
sarariiman
japoński biznesman pracujący w korporacji, zobowiązany jest długo pracować, zostawać po godzinach, uczęszczać na spotkania po pracy
gateball
japoński krykiet, wymyślony w 1947 r. przez Suzuki Kazunobu; 2 dużyny grają 5 piłkami czerwonymi i 5 białymi; popularny wśród seniorów
kigyōbetsu kumiai
jednozakładowe związki zawodowe; brak branżowych, zcentralizowanych między-zakładowych związków, często szef firmy jest przewodniczącym
rōnin
kandydat, który nie dostał się na studia (dawniej bezpeński samuraj)
shitsuke
kobieta opiekująca się i wychowująca dzieci (dosł. tresura)
nemawashi
kolektywny system podejmowania decyzji (nieoficjalny), "okopywanie korzenia", czyli przygotowanie gruntu do podjęcia decyzji
ringi seido
kolektywny system podejmowania decyzji (oficjalny), system zdobywania pisemnej akceptacji projektu za pomocą pieczątek osobistych (w Japonii pieczątka jest podpisem)
czarny ubiór
kolor elegancji, szacunku, czystości, niewinności
kōtō gakkō
liceum (3 lata)
shimenawa
lina z traw otaczająca dohyō
banzuke
lista przedstawiająca hierarchię sumoków, publikowana jest dwa tygodnie przed każdymi zawodami
kyōiku mama
matka edykacyjna, kobieta zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci
sengyō shufu
matka gospodynią domową (traktowane jak zawód)
miai kekkon
małżeństwo aranżowane
mukotori
małżeństwo główne, mąż przyjęty do rodziny żony (małżeństwo strategiczne)
kayoi
małżeństwo poboczne (oznacza też odiwedzanie, wizyty męża w domu żony, instytucja męża dochodzącego)
ren'ai kekkon
małżeństwo z miłości
ippu issai
monogamia (od Meiji)
seifuku
mundurek (obowiązkowy w szkołach; strój oficjalny do pracy)
kyuushoku
obowiązkowy posiłek, darmowy (od czasów okupacji), przygotowywany przez szkołę, nauka etykiety przy stole oraz kuchnii świata
keshō mawashi
ozdobne fartuchy sumoków (Edo), dziś tylko podczas ceremonii wprowadzających
shiken jigoku
piekło egzaminacyjne; egzaminy wstępne trudne, wysokie wymagania
ōraimono
pierwsze podręczniki w XIV wieku (ōrai - korespondencja)
piłka nożna
początek 1986 roku (Igrzyska letnie w Meksyku), w 1992 roku powstaje profesjonalna liga - JLeaguage; 1 liga, 18 drużyn; drużyna kobieca (Nadeshiko Japan), (Nakata Hidetoshi, Kagawa Shinji, Honda Keisuke)
Kodeksy ritsuryou
podstawy prawa rodzinnego (XV w.)
sanjū
potrójna zależność kobiety od ojca, męża, najstarszego syna
kaji
prace domowe
kōsei nenkin
pracownicy firm prywatnych i rodziny - żony
yuinō
prezent zaręczynowy wręczany przez pana młodego pannie młodej ( suszone małże, nici, igły, suszona ryba wodorosty, pieniądze na sake, składany wachlarz)
hikidemono
prezenty dla gości
nakōdo
przemówienia najważniejszych gości, toast, tort weselny, rytuał krojenia
dōhyō
przestrzeń, gdzie odbywa się walka - koło o średnicy 4,45m, mata
amakudari
przesuwanie urzędników do zarządów prywatnych instytucji
ijime
prześladowanie słabszych, innych, różniących się
yometori
przyjęcie panny młodej do domu pana młodego
hirouen
przyjęcie weselne
koseki
rejestr rodzinny: żona przeważnie przerejestrowywana do rodziny męża
ie
rozbudowana rodzina wielopokoleniowa (oznacza dom, rodzinę - osnowa społeczeństwa japońskiego); grupa wspólnie zamieszkująca, wspólnie pracująca, niezależna finansowo
Narita rikon
rozwody na lotnisku Narita (od 2007 r.), rozwody bardzo młodych małżeństw (zazwyczaj tuż po miesiącu miodowym)
Jukunen rikon
rozwody w wieku dojrzałym (2006 r. - liberalne prawa rozwodowe dla kobiet, w razie rozwodu w wieku dojrzałym prawo do połowy emerytury męża)
Chōtei rikon
rozwód przez mediację Sądu Rodzinnego
Saiban rikon
rozwód w Sądzie Okręgowym
Shinpan rikon
rozwód w Sądzie Rodzinnym
Kyōgi rikon
rozwód za porozumieniem stron
sansan kudo
rytuał ślubny, picie trzech czarek sake po trzy razy
shichikyo
siedem powodów do rozwodu: bezpłodność, rozwiązłość, brak kontaktu z teściami, gadatliwość, przestępstwo, zazdrość, choroba
gakureki shakai
społeczeństwo przywiązujące wagę do edukacji - wykształcenie, a nie społeczna pozycja warunkuje awans i finansową stabilizację
Kokunin nenkin
studenci i przedsiębiorcy (osoby samozatrudniające się)
hakade katei
studia doktoranckie (4 lata)
shūshi katei
studia magisterskie (2 lata)
daigaku
studia wyższe 4 lata (medycyna 6 lat)
nakoudo
swat, pośrednik
biały ubior
symbol śmierci, panna młoda na wieczność odchodzi od swego domu rodzinnego
shūshin koyōsei
system dożywotniego zatrudnienia; zatrudnianie pracowników zaraz po ukończeniu edukacji, decyzja o zatrudnieniu podejmowana w oparciu o wymagania personalne (osobowość, predyspozycje psychiczne), pracodawca zapewnia przeszkolenie, zatrudnienie objmuje cały okres pracy aż do emerytury
nenkin seido
system emerytalny
ipputasai
system poligamiczny (Heian)
praca w japońskiej firmie
system przyjęć do pracy (egzaminy wstępne), zawodu uczy się w pracy podczas szkoleń, firmy japońskie ogłaszają nabór nowych pracowników co roku, ukończenie studiów nie oznacza ukończenia edukacji
nenkō joretsusei
system senioralny - pozycja w firmie i płace wzrastają proporcjonalnie do stażu pracy, niemożliwy szybki awans przed pracownikiem o dłuższym stażu
tanki daigaku
system uczelni półwyższych, głównie dla kobiet (2 lata)
terakoya
szkoł dla wszystkich, uczono czytania i pisania w XIV wieku
shōgakkō
szkoła podstawowa (6 lat)
senmon gakkō
szkoły policealne, zawodowe
yobikō
szkoły przygotowujące do egzaminów na studia
tanshin funin
służbowe przeniesienie do innego miasta (skazują na kawalerski tryb życia)
Kyōsai nenkin
urzędnicy firm państwowych
juku
wieczorowe prywatne szkoły (w Edo dot. specyficznych dziedzin np. sztuki walki; obecnie sztuka zdawania egzaminów)
tsumekomi kyōiku
wiedza bierna, odtwórcza, gotowe zestawy do nauczania, nie uczy samodzielnego myślenia, kojarzenia i zestawiania faktów
hai ni natte kaette koi
wróć do nas kiedy już umierasz (kobieta opuszczała dom rodzinny)
kyōdōtai
wspólnota - termin historyczny, podstawowa forma ekonomicznej organizacji jaka była mura (wieś), wspólnota ekonomiczna
yugami
wykolejenie społeczne (od lat 70.) prowadzi do problemów psychicznych, znudzenia, fobii szkolnej
oironaoshi
zmiana stroju przez państwa młodych
hai ni naru made ie ni ite kure
zostań u nas dopóki nie umrzesz (kobieta witana w domu męża)
shinzen
ślub w stylu shintoistycznym
butsuzen
ślub z stylu buddyjskim
jinzen
ślub świecki
Karōshi
śmierć z przepracowania
