Íslenska / Lokapróf

Hver eru hljóðskiptin?

(restin) kemur mjög oft fram ef skoðað er sagnbeygingu sterkra sagna.

Hvernig finnur maður kennimyndir veikra sagna?

1 kennimynd: nefnifall 2 kennimynd: 1.p. et. þátíð 3. kennimynd: lýsingarháttur þátíðar (ég hef)

Hvernig finnur maður kennimyndir sterkra sagna?

1. kennimynd: nefnifall 2. kennimynd: 1.p. et. þátíð 3. kennimynd: 1.p. ft. þátíð 4. persóna: lýsingarháttur þátíðar (ég hef)

Hvað er sonnetta?

Alltaf fjórtán línur. a) ítölsk sonnetta skiptist í tvö fjögurra lína erindi og tvö þriggja lína erindi. Strangar reglur gilda um atkvæðafjölda og rím. b)ensk sonnetta skiptist í þrjú fjögurra lína erindi sem mynda ákveðna heild og lýkur síðan á svokallaðri tvíhendu.

Hvað er aukasetning?

Aukasetning hefst oftast á aukatengingu (allar aðrar samtengingar en aðaltengingar). Getur aldrei staðið ein og sér.

Hverjar eru aukatengingarnar?

Aukatengingar standa fremst í aukasetningu, t.d. hún sagði að hún hefði misst af bílnum (allar aðrar tengingar en aðaltengingar)

Hvað er aðalsetning?

Aðalsetning er annaðhvort fremst í málsgrein eða tengd við aðra setningu með aðaltengingu. Hún getur staðið ein og sér. Hægt er að tengja aðalsetningar saman með kommu.

Hvað er aðalsögn?

Aðalsögn getur staðið ein án hjálparsagnar, ef aðeins ein sögn er í setningu kallast hún aðalsögn.

Hverjar eru aðaltengingarnar?

Aðaltengingar eru samtengingar sem eru oftast notaðar til að tengja saman einstök orð, setningarliði, tvær hliðstæðar aðalsetningar eða tvær eða fleiri aukasetningar. Langalgengustu aðaltengingarnar eru: og eða en heldur enda ellegar einnig: bæði...og hvorki...né annaðhvort...eða hvort...eða ýmist..eða o.s.fv.

Hvernig er sterk beyging lýsingarorða?

Ef það endar á samhljóða í einhverju falli eintölu og fleirtölu.

Hvað er einkunn?

Einkunn (skammstafað sem eink.) er fallorð sem stendur með öðru fallorði og lýsir því nánar. Einkunn myndar eina heild með fallorðinu. Einkunn er oftast lýsingarorð en getur einnig verið nafnorð í eignarfa

Hvað er eignarfallseinkunn?

Einkunn sem stendur í eignarfalli.

Hvað er hringhenda?

Eins og ferskeytla en hefur auk þess innrím þar sem annars bragliður hverrar línu rímar saman, yfirleitt karlrím.

Hvað er rót?

Eitt atkvæði sem myndar kjarna orðsins. rætur bera grundvallarmerkingu orðsins,og eru einu orðhlutarnir sem geta komið fyrir sjálfstæðir, án stuðnings annarra.

Hvernig eru sterkar sagnir?

Enda á öðru en -ði,-ti,-di eða -aði í þátíð et. 1 persónu.

Hvað eru tökuorð?

Erlend orð sem tekin hafa verið beint inn í málið en verið aðlöguð hljóðkerfi og beygingarkerfi þess.

Hverjir eru fallhættir sagna og hvað merka þeir?

Fallhættir sagna eru 2, nafnháttur og lýsingarháttur. (nt. og þt.) Í nafnhætti getur maður bætt -að fyrir framan. Í lýsingarhætti nútíðar endar sögnin á -andi. Í lýsingarhætti þátíðar getur maður notað -ég hef fyrir framan.

Hvað eru sléttubönd?

Fjórar línur, rím abab og innrím. Að auki ríma saman fyrsta orð í línu eitt og þrjú. Sléttubandsvísu má lesa aftur á bak og áfram.

Hvað eru hliðarhljóð?

(L: tala (raddað)) (L: allt (óraddað)) Loftstraumur fer hliðar við tungu við myndun.

Hvað eru sveifluhljóð?

(R: bera (raddað) R: bert (óraddað)) Þegar tunga sveiflast við myndun.

Hvað er frumlag?

Frumlag (skammstafað sem frl. eða fruml.) er hugtak í málfræði. Frumlag er fallorð, fallsetning, fallháttur eða bein ræða sem stendur alltaf í nefnifalli, og gerir það sem sögnin segir.

Hverjir eru persónuhættir sagna og hvað merkja þeir?

Frásöguh., viðtenginarháttur og boðháttur. Frásöguháttur er algengasti persónuhátturinn. Í viðtengingarhætti getur maður alltaf bætt -þó ég fyrir framan. Boðháttur er eins konar skipun.

Hvað er ferskeytla?

Hún er fjórar línur, hefðbundnir ljóðstafir, rímið er abab, þ.e. endarím víxlrím, karlrím í línum 1 og 3 en annars kvenrím.

Hvað er karlrím, kvenrím og veggjað rím?

Karlrím: orð sem ríma eru eitt atkvæði. Kvenrím: orð sem ríma eru tvö atkvæði. Veggjað rím: orð sem ríma eru þrjú atkvæði.

Hvað er forliður?

Ljóðlína hefst á einu (eða tveimur) áheyrslulausum atkvæðum.

Hvað er núliðin tíð?

Myndast með hjálparsögninni hef, ég hef talað.

Hvað er þáliðin tíð?

Myndast með hjálparsögninni ég hafði, ég hafði talað.

Hver er munurinn á málsháttum og orðtökunum?

Málsháttur er vanalega fullmótuð setning sem felur í sér einhverja fullyrðingu eða jafnvel lífspeki. Málshátturinn getur staðið einn og skilst án samhengis. Orðtök geta verið fullmótaðar setningar sem fela í sér fullyrðingu en standa ekki algerlega sjálfstæðar, þær skiljast af samhenginu.

Hvað er hending?

Rím tveggja atkvæða í sömu braglínu.

Hvernig er stofn nafnorða fundinn?

Stofn nafnorða má finna með því að sjá hvaða hluti orðsins er eins í öllum föllum. (Stofn sterka nafnorða finnst í þolfalli eintölu) Stofn veikra nafnorða finnst með því að taka sérhljóðann frá nf et

Hvernig er stofnsamsetning?

Stofnsamsetning (fast samsett orð): Dæmi: eldhús. Eld- er stofninn af eldur, og því er þessi tegund samsetningar nefnd stofnsamsetning. Þegar orð er samsett úr stofni orðs og einhverju öðru.

Hvað er líking?

Stílbragð sem felst í því að líkja einhverju við eitthvað.

Hvað eru ópersónulegar sagnir?

Sumar sagnir eru aðeins notaðar í þriðju persónu eintölu. Þær beygjast ekki eftir persónum en skýra aðeins frá því að eitthvað eigi sér stað, án þess að getið sé hver valdi því. Kallast slíkar sagnir ópersónulegar.

Hvað er forsetningarliður?

Sérhver forsetning og orðið sem hún stýrir.

Hvað er tengiliður?

Sérhver samtenging.

Hvað er atviksliður?

Sérhvert atviksorð.

Hvað eru sérstæð og ósérstæð lýsingarorð/fallorð?

Sérstæð orð geta staðið ein og sér en ósérstæð ekki.

Hvað er stúfur?

Síðasti bragliður er eitt áheyrslumikið atkvæði (í enda línu)

Hvað eru raðtöluorð?

Töluorð sem lýsa röð af einhverju tagi. (fyrsti, annar, þriðji.)

Hvað eru frumtöluorð?

Töluorð í náttúrulegu formi. (einn, tveir, þrír.)

Hvað er umsögn?

Umsögn (skammstafað sem ums.) er í málfræði, sögn í persónuhætti. Umsögn er vanalega aðalsögn setningarinnar og er hún höfðuð sagnliðarins í setningunni. Umsögnin segir einnig hvað frumlagið og andlagið fá, gera, verða að þola og svo framvegis.

Hverjar eru núþálegu sagnirnar?

Unna, kunna, muna, má, munu, eiga, skulu, þurfa, vilja, vita, kná, verða hér í þulu. í stað þátíðar í annari kennimynd hafa þær nútíð.

Hvernig er veik beyging lýsingarorða?

Veik beyging endar á sérhljóði í öllum föllum eintölu og fleirtölu.

Hvað er orsakasögn?

Veik sögn sem er dregin af annari kennimynd. (naut-neyta t.d.)

Hvernig eru veikar sagnir?

Veikar sagnir enda á -ði,-ti,-di eða -aði í þátíð et. 1 persónu.

Hver eru u-hljóðvörpin?

a > ö a > u

Hver eru i-hljóðvörpin?

a> e á> æ ó> æ e> i u> y o> y ju> y ú> ý jó> ý jú> ý au> ey

Hverjar eru klofningarnar?

e > jö e > ja

Hvað er forskeyti?

forskeyti eru orðhlutar sem skeytt er framan við rótina til þess að mynda ný orð, alltaf eitt atkvæði.

Hverjar eru -ri sagnirnar?

gróa, núa, róa og snúa.

Hver eru kringdu hljóðin?

hljóðin sem munnurinn myndar stút við að bera fram. (o,ó,ö,ú,u)

Hver eru ókringdu hljóðin?

hljóðin sem mynda ekki stút við framburð. (í, i, e, a)

Hver eru spurnarfornöfnin?

hver, hvor, hvaða

Hver eru hjálparorðin til þess að finna atviksorð og hvert er einkenni atviksorða?

hvert, hvernig, hvar o.s. frv. Atviksorð stigbreytast ekki né tíðbeygjast.

Hvað eru hliðstæð lýsingarorð?

lo. sem eiga við fallorð og lýsa því. Þau standa oftast í sama kyni, tölu og falli og orðin sem þau eiga við og sambeygjast þeim; t.d. góður drengur, um góðan dreng.

Hvað eru sérstæð lýsingarorð?

lo. standa sem nafnorð og jafngilda nafnorði eða nafnorði og lýsingarorði; t.d. hann sagði satt; komdu, góði.

Hvað eru nefhljóð?

m og n. Loftstraumur fer út um nef við myndun. Ýmist rödduð eða órödduð.

Hver eru eignarfornöfnin?

minn, þinn, sinn, vor.

Hver eru kenniföll nafnorða?

nefnifall eintala, eignarfall eintala og nefnifall fleirtala.

Hvað eru erfðaorð?

orð sem voru í tungu landnámsmanna er þeir sigldu hingað.

Hvert er afturbeygða fornafnið?

sig, sér, sín

Hver eru ábendingarfornöfnin?

sá, þessi, hinn

Hvað er viðskeyti?

viðskeyti eru orðhlutar sem skeytt er aftan við rótina til þess að mynda ný orð

Hvað er áhrifssögn og andlag?

Áhrifssögn stýrir orði sem fylgir sögninni og gerir það að völdum að það er í aukafalli.

Hver eru persónufornöfnin?

Ég, þú, hann, hún, það, við, þið, þær, þau.

Hvernig finnst stofn lýsingarorða?

Í kvk. et. nf.

Hvað er einhljóð?

Þar sem aðeins eitt hljóð er notað til að mynda. (8 talsins= í, i , e, u, ö, a, ú og o.

Hvernig er bandstafstafssamsetning?

Þar sem tengistafir eru notaðir til að tengja tvö orð saman algengir tengistafir eru a, u, s og i.

Hvað er tvíhljóð?

Þar sem tvö hljóð eru notuð til að mynda. (au = öí, æ=aí, au=öí ) (5 talsins=ei/ey, æ, au, ó og á)

Hvað eru samhljóð?

Þau málhljóð sem þrengt eða lokað er fyrir loftstraum úr munni við myndun. (eða einfaldlega þeir stafir sem segja ekki nafnið sitt.)

Hvernig finnst stofn sagnorða?

Það er einfaldast að finna stofn sagnorða með því að skoða orðið í stýfðum boðhætti- þ.e.a.s. boðháttur án persónuendinga (til dæmis gef fyrir gefa, sel fyrir selja og send fyrir senda). Hann er oftast eins og nafnháttur að frádregnu -a eða -ja. Í veikum sögnum, sem beygjast eftir fjórða flokki (eins og baka, kalla, skrifa), er stafurinn a hluti af stofninum. Stofninn af veiku sögninni baka er baka, stofn sagnarinnar kalla er kalla og stofn sagnarinnar skrifa er skrifa. Stafurinn a helst í boðhætti, til dæmis baka þú, kalla þú.

Hvernig er eignarfallssamsetning?

Það sem liður í samsetningunni er í eignarfalli.

Hvað er persónugerving?

Þegar dauðum hlutum, dýr eða hugmyndir fá mannleg einkenni.

Hvað er viðlíking?

Þegar einhverju fyrirbrigði er líkt við eitthvað annað til að varpa ljósi á einkenni hið fyrra. Einkenni líkinga líkinga eru tengiorðin líkt og, eins og eða sem.

Hvað er myndhverfing?

Þegar einu fyrirbæri er líkt við annað án þess að nota samanburðartenginu.

Hvað er miðrím?

Þegar innrím tengir braglínur eins og endarímið og er tíðast í annari kveðju.

Hvað er bein mynd?

Þegar lýsing í ljóði er svo nákvæm að lesandinn getur séð hana fyrir sér og jafnvel teiknað hana.

Hvernig er veik beyging nafnorða?

Þegar nafnorð enda á sérhljóða í öllum föllum eintölu (-a,-i eða -u).

Hvernig er sterk beyging nafnorða?

Þegar nanforð enda á samhljóða í eignarfalli eintölu, ýmist -s eða -r.

Hvað er innrím?

Þegar rímatkvæðin standa ekki í lok braglínu heldur fyrir framan eða fremst.

Hvað er runurím?

Þegar rímorð tengja samliggjandi línur (aabb) eða (aaaa).

Hvað er endarím?

Þegar rímorðin eru í enda hvers braglínu.

Hvað er víxlrím?

Þegar rímorðin ríma á víxl (abab).

Hvað eru frammæld hljóð?

Þegar tunga er framarlega í munni við framburð.

Hvað eru uppmælt hljóð?

Þegar tungan er nær koki við framburð.

Hvað eru hjálparsagnir?

Þær algengustu eru hafa, munu og vera. Hjálparsagnir hjálpa aðalsögninni (ég hef aldrei borðað hest t.d.)

Hvernig finnur maður afleiddar myndir sagna?

Þær myndast af kennimyndum. Myndast t.d. af fyrstu kennimynd og þriðju hjá sterkum sögnum og fyrstu og annari hjá veikum sögnum. Af fyrstu kennimynd er sögnin dregin í vh. nt. et. Af þriðju/annari kennimynd er dregin sögnin í vh. þt. et.

Hvað er tvíliður?

áheyrsluatkvæði + áheyrslulítið atkvæði

Hvað er dróttkvæður háttur?

átta línur, yfirleitt sex atkvæði hver lína. Hefðbundin stuðlasetning. Í dróttkvæðum eru innrím.

Hvað er sérhljóð?

í, i, e, u, ö, a, ú, o, ei/ey, æ, au, ó og á. 13. talsins.

Hvað er þríliður?

þegar þrjú atkvæði eru í braglið, áheyrsluatkvæði + tvö áheyrslulítil atkvæði

Hvað eru önghljóð?

10 talsins. (v, ð, j, g, f, þ, s, j, g, h) Þrengt að loftstraumi við myndun.

Hvað eru lokhljóð?

8 talsins. (p, t, kj, k, b, d, gj, g) Lokað fyrir loftstaum við myndum. Alltaf órödduð.

Hverjar eru myndir sagna og hvað merkja þær?

Germynd, Þolmynd og Miðmynd Germynd leggur áheyrslu á geranda í setningu. Þolmynd leggur áheyrslu á þolanda í setningu. Miðmynd endar alltaf á -st.

Hver eru óákveðnu fornöfnin?

Restin. Annar, fáeinir enginn neinn Ýmis, báðir, sérhver. Hvorugur, sumur, hver og einn, Hvor og nokkur, einhver.

Hvað er hjálparsögn?

Hjálparsögn eða hjálparsagnorð er hugtak í málfræði sem notað er til að lýsa sögnum. Hjálparsagnir bera ekki sjálfstæða merkingu.

Hvað er óraddað hljóð?

Hljóð sem raddböndin eiga engan þátt í að mynda.

Hvað er raddað hljóð?

Hljóð sem raddböndin eiga þátt í að mynda.

Hvað eru nýyrði?

Orð sem mynduð hafa verið eftir landnám úr stofnun erfðaorðanna.

Hvað er setning?

Orðasamband sem hefur eina umsögn, ósamsetta eða samsetta.

Hvað er beygingarending?

Partur af orði sem breytist við beygingu.

Hvað eru persónulegar sagnir?

Persónulegar sagnir beygjast eftir persónum.

Hvað er áhrifslaus sögn og sagnfylling?

Sagnfylling fylgir áhrifslausri sögn og gerir það að verkum að nafnorðið (sagnfyllingin) er í nefnifalli.

Hvað er samsett sögn?

Samsett sögn er þegar tvær sagnir í setningu passa saman. Þurfa ekki að koma í röð. ( Jón hefur smíðað bát = hefur smíðað = passar saman.)

Hvað er ljóðaháttur?

Sex línur. Línur þrjú og sex eru lengri en hinar og eru sér með stuðla.

Hvað einkennir: Vestfirsk einhljóð? Skaftfellsk einhlj.? Harðmæli? Linmæli? Raddaður framburður? hv- framburður?

Skaftfellskur framburður: Langt einhljóð borið fram á undan ji (gi) (magi, (maji), (annars borið fram mæji) Vestfirskur framburður: (langur gangur (í stað lángur gángur) Linmæli: Lokhljóð höfð fráblásin Harðmæli: Lokhljóð ákveðin Raddaður framburður: Raddað l, m og n ef á eftir fer p,t, k (fráblásin) (stúlka=stúlkha) Hv- og kv- framburður: Hver, hvalur (í stað þess að segja kver og kvalur)