A R A L I N G P A N L I P U N A N

pamilihang monopolyo

Ang -------- ay posible rin para sa isang negosyante o prodyuser dahil siya lamang ang nagmamay-ari ng isa sa mga sangkap sa paggawa ng produkto, o ang patent o lisensiya para sa isang produkto o proseso. Ang negosyante sa ------------- ang nagdidikta sa presyo ng produkto

kabuuang kita ; kabuuang gastusin

Ang ------------ ay kasinghalaga ng ----------------.

interes

Ang iyong salapi sa bangko ay kikita ng ------.

pamilihang monopolyo

Ang kompanya sa pamilihang ito ay nananatiling iisa dahil imposible ang pagpasok dito.

sambahayan at bahay-kalakal

Ang mga ito ay may bahaging ginagampanan sa produksiyon at sa pamamahagi.

pinag-ibang produkto (differentiated products)

Ang mga produkto o serbisyong ito ay parehong tumutugon sa isang partikular na pangangailangan subalit nagkakaiba sa packaging at sa kalidad ng produkto.

pagpapabuti sa turismo ng bansa

Ang paraang ito ay isinasagawa upang makaakit ng mga mamumuhunan o negosyanteng dayuhan na magtayo ng kanilang industriya sa bansa. Sa gayon, magkakaroon ng trabaho ang mamamayan at dahil dito makakamit din ang kaunlaran sa bansa

pamilihang oligapolyo

Ang presyo ng produkto ay idinidikta ng mga higanteng kompanya

pamilihang oligapolyo

Ang produkto ay maaaring magkakapareho tulad ng petrolyo o mga pinag- ibang mga produkto tulad ng mga sasakyan.

produkto at serbisyo

Ayon kay Quesnay, ang modelo ay nagpapakita ng kabuuang siklo ng mga ------------- sa ekonomiya.

kapital, consumer

Kung napakalaki ng ------- sa pagbibigay ng koryente, mataas din ang presyong ipapataw sa mga ----------. Sa ganitong sitwasyon, mas makabubuting magkaroon na lamang ng isang kompanya na magsusuplay ng koryente para sa lahat kaysa mas marami ang mamamahagi nito na nagiging sanhi pa ng pagmahal ng presyo ng koryente

seguro (insurance)

Lahat ng mga bagay na tinipon upang magamit sa paglilikha ng produkto at serbisyo ay itinuturing na puhunan at ito ay pinangangalagaan sa pamamagitan ng ------------

pagawaan, kalakalan, industriya

Maaari rin ang HOARDING na magbunga ng pagpigil sa paglabas ng mga pangunahing bilihin sa pamilihan mula sa -------, ---------, at -------.

anunsiyo o patalastas

Madaling makilala ng mga mamimili ang bawat produkto sa pamilihan dahil gumagamit ang bawat kompanya ng ________ o _________ na nakahihikayat.

pamumuhunan

Mahalaga ang -------- upang mapalawak ang mga kagamitang kailangan sa paglikha ng mas marami pang produkto at serbisyo. Sa pagkakamit ng mga kinakailangang puhunang kalakal, kailangan dito ang puhunang salapi na nagmumula sa mga yamang-pinansiyal

pag-iimpok

Mahalaga ang --------- hindi lamang upang may magamit para sa kinabukasan o sa mga pagkakataong may biglaang pangangailangan o kagipitan sa buhay. Ang ------- ay may malaking tulong din sa pagpapabuti ng ekonomiya ng bansa.

Tableau Economique

akda ni Francois Quesnay

natural at artipisyal

hadlang sa pamilihang monopolyo

pagpaparehistro ng isang produkto para maging eksklusibo sa isang kompanya

halimbawa ng artipisyal na hadlang

bahay-kalakal

nagpapatakbo at nagpoproseso ng mga salik ng produksiyon upang makabuo ng mga yaring produkto at serbisyo.

pamilihang may kompetisyong monopolistiko

tumutukoy sa malaking bilang ng mga prodyuser o negosyante na may pinag-ibang mga produkto (differentiated products).

nagtatakda ng presyo

tumutukoy sa prodyuser at mamimili na may kontrol sa pagtatakda ng presyo

natural na hadlang

tumutukoy sa sitwasyong mas kapaki-pakinabang ang pagkakaroon ng iisang prodyuser kaysa sa pagkakaroon ng maraming maliliit na prodyuser. Ibig sabihin, mas mabuting mayroon na lamang isang kompanya o prodyuser na magsusuplay ng kalakal o serbisyo sa pamilihan kaysa payagang pumasok ang maraming maliliit na kompanya sa pamilihan na nagbubunga lamang ng pagtataas ng presyo ng mga kalakal dahil sa kompetisyon.

may malayang impormasyon

upang malaman ng mga mamimili at nagtitinda ang pangyayari sa operasyon ng iba't ibang kompanyang kasali sa pamilihan at iba pang bagay.

pamilihang oligapolyo

uri ng pamilihan na kinabibilangan ng iilan subalit mga higanteng kompanya o negosyante

pamilihang may kompetisyong ganap

uri ng pamilihan na may katangian na ; maraming mamimili at nagtitinda, may malayang impormasyon, may malayang pagpasok at paglabas ng pamilihan (Freedom of Entry and Exit), magkakauri ang mga produkto (Homogenous Products)

pamilihang may kompetisyong ganap

uri ng pamilihan na may malaking bilang ng mga mamimili at mga negosyante na walang sinuman ang makapagdidikta ng presyo at ang bawat isa ay dapat tumanggap ng naitakdang presyo (price-taker)

pamilihang monopolyo

uri ng pamilihan na may nag-iisang prodyuser o negosyante

1694-1774

Francois Quesnay

lokasyon, uri ng serbisyo, estratehiya, paggarantiya sa kanilang produkto sa pamilihan

Gayundin, ang bawat kompanya ay may kani-kaniyang _______, ___________, ___________, at ______________. Ang halimbawa nito ay ang mga produktong sapatos, mga pagkain sa restoran, at sabon

pamilihang may kompetisyong monopolistiko

Hindi ito isang price-taker lamang tulad ng mga kompanya sa pamilihang may kompetisyong ganap.

natural na hadlang

Ibig sabihin, mas mabuting mayroon na lamang isang kompanya o prodyuser na magsusuplay ng kalakal o serbisyo sa pamilihan kaysa payagang pumasok ang maraming maliliit na kompanya sa pamilihan na nagbubunga lamang ng pagtataas ng presyo ng mga kalakal dahil sa kompetisyon.

mutual interdependence

Isang halimbawa nito ay ang desisyon kung ibababa o hindi ang presyo upang mahikayat ang mga mamimili.Inaasahang tatapatan ito ng ibang mga kompanya at magbababa rin sila ng kanilang presyo. Ang ganitong sitwasyon ay nakabubuti para sa mga mamimili subalit hindi para sa mga kompanya dahil magreresulta ito sa mas mababang kita para sa kanila. Kaya, bagama't inaasahan ang kompetisyon sa oligopolyo, ang mga kompanyang kabilang dito ay maaaring magkaroon ng kooperasyon upang makamit ang malaking kita.

collusion, hoarding at profiteering

Ito ang mga dahilan kung bakit binabantayan at sinusugpo ng pamahalaan ang mga nabubuong kartel sa mga oligopolyong kompanya sa bansa.

patent

Kabilang din ang ------ o pagmamay-ari ng lisensiya ng isang produkto o proseso at pagtatangi sa pangalan ng produkto (brand name recognition).

maraming mamimili at nagtitinda

Kailangang ________ ang mga kompanyang __________ upang hindi lamang isang kompanya ang magtatakda ng presyo. Gayundin, kailangang __________ ang ___________ upang hindi lamang isang __________ ang magtatakda ng presyo sa pamilihan.

pamilihang may kompetisyong monopolistiko

Katulad ng pamilihang may kompetisyong ganap, madali rin ang pagpasok at paglabas ng mga produkto at serbisyo

pamilihang oligapolyo

Kaya, bagama't inaasahan ang kompetisyon sa -------, ang mga kompanyang kabilang dito ay maaaring magkaroon ng kooperasyon upang makamit ang malaking kita.

kooperasyon

Kaya, bagama't inaasahan ang kompetisyon sa oligopolyo, ang mga kompanyang kabilang dito ay maaaring magkaroon ng ------------ upang makamit ang malaking kita.

sambahayan at bahay-kalakal

2 sektor ng ekonomiya

kartel

Ang -------- ay organisasyon ng mga kompanya na nagtatakda ng presyo, dami, at maging ng distribusyon ng kalakal. Isang halimbawa ng -------- ay ang Organization of Petroleum Exporting Countries (OPEC)

collusion

Ang -------- ay nakikita sa kaso ng kartel.

retrenchment ; implasyon

Dahil dito, magkukulang ang kita na dapat na ipambibili muli ng bahay-kalakal sa mga salik ng produksiyon. Kapag nagpatuloy ang ganitong kalagayan, magdudulot ito ng pagkalugi sa negosyo, ng pagbabawas ng mga manggagawa o ----------, at ng pagkakaroon ng kakulangan sa mga lilikhaing produkto na magiging dahilan ng ----------- o ang pagtaas ng halaga ng mga bilihin samantalang nananatiling mababa ang halaga ng salapi.

kalidad ng produkto

Dahil sa magkakatulad ang _______________ sa pamilihan, hindi maaaring magtaas ng presyo ang isang kompanya habang ang ibang kompanya ay may mababang presyo

magtaas ng presyo

Dahil sa pagkakaiba-iba ng mga produkto, ang bawat isang kompanya ay maaaring -------.

pamilihang monopolyo

Mayroong mga hadlang upang mapigilan ang ibang mga kompanyang interesado sa pamilihan. Ang mga hadlang na ito ay maaaring natural o artipisyal

National Power Corporation

NAPOCOR

ekilibriyo sa ekonomiya

Nagkakaroon ng --------------- kapag ang halagang ginastos ng bahay-kalakal ay katumbas din ng pagkonsumong gagawin ng sambahayan

interes

Nangyayari ito sa pamamagitan ng pagpapahiram ng bangko ng puhunan sa mga negosyante na nangangailangan ng kapital para sa kanilang hanapbuhay o iba pang pangangailangan

patent

Ngunit ang ------- ay may bisa sa loob ng ilang taon lamang. Kapag wala nang bisa ang ------, maaari nang maglabas ng katulad na produkto ang ibang kompanya

Organization of Petroleum Exporting Countries

OPEC

Francois Quesnay

Pranses na nagsulat sa akdang Tableau Economique

National Power Corporation (NAPOCOR)

Sa ------- din kumukuha ng suplay na koryente ang kompanyang Meralco na ipinamamahagi sa mga consumer nito sa Maynila.

siklong pakaliwa (clockwise)

Sa -------------dumadaloy ang mga produkto at serbisyo. Mula sa sambahayan, ang mga salik ng produksiyon tulad ng lupa, paggawa, kapital, at entreprenyur ay dinadala sa pamilihan ng kabuo. Mula sa pamilihan ng kabuo, bibilhin naman ng bahay-kalakal ang kakailanganing mga hilaw na materyales, lakas-paggawa, at kapital upang lumikha ng mga yaring produkto. Ang mga nalikha o nabuong produkto ng bahay-kalakal ay dadalhin naman sa pamilihan ng nabuo upang ipagbili sa sambahayan.

magkakauri ang mga produkto (Homogenous Products)

Sa katangiang ito, kailangang pare-pareho ang kalidad ng mga produktong ibebenta sa pamilihang may kompetisyong ganap. Ang halimbawa nito ay ang mga produkto sa sektor ng agrikultura: ang bigas sa tindahan ni Mang Ador, halimbawa, ay pareho sa bigas sa tindahan ni Mang Jose; ang kalidad ng walis-tingting ni Aling Cora, halimbawa, ay pareho sa kalidad ng walis-tingting ni Aling Berta

may malayang pagpasok at paglabas ng pamilihan (Freedom of Entry and Exit)

Sa katangiang ito, may kalayaan ang isang kompanya na magbenta ng isang produkto sa pamilihan. Maaari ring itigil ng kompanya ang operasyon nito sa pamilihan sa kahit na anong araw o panahon.

puhunang salapi; yamang-pinansiyal

Sa pagkakamit ng mga kinakailangang puhunang kalakal, kailangan dito ang ----------- na nagmumula sa mga ----------

pamilihang may kompetisyong monopolistiko

Sa pamilihang ito, may limitadong kontrol ang nagbebenta o prodyuser sa presyo ng mga bilihin dahil sa kakompetensiya na iba pang produkto ng ibang mga nagbebenta o prodyuser

pagtatangi sa produkto

Samantala, ang mga pihikang mamimili ay nagkakaroon ng --------- ng isang kompanya. Kaya naman, kapag nagtaas ng presyo ang kompanya sa produkto nito, hindi ito mawawalan ng mga mamimili dahil may tiyak itong consumer. Dahil dito, nagkakaroon ng tinatawag na non-price competition tulad ng packaging, distribusyon, serbisyo, lokasyon, dami ng pagpipilian, at garantiya ang mga kompanya sa kanilang mga produkto.

may tiyak itong consumer

Samantala, ang mga pihikang mamimili ay nagkakaroon ng pagtatangi sa produkto ng isang kompanya. Kaya naman, kapag nagtaas ng presyo ang kompanya sa produkto nito, hindi ito mawawalan ng mga mamimili dahil --------------- Dahil dito, nagkakaroon ng tinatawag na non-price competition tulad ng packaging, distribusyon, serbisyo, lokasyon, dami ng pagpipilian, at garantiya ang mga kompanya sa kanilang mga produkto.

packaging, distribusyon, serbisyo, lokasyon, dami ng pagpipilian, at garantiya

Samantala, ang mga pihikang mamimili ay nagkakaroon ng pagtatangi sa produkto ng isang kompanya. Kaya naman, kapag nagtaas ng presyo ang kompanya sa produkto nito, hindi ito mawawalan ng mga mamimili dahil may tiyak itong consumer. Dahil dito, nagkakaroon ng tinatawag na non-price competition tulad ng ___________, ____________, _________], ___________, ________, at ________ ang mga kompanya sa kanilang mga produkto.

pamahalaan

Samantala, gumagawa naman ng paraan ang ---------- upang maging maganda ang pagpasok at paglabas sa siklo ng daloy ng produkto at serbisyo sa ekonomiya ng ating bansa.

pagpasok

Upang maiwasan ang negatibong epekto ng paglabas sa daloy ng siklo, kailangang tapatan ito ng ---------- sa daloy sa anyo ng pamumuhunan.

siklong pakanan (counterclockwise)

ang mga kabayarang salapi o gastos sa mga produkto at serbisyo. Mula sa bahay-kalakal, ang pagbabayad sa mga salik ng produksiyon ang magiging kita ng sambahayan tulad ng sahod (paggawa), upa (lupa), at interes at tubo (kapital). Ang kinita naman ng sambahayan ay gagamitin sa pagkonsumo ng mga yaring produkto mula sa pamilihan ng nabuo na pagmumulan ng kikitain ng bahay-kalakal na gagamitin sa pagbili ng mga salik ng produksiyon

sambahayan

ang pangunahing nagmamay-ari ng lahat ng mga salik ng produksiyon tulad ng lupa, paggawa, kapital, at entreprenyur. Walang mabubuong produkto kung wala ang mga salik na nagmumula sa ----------

hoarding

ang tangkang hindi pagbebenta o pagtatago ng mga pangunahing produkto. Maaari rin itong magbunga ng pagpigil sa paglabas ng mga pangunahing bilihin sa pamilihan mula sa pagawaan, kalakalan, at industriya.

pamilihang may kompetisyong monopolistiko

anong uri ng pamilihan na dahil sa pagkakaiba-iba ng mga produkto, ang bawat isang kompanya ay maaaring magtaas ng presyo?

pamilihang may kompetisyong ganap, pamilihang may kompetisyong monopolistiko, pamilihang oligopolyo, at pamilihang monopolyo

apat na uri ng pamilihan

pag-iimpok

ay isang palabas na daloy sa ekonomiya. Hindi lahat ng salaping tinanggap ng sambahayan bilang kita ay dadaloy na pabalik sa bahay-kalakal.

bahay-kalakal

ay kailangang magdagdag ng puhunan sa pamamagitan ng pangungutang ng kapital sa pamilihan ng kabuo tulad ng bangko at bahay-pamuhunan. Sa pagpasok nito sa daloy ng siklo, muling mararating ng ekonomiya ang estado ng ekilibriyo

impok

bahagi ng kita ng manggagawa o ng pamahalaan na itinatabi upang magamit sa mga pangangailangan sa hinaharap o sa hindi inaasahang pangyayari

ekilibriyo sa ekonomiya

balanseng takbo ng ekonomiya na magkasinghalaga ang daloy ng siklo, paglabas man o pagpasok nito

pamilihang oligapolyo

binubuo ng iilan subalit mga higanteng kompanya o mga negosyanteng may malawak na kontrol sa pamilihan.

resesyon

kabuuang panghihina ng mga industriya o ang pagbagal ng mga economic activity na maaaring magdulot sa pagbabawas ng mga manggagawa o pagkalugi o pagsara ng mga negosyo

maraming mamimili at nagtitinda, may malayang impormasyon, may malayang pagpasok at paglabas ng pamilihan (Freedom of Entry and Exit), magkakauri ang mga produkto (Homogenous Products)

katangian ng pamilihang may kompetisyong ganap

kapital

laki ng kakailanganing -------- para makipagkompetensiya sa malalaking kompanya. (isa sa hadlang sa pamilihang oligapolyo

bahay-kalakal

maaari ring magmay-ari ng salik ng produksiyon tulad ng kapital—lupa, gusali, puhunan, at makinarya. Ito ang kaso ng mga korporasyon.

pamilihang monopolyo

may nag-iisang prodyuser o negosyante.

pinag-ibang produkto (differentiated products)

mga produkto o serbisyong parehong tumutugon sa partikular na pangangailangan subalit nagkakaiba pagdating sa hitsura at ibang aspekto ng pagbebenta

pag-iimpok

nagiging dahilan kaya nagkakaroon ng paghina sa daloy ng salapi pabalik sa bahay-kalakal. Dahil dito, magkukulang ang kita na dapat na ipambibili muli ng bahay-kalakal sa mga salik ng produksiyon. Kapag nagpatuloy ang ganitong kalagayan, magdudulot ito ng pagkalugi sa negosyo, ng pagbabawas ng mga manggagawa o retrenchment, at ng pagkakaroon ng kakulangan sa mga lilikhaing produkto na magiging dahilan ng implasyon o ang pagtaas ng halaga ng mga bilihin samantalang nananatiling mababa ang halaga ng salapi.

sambahayan at bahay-kalakal

nagpapagalaw sa paikot na siklo ng mga produkto at serbisyo.

IBM, 1980 ; Microsoft program, 1990; patent

nahahadlangan ang ibang mga negosyante na magbenta o gumawa ng produkto dahil sa pagmamay-ari ng kompanya (katulad halimbawa ng ------ noong dekada ----- at mga --------- noong dekada -----) ng -------. Ngunit ang patent ay may bisa sa loob ng ilang taon lamang. Kapag wala nang bisa ang patent, maaari nang maglabas ng katulad na produkto ang ibang kompanya

bahay-kalakal

nangangasiwa at nagpapatakbo ng mga salik ng produksiyon sa paggawa ng mga yaring produkto o serbisyo

pamilihang may kompetisyong monopolistiko

ng pamilihang may malaking bilang ng mga prodyuser ng may pinag-ibang mga produkto

retrenchment

pagbabawas ng mga manggagawa

profiteering

pagbebenta sa isang kalakal na higit pa sa aktuwal na presyo nito

mutual interdependence

pagkakaroon ng _________________ na ang desisyon ng isang kompanya ay nakasalalay sa magiging reaksiyon ng iba.

mababang kita

pagkakaroon ng mutual interdependence na ang desisyon ng isang kompanya ay nakasalalay sa magiging reaksiyon ng iba. Isang halimbawa nito ay ang desisyon kung ibababa o hindi ang presyo upang mahikayat ang mga mamimili.Inaasahang tatapatan ito ng ibang mga kompanya at magbababa rin sila ng kanilang presyo. Ang ganitong sitwasyon ay nakabubuti para sa mga mamimili subalit hindi para sa mga kompanya dahil magreresulta ito sa mas -------------- para sa kanila. Kaya, bagama't inaasahan ang kompetisyon sa oligopolyo, ang mga kompanyang kabilang dito ay maaaring magkaroon ng kooperasyon upang makamit ang malaking kita.

collusion

pagkakasundo ng mga kompanya sa ilang mga aspekto ng pamilihan tulad ng pagtatakda sa presyo. Ang collusion ay nakikita sa kaso ng kartel.

patent

pagmamay-ari ng lisensiya ng isang produkto o proseso at pagtatangi sa pangalan ng produkto (brand name recognition).

implasyon

pagtaas ng halaga ng mga bilihin samantalang nananatiling mababa ang halaga ng salapi.

pamilihan ng kabuo

pamilihan ng mga kasama sa pagbubuo ng produkto at serbisyo o mga salik ng produksiyon

pamilihan ng nabuo

pamilihan ng mga nabuong produkto o yaring produkto

sambahayan

pinagmumulan at nagmamay-ari ng mga sangkap o salik ng produksiyon

collusion ng mga kompanya

pinaniniwalaang nagreresulta sa hindi wastong pagbabahagi ng mga pinagkukunang-yaman at nakasasama para sa mga mamimili

National Power Corporation (NAPOCOR)

responsable sa pagsusuplay ng koryente sa buong bansa.

pamumuhunan

ring paraan upang lumikha ng hanapbuhay ang mga tao. Ito rin ang instrumento sa paglinang ng mga hilaw na materyales upang maging kapaki-pakinabang na produkto. Hindi ganap ang produksiyon at manghihina ang daloy ng ekonomiya kung walang puhunang papasok sa daloy ng siklo.

kartel

samahan ng mga negosyante na naglalayong kontrolin ang kalakalan o isang kalakal

hoarding

siteasyon na nagkakaroon din sa kartel

non-price competition

sitwasyon na ang kompanya ay nakikipagkompetensiya sa iba na hindi sa pababaan ng presyo, kundi sa pamamagitan ng iba pang pamamaraan tulad ng kalidad, lokasyon, garantiya, at serbisyo