Zagadnienia społeczno-kulturowe

sonnō aikoku

"cześć dla cesarza, miłość dla krjau" (III etap reform Meiji)

madogiwazoku

"grupa siedzących przy oknie" (osoby nieodpoweidnie awansują inaczej)

rok szkolny

1 kwietnia - 31 marca (3 trymestry: kwiecień - lipiec, sierpień - listopad, grudzień - marzec; na studiach 2 semestry)

zawieranie małżeństw (dawniej)

1. Faza utajona - listy miłosne, potajemne odwiedziny 3 noce z rzędu 2. Faza jawna - ceremonia tokoroarawashi (zawarcie małżeństwa)

Cechy wyróżnające kyōdōtai

Autarkizm - ekonomiczna samowystarczalność, Shintoizm - duchowy element łączący i konsolidujący wspólnotę (matsuri), Gerontokracja - szacunek dla starszych posiadających wiedzę i doświadczenie, Familijność - wartość każdego członka wspólnoty mierzona przynależnością do rodziny oraz jego pozycji w rodzinie

Dwie ligi yakyū

Liga Centralna seriigu Liga Pacyfiku paariigu

OL

Office Lady, mało zobowiązująca posada dla kobiet (parzenie kawy, kserowanie dokumentów)

Urlopy

Oshōgatsu (1 - 7 styczeń), Golden Week (1 - 7 maj), Obon (połowa sierpnia)

4 filary japońskiego systemu pracy

Shūshin koyōsei (dożywotni system zatrudniania), Nenkō joretsusei (system senioralny wynagradzania) Nemawashi, ringi seido (kolektywny system podejmowania decyzji) Kigyōbetsu kumiai (jedno-zakładowe związki zawodowe)

zalety systemu edukacji

Społeczeństwo wykształcone, 99% kończy szkołę średnią, Około 50% kończy studia wyższe, Dobrze rozwinięta klasa średnia, Wysoki poziom wiedzy i umiejętności, Idea merytokracji

wady systemu edukacji

Wysoki poziom rywalizacji i wymagań, Nacisk położony na przygotowanie do egzaminów wstępnych, Zjawiska yugami i ijime, Surowość reguł i zasad szkolnych, Sztywna jednolitość, Brak indywidualnego podejścia

yakyū

baseball (pojawił się pod koniec lat 80 XIX w.), 1873 pierwsze zawody w Japonii zorganizowane przez Horacego Wilsona; dwie ligi, (Suzuki Ichirou, Hideo Nomo)

fukoku kyōhei

bogactwo narodowe i siła militarna (I etap reform Meiji)

kogata

członkowie rodu

ryōsai kenbo

dobra żona, mądra matka

idea merytokracji

droga do kariery prowadzi przez zdobytą wiedzę i inteligencję (nie dotyczny polityki i medycyny)

Dai ni no Mura

firma jako druga wieś (paternalizm pracodawcy)

furitaa

freeter, młodzi ludzie bez stałęgo zatrudnienia

chūgakkō

gimnazjum (3 lata)

Paternalizm pracodawcy

gwarancja zatrudnienia i wynagrodzenia (pensja i bonasu - dwa razy do roku), pomoc socjalna, pożyczki niskooprocentowane, wspólne formy wypoczynku, szkolenia zawodowe, pomoc w przekwalifikowaniu, firma jest rodziną (shinrai kankei, obowiązkowe uczęszczanie na nomikai), spotkania po pracy

oyakata

głowa rodu, ma władzą absolutną, fukncja dziedziczna

zaibatsu

holdingi, koncerny przemysłowe, kontrolowane przez członków jednej rodziny (np. Mitsui, Mitsubishi, Sumitomo, Yasuda), monopol

danson johi

ideologia wyższości mężczyzny nad kobietą (szacunek dla mężczyzn, pogarda dla kobiet)

Doyuukai

instytut do spraw rozwoju gospodarczego (1946); uchwała w 1956 r, przedsiębiorstwo prywatne jest oubliczną instytucją, kadra kierownicza zarządza kierując się dobrem społeczeństwa ("produkcja towarów i usług najwyższej jakości o jak najniższej cenie dla dobra ogólnego"), społeczna odpowiedzialność przedsiębiorstwa wobec

sarariiman

japoński biznesman pracujący w korporacji, zobowiązany jest długo pracować, zostawać po godzinach, uczęszczać na spotkania po pracy

gateball

japoński krykiet, wymyślony w 1947 r. przez Suzuki Kazunobu; 2 dużyny grają 5 piłkami czerwonymi i 5 białymi; popularny wśród seniorów

kigyōbetsu kumiai

jednozakładowe związki zawodowe; brak branżowych, zcentralizowanych między-zakładowych związków, często szef firmy jest przewodniczącym

rōnin

kandydat, który nie dostał się na studia (dawniej bezpeński samuraj)

shitsuke

kobieta opiekująca się i wychowująca dzieci (dosł. tresura)

nemawashi

kolektywny system podejmowania decyzji (nieoficjalny), "okopywanie korzenia", czyli przygotowanie gruntu do podjęcia decyzji

ringi seido

kolektywny system podejmowania decyzji (oficjalny), system zdobywania pisemnej akceptacji projektu za pomocą pieczątek osobistych (w Japonii pieczątka jest podpisem)

czarny ubiór

kolor elegancji, szacunku, czystości, niewinności

kōtō gakkō

liceum (3 lata)

shimenawa

lina z traw otaczająca dohyō

banzuke

lista przedstawiająca hierarchię sumoków, publikowana jest dwa tygodnie przed każdymi zawodami

kyōiku mama

matka edykacyjna, kobieta zajmuje się kształceniem i wychowaniem dzieci

sengyō shufu

matka gospodynią domową (traktowane jak zawód)

miai kekkon

małżeństwo aranżowane

mukotori

małżeństwo główne, mąż przyjęty do rodziny żony (małżeństwo strategiczne)

kayoi

małżeństwo poboczne (oznacza też odiwedzanie, wizyty męża w domu żony, instytucja męża dochodzącego)

ren'ai kekkon

małżeństwo z miłości

ippu issai

monogamia (od Meiji)

seifuku

mundurek (obowiązkowy w szkołach; strój oficjalny do pracy)

kyuushoku

obowiązkowy posiłek, darmowy (od czasów okupacji), przygotowywany przez szkołę, nauka etykiety przy stole oraz kuchnii świata

keshō mawashi

ozdobne fartuchy sumoków (Edo), dziś tylko podczas ceremonii wprowadzających

shiken jigoku

piekło egzaminacyjne; egzaminy wstępne trudne, wysokie wymagania

ōraimono

pierwsze podręczniki w XIV wieku (ōrai - korespondencja)

piłka nożna

początek 1986 roku (Igrzyska letnie w Meksyku), w 1992 roku powstaje profesjonalna liga - JLeaguage; 1 liga, 18 drużyn; drużyna kobieca (Nadeshiko Japan), (Nakata Hidetoshi, Kagawa Shinji, Honda Keisuke)

Kodeksy ritsuryou

podstawy prawa rodzinnego (XV w.)

sanjū

potrójna zależność kobiety od ojca, męża, najstarszego syna

kaji

prace domowe

kōsei nenkin

pracownicy firm prywatnych i rodziny - żony

yuinō

prezent zaręczynowy wręczany przez pana młodego pannie młodej ( suszone małże, nici, igły, suszona ryba wodorosty, pieniądze na sake, składany wachlarz)

hikidemono

prezenty dla gości

nakōdo

przemówienia najważniejszych gości, toast, tort weselny, rytuał krojenia

dōhyō

przestrzeń, gdzie odbywa się walka - koło o średnicy 4,45m, mata

amakudari

przesuwanie urzędników do zarządów prywatnych instytucji

ijime

prześladowanie słabszych, innych, różniących się

yometori

przyjęcie panny młodej do domu pana młodego

hirouen

przyjęcie weselne

koseki

rejestr rodzinny: żona przeważnie przerejestrowywana do rodziny męża

ie

rozbudowana rodzina wielopokoleniowa (oznacza dom, rodzinę - osnowa społeczeństwa japońskiego); grupa wspólnie zamieszkująca, wspólnie pracująca, niezależna finansowo

Narita rikon

rozwody na lotnisku Narita (od 2007 r.), rozwody bardzo młodych małżeństw (zazwyczaj tuż po miesiącu miodowym)

Jukunen rikon

rozwody w wieku dojrzałym (2006 r. - liberalne prawa rozwodowe dla kobiet, w razie rozwodu w wieku dojrzałym prawo do połowy emerytury męża)

Chōtei rikon

rozwód przez mediację Sądu Rodzinnego

Saiban rikon

rozwód w Sądzie Okręgowym

Shinpan rikon

rozwód w Sądzie Rodzinnym

Kyōgi rikon

rozwód za porozumieniem stron

sansan kudo

rytuał ślubny, picie trzech czarek sake po trzy razy

shichikyo

siedem powodów do rozwodu: bezpłodność, rozwiązłość, brak kontaktu z teściami, gadatliwość, przestępstwo, zazdrość, choroba

gakureki shakai

społeczeństwo przywiązujące wagę do edukacji - wykształcenie, a nie społeczna pozycja warunkuje awans i finansową stabilizację

Kokunin nenkin

studenci i przedsiębiorcy (osoby samozatrudniające się)

hakade katei

studia doktoranckie (4 lata)

shūshi katei

studia magisterskie (2 lata)

daigaku

studia wyższe 4 lata (medycyna 6 lat)

nakoudo

swat, pośrednik

biały ubior

symbol śmierci, panna młoda na wieczność odchodzi od swego domu rodzinnego

shūshin koyōsei

system dożywotniego zatrudnienia; zatrudnianie pracowników zaraz po ukończeniu edukacji, decyzja o zatrudnieniu podejmowana w oparciu o wymagania personalne (osobowość, predyspozycje psychiczne), pracodawca zapewnia przeszkolenie, zatrudnienie objmuje cały okres pracy aż do emerytury

nenkin seido

system emerytalny

ipputasai

system poligamiczny (Heian)

praca w japońskiej firmie

system przyjęć do pracy (egzaminy wstępne), zawodu uczy się w pracy podczas szkoleń, firmy japońskie ogłaszają nabór nowych pracowników co roku, ukończenie studiów nie oznacza ukończenia edukacji

nenkō joretsusei

system senioralny - pozycja w firmie i płace wzrastają proporcjonalnie do stażu pracy, niemożliwy szybki awans przed pracownikiem o dłuższym stażu

tanki daigaku

system uczelni półwyższych, głównie dla kobiet (2 lata)

terakoya

szkoł dla wszystkich, uczono czytania i pisania w XIV wieku

shōgakkō

szkoła podstawowa (6 lat)

senmon gakkō

szkoły policealne, zawodowe

yobikō

szkoły przygotowujące do egzaminów na studia

tanshin funin

służbowe przeniesienie do innego miasta (skazują na kawalerski tryb życia)

Kyōsai nenkin

urzędnicy firm państwowych

juku

wieczorowe prywatne szkoły (w Edo dot. specyficznych dziedzin np. sztuki walki; obecnie sztuka zdawania egzaminów)

tsumekomi kyōiku

wiedza bierna, odtwórcza, gotowe zestawy do nauczania, nie uczy samodzielnego myślenia, kojarzenia i zestawiania faktów

hai ni natte kaette koi

wróć do nas kiedy już umierasz (kobieta opuszczała dom rodzinny)

kyōdōtai

wspólnota - termin historyczny, podstawowa forma ekonomicznej organizacji jaka była mura (wieś), wspólnota ekonomiczna

yugami

wykolejenie społeczne (od lat 70.) prowadzi do problemów psychicznych, znudzenia, fobii szkolnej

oironaoshi

zmiana stroju przez państwa młodych

hai ni naru made ie ni ite kure

zostań u nas dopóki nie umrzesz (kobieta witana w domu męża)

shinzen

ślub w stylu shintoistycznym

butsuzen

ślub z stylu buddyjskim

jinzen

ślub świecki

Karōshi

śmierć z przepracowania