Ethiek

morele normen

beschrijven hoe we met elkaar omgaan

schuld

in strijd handelen met je geweten

plichtethiek

(deontologie), beoordeelt de handeling zelf, de intentie, ongeacht de feitelijke gevolgen. Streeft naar handelen op basis van redelijke morele regels. Morele regels zijn onafhankelijk van de doelen.

utilisme

(is een teleologische normatieve theorie), beschrijven hoe mensen moreel zouden moeten handelen, met een afweging op basis van de gevolgen van hun handeling.

gevolgenethiek

(teleologishe)beoordeelt het gevolg van een handeling, streeft naar het bereiken van gewaardeerde doelen. Men kijkt naar het doel of de handeling

Hoofddeugden volgens Griekse oudheid

-wijsheid en redelijkheid -moed of kracht -matigheid -rechtvaardigheid christelijke filosofen voegde deze later toe: -geloof -hoop -liefde

beroepscodes

Beroepcodes gevven voor hun beroepsgroep een leidraad voor het professioneel handelen, zo wordt de kwaliteit van het beroep bewaakt. Beroepscode is een vorm van prescriptieve ethiek

verzorgingsstaat

De overheid neemt verantwoordelijkheid voor het welzijn van de burgers, dmv uitkeringen en voorzieningen, aan mensen die dat nodig hebben

Drie perspectieven van van der Laan, o.b.v. theorie Habermass

Een driewereldenschema: Objectief(gericht op feiten), Sociaal (gericht op normen), Subjectief (gericht op ervaring,beleving)

ethisch dilemma

Een probleem waarbij je uit alternatieven moet kiezen, ze hebben beide te maken met verschillende waarden en normen.

Meta-ethiek

Ethiek die fundamentele morele vraagstukken bestudeert, reflecteert op betekenis, herkomst, en geldigheid van visies op goed en kwaad (cultuurgebonden of niet?)

ethiek

Griekse: ethos, betekent zede of gewoonte, moraal. systematische reflectie op morele vragen

Vijf moralen van Verplaetse

Hechtingsmoraal, geweldmoraal, reinigingsmoraal, samenwerkingsmoraal, beginselemoraal

Vrijheidsbegrippen van Berlin

Negatieve vrijheid en positieve vrijheid

Autonomie

Recht om zelf te bepalen wat je wilt, te zeggen wat er met je gebeurt.

Beroepsethiek

Specifieke morele regels voor een beroepsgroep. Feitelijk, dus descriptief

Argumenten pro en contra

Voor en tegen arguementen bedenken van een handeling en een standpunt innemen

Prescriptieve ethiek/normatieve ethiek

Voorschrijvende ethiek: hoe zouden mensen zich moeten gedragen, voorschrijvende ethiek

argumentatieve discussie

alle gespreksdeelnemers willen open en gelijkswaardig overleggen, over het op de beste manier omgaan met een ethisch probleem.

waarden

begrippen die mensen waardevol vinden en waarnaar zij streven: idealen

deugdenethiek

beoordeelt karakter en motieven van de handelende persoon. Streeft naar handelen vanuit goede eigenschappen. Gaat niet om algemene rechten, maar over eigenschappen van concrete personen.

Descriptieve ethiek

beschrijvende ethiek: beschrijft de moraal in een gemeenschap. Gaat over feiten; hoe gedragen mensen zich in morele kwesties? Welke argumenten horen daarbij?

Primacy

de eerste indruk die mensen hebben van iets of iemand weegt zwaarder dan de volgende indrukken

wilsvrijheid

de menselijke wil wordt niet uitsluitend bepaald door invloeden zoals erfelijkheid en opvoeding en omgeving, een mens met wilsvrijheid bepaalt zijn eigen wil

cultureel relativisme

de normen en waarden van de ene cultuur zijn niet beter dan die van een andere. Elke cultuur kent zijn eigen normen en waarden

Participatiestaat

de verantwoordelijkheid ligt bij de gemeente, de WMO is gericht op de participatie van de mens zelf, zoveel mogelijk zelfstandig. De burger is niet meer passief en afwachtend.

maatschappelijke vrijheid

de vrijheid van een individu binnen een samenleving

latent strategisch handelen van Habermass

een combi van strategisch en communicatief handelen, communicatie wordt ingezet om een eigen doel te bereiken, niet gericht op overeenstemming

deugd

een eigenschap van iemand die er toe leidt dat hij moreel juist handelt

schaamte

een gevoel dat optreedt in sociale situaties

Consequentialisme

een latere variant van het utilisme; bedoelde gevolgen uitbreiden tot alle voorzienbare consequenties.

machtsongelijkheid

een social worker verantwoord zijn keuzes, luistert naar kritiek en staat open voor alternatieven en voorkomt daarmee machtsongelijkheid

methodische vraag

een vraag hoe iets aangepakt moet worden, met welke methode (is dus geen dilemma)

universalisme

fundamentele morele principes zijn universeel en toepasbaar op vergelijkbare mensen in vergelijkbare situaties, ongeacht waar ze leven

Morele opvattingen/vragen

gaan over goed en kwaad, opvattingen over hoe men zich verantwoordelijk moet gedragen

economische-culturele gelijkheid

gedeeltelijk zijn verschillen aangebore, gedeeltelijk ontstaan ze door de samenleving

Strategisch handelen van Habermass

gericht op gedragseffecten bij anderen, men is niet gericht op overeenstemming

Positieve vrijheid

gericht op het bereiken van bepaalde doelen. Het vrij zijn tot. De vrijheid hebben je leven in te richten zoals jij dat wilt. Vrij zijn tot het maken van bepaalde keuzes. Je doelen nastreven.

open mindedness

gespreksdeelnemers hebben een eigen visie, maar gaan actief op zoek naar tegenargumenten. Deze worden kritisch beoordeeld en op basis van een eerlijke afweging komt men tot een conclusie

Communicatief handelen van Habermass

gesprekspartners zijn symetrisch en streven naar consensus op basis van argumenten

handelingsutilisme

gevolgen van een handeling bekijken, en deze afwegen tegen elkaar. Dan kijken of de handeling bijdraagt aan het realiseren van de waarden die je nastreeft.

onder normatieve ethiek vallen

gevolgenethiek, plichtethiek, deugdenethiek

normen

handelingsvoorschriften, ze laten zien hoe je moet handelen

Bentham en Mill

hebben het utilisme verder uitgewerkt; de bedoelde gevolgen van een handeling beoordelen. Mill: onderscheid tussen hogere en lagere vormen van genot. Spiritueel genot gaat voor lichamelijk genot

communicatief handelen met strategische middelen van Habermass

het doel is overeenstemming maar het lijkt of iemand strategisch handelt.

Filosoof Habermass

hoe communiceren mensen met elkaar? Hoe zit het met machtsverschil. Habermass pleit voor een machtsvrije discussie en zoekt naar een oplossing in de verschillen.

Transparantie bieden door

info over mogelijkheden van een instelling, recht op inzage dossier

Voorbeelden van ondeugden

jaloezie, trots, toorn, luiheid, hebzucht, gulzigheid, wellust

kritiek op het utilisme

je kijkt naar de voor- en nadelen voor alle betrokkenen. Sommige mensen denken vanuit eigen belang, dat strookt niet met elkaar

Argumentatie bij plichtethiek

keuzes beargumenteren vanuit een norm

Argumentatie bij deugdenethiek

keuzes beoordelen op de bedoeling van de handelende persoon

Grenzen aan autonomie door

leeftijd, verstandelijke of psychische beperking, een ander wordt benadeeld

kritiekpunten cultureel relativisme

leidt tot morele verlamming, heeft geen basis. Hervorming is niet mogelijk, omdat dit tegen cultuur in gaat

Kohlberg

mannelijke ethiek: moraal is een zaak van universele rechten en rechtvaardigheid

natuurlijke gelijkheid

mensen zijn van nature gelijk

rechtsgelijkheid

mensen zijn voor de wet gelijk of zouden gelijk behandeld moeten worden. basis van een rechtsstaat.

morele kwesties op micro/meso/macroniveau

micro: van mens tot mens, meso: in een organisatie, macro: samenleving

Argumentatie bij gevolgenethiek

morele keuzes beargumenteren met een beroep op gevolgen van handelen

subjectivisme

morele principes zijn individueel, morele handeling is juist als de persoon hem goed keurt

internaliseren

normen en waarden eigen maken, er is dan sprake van een geweten

zorg

omvat alles wat wij doen om onze wereld te handhaven, te continueren en te herstellen.

fatsoensnormen

ongeschreven regels: bijvoorbeeld niet smsen tijdens een hoorcollege

maatschappelijke ontwikkelingen in de zorg die van belang zijn voor beroepsuitoefening

participatiestaat, individualisering, vermaatschappelijking in de zorg, veiligheidsstaat, innovatie (evidence based)

ethiek van Kant

plichtethiek: welke voorwaarden maken een moreel levven mogelijk? De autonomie van mensen is het hoogste doel, de mens bepaalt zelf zijn wetten. Volgens hem is utilisme dat een andere de wet bepaalt. Drie principes: -een handeling heeft pas morele waarde als deze wordt gemotiveerd door een morele plicht -morele waarde van een handeling wordt bepaald door de regel die eraan ten grondslag ligt -mensen zijn verplicht om een bepaalde handeling te verrichten als de morele wet ze daartoe verplicht

regelutilisme

regels bedenken die nuttig zijn om een goede situatie te bereiken, de regel of norm staat centraal

Negatieve vrijheid

situatie waarin iemand niet door anderen gehinderd wordt, in wat hij wil doen. Het vrij zijn van. Er is geen dwang aanwezig

juridische normen

sluiten aan op opvattingen die omschrijven wat een goede maatschappij is, veel mensen delen die morele regels

Zorgethiek

verder ontwikkeld door Tronto, Gaat uit van een gezamenlijk belang. Vier aspecten: -caring about: aandacht en betrokkenheid -caring for: zorg op zich nemen -care giving: zorg geven -care receiving: zorg ontvangen

Tolerantie

verdraagzaamheid jegens andersdenkenden

Gilligan

vrouwelijke ethiek: gebaseerd op verbondenheid tussen mensen en verantwoordelijkheid en zorg voor elkaar die daaruit voortvloeien. Rechtenethiek en zorgethiek vullen elkaar aan.

de psychoanalyse van Freud

waarden en normen krijg je mee vanuit je opvoeding, door het eigen maken, ontwikkel je een geweten. (uber-ich/super ego, Es/id, Ich/Ego,