1. KOLOKVIJ

Depalatalizacija

(kaj samo u lj i nj) - lj - l - prijatelj - prijatel, zemlja - zemla, koplje - kople - nj - n - knjiga - kniga, njega - nega, njih - nih

Sekundarna jotacija

16. - 17. st - uzrok gubitka šva, metateza - stj - šć (šč - kaj) - milosteju - mislošću, hrasteje - hrašće, listeje - lišće, osteje - ošće šćakavizam (što, ča) ščakavizam (kaj) - tj - č (ć kaj) - smetje, drvetje - smeće, drveće - zdj - žđ - grozdje, gvozdje - grožđe, gvožđe

Nabroji sve promjene koje smo spominjali do sad

Refleks šva, sekundarno šva, refleks en, refleks on, refleks jatam slogotvorno l, slogotvorno r, gubljenje samoglasnika, stezanje (kontrakcija samoglasnika), neprovođenje stezanja samoglasnika, promjene samoglasnika, podrijetlo samoglasnika, refleks t, refleks, d, proteza, rotacizam, vokalizacija, neprovođenje vokalizacije, disimilacija, depalatalizacija, neprovođenje depalatalizacije, metateza sonanta, neprovođenje metateze sonanata, druga palatalizacija, neprovođenje druge palatalizacije, sekundarna jotacija, neprovođenje sekundarne jotacije, tercijarna jotacija.

Rotacizam

VžV - VrV - prezent glagola moći - možem daje moreš veznici: juže - jure - jur (vre) ježe - jere - jer(ar) teže - tere - ter

Podrijetlo samoglasnika

a - a, e (što, ča), en (iza č, ž, j - ča) e - e, e, (kaj), rogato e i - i, y, rogato e (što, ča) o - o, on (kaj) u - u, on - ako narječna osnovica nije navedena onda vrijedi za sve, npr a daje a u svim sustavima.

Gubljenje suglasnika

blagosloviti - blagosoviti kuhinja - kujna gradski - graski

Neprovođenje metateze suglasnika i jotacije u 1 riječi

dojti, najti, pojti, zajti, prejti, dojdem, pojdem, najdem, zajdem, prodjem

Gubljenje samoglasnika

doć, reć, donit, ponit - gubi se na kraju riječi neko slovo (lako za prepoznati)

Vokalizacija

i - o (1400. god - što) - kuhal, pral, nosil, - kuhao, prao, nosio i - a (što) - kuha, pra, nosija, donijela (rijetka pojava)

Refleks jata

ije/je (što) - vijenac, mjesto, pjesma, ljepota, lijenost i (ča) - misto, lik, smih, divojka, lipota, dite, vinac e (ča, kaj) - venac, neces pesma, lepota, dete, seno ie (kaj) - vienac, diete, sieno

Metateza suglasnika i jotacija u 1 riječi

jt - tj - ć = pojti, najti, dojti = poći, naći, doći jd - dj - đ = pojdem, najdem = podjem, nadjem= pođem, nađem

Druga palatalizacija

k, g, h ispred rogatog e i i u c, z, s - regresivna promjena - majci, vuci, reci, peci, krivi, povici, nozi, trbusi, grijesi

Neprovođenje vokalizacije l

kuhal, pral, nosil, donesel/donesal (ča, kaj) promjena l u o - prosi, nosi, doni (ča, što)

Neprovođenje depalatalizacije

lj - ljubav, ljubiti, prijatelj, koplje, zemlja nj - njega, knjiga, njih, njemu, konj

Neprovođenje druge palatalizacije

majki, vuki, kriki, poviki, trbuki, grehi (kaj)

Neprovođenje sekundarne jotacije

milostju, hrastje, listje, smetje, drvetje, mladostju, radostju

Neprovođenje stezanja samoglasnika

moja moje mojega tvojega svojega tvojemu svojemu kojoj kojemu

Disimilacija - razjednačivanje

mv - vn (kaj) - tamno - tavno, mnogo - vnogo mn - ml (što) - mnogo - mnolo zn - zl (kaj) - znamen - zlamen

Promjene samoglasnika

o - a (rada, rado) o- u (kuliko tuliko kupuvati trguvati)

Slogotvorno r

prst, grlo, smrt, grk, držati ča - parst, garlo, smart, gark, daržati kaj - perst, gerlo, smert, gerk, deržati

Jednačenje po mjestu tvorbe u snadhi položaju

s njim, s njom, s nju - š njim, š njom, š nju z njim, z njom, z nju - ž njim, ž njom, ž nju

Tercijarna jotacija

t + je (rogato e) - ć (što) - tjerati - ćerati d + je (rogato e) - đ (što) - djed - đed, djevojka - đevojka, gdje - đe, djeca- đeca, ovdje - ovđe

Slogotvorno l

u - kaj, ča, što a - kaj ol, el, al - ča vuk, stup, pun, dug, mučati (vok, stop, pon, dog...)

Proteza

v (kaj) - vučiti, vučitel, vuho, vudriti, vujec, vujnica j (ča, kaj, što) - joči, joko, jopet, jogenj h (ča, kaj, što) - halat, hrđa. hrvati se

Metateza sonanta

vs - sv - vsega - svega, vsemir - svemir, vsaki - svaki, vsemogući - svemogući, vsegdar - svegdar, vas - sav

Stare početne suglasničke skupine

vs-, čl-, čr- (čar-, čer-), vz-

Neprovođenje metateze sonanata

vsemir, svigdar, vsegar, vsaki, vsemogući, vas, vsa, vse (čuva se staro, nepromjenjeno stanje)

Refleks t

ć (što, ča) - peć, noć, budući, noseća, reći, peći č (kaj) - peč, noč, buduči, noseča, reči, peči

Promjene suglasničkih skupina

čr - cr (tr u trešnja) črn, črevo, črčkati, črv, črip, črep, črešnja, črišnja (ča, kaj) crv, crijevo, crivo, crn, crtati, crijep, crip, crep, trešnja (što) vs - sv = vsega - svega čl - č = človjek - čovik - čovek - čovjek mn - ml = mnogo - mnolo mn - vn = tamno - tavno zn - zl = znamen - zlamen

Refleks d

đ (ča, što, kaj) - međa, pređa, osuđen, tuđi j (ča, kaj) - meja, preja, osujen, tuji

Navezak

že - re - r = ter, onogar, također, nikomur, jer j = tomuj, segaj, ovogaj te = tute teka = tuteka tekar = tutekar ka = ovdeka, ondeka, ovudeka, meneka, tebeka

Sekundarno šva

Između suglasnika i sonanta umeće se poluglas a. npr. dobr - dobar, ogn - oganj...

Refleks en

Naučeno napamet - pent - pet, zajenc - zec, ženti - žeti...

Refleks šva

Nekadašnje šva, u današnjem je standardnom jeziku promijenjeno u štokavaca i čakavaca u a, a kod kajkavaca u e. Kad je u riječi kod kajkavaca e, znamo da je to bivše ŠVA. npr. pas - pes, staza - steza, posao - posel...

Stezanje (kontrakcija) samoglasnika

Novije kontrakcije mojega mojemu - moga, momu tvojega tvojemu - tvoga, tvomu svojega svojemu - svoga svomu moja - ma, moje - me

Refleks on

On se mijenja u u kod čakavaca i štokavaca i u o kod kajkavaca. Kada je u riječi o umjesto u kod kajkavaca, znamo da je došlo od on. Npr. ronka - roka, bondo - bodo, idon - ido...

Suglasnik h

Početno - hrast, hrana, hlače hlad (čuvanje h) rast, rana, lače, lad (gubljenje h) završno - orah, strah (čuva se), oraj, orej, straj (gubi se) središnje - suho, straha, muha (čuvanje) - suvo, straja/strava, muva ( h prelazi su j ili v)