Panitikan ng LUZON

ang nagbibigay ng larawan ng isang lusong,

2008 research paper nina Eulito Bautista at Evelyn Javier

• Pinaka-popular na epikong -bayan a nagmula sa Hilagang Luzon. • Nag-iisa itong Kristiyanisadong epikong-bayan at pruweba nito ang paggamit ng mga pangalang naiimpluwensyahan ng Katolisismo. • Sinasabing ang paring si Gerardo Blanco ang nagtala ng epikong-bayan noong 1889 at si Canuto Medina ang nagtala noong 1906. • Sinundan ito ng bersyon na nailathala sa La Luch, ang bersyon ni Parayno noong 1927 at pinagsama niya ang unang dalawang bersyon at ang bersyon ni Leopoldo Yabes noong 1935. • Umiikot ang epikong-bayan sa buhay ng pangunahing tauhan na si Lam-ang.

Biag ni Lam-Ang (Epiko ng mga Ilocos at La Union)

Kabaataken (kuwentong-bayan) Lajo (awiting-bayan)

CAR (Cordillera Administrative Region) Abra, Apayao, Benguet, Ifugao, Kalinga Apayao, at Mt. Province

• Isang mahabang salaysay na patula na karaniwang inaawit sa panahon ng tagani, o inaayos ang mga payyo o dinadamuhan ang mga palayan. • Inaawit din ito kapag may lamay sa patay at ang yumao ay isang taong tinitingala dahil sa kanyang yaman o presyihiyo. • Kinakanta sa mga naturang okasyon bilang paglilibang o pampalipas-oras lamang. • Noong 2001, kinilala ng UNESCO bilang isa sa mga Masterpiece of the Oral and Intangible Heritage in Humanity.

Hudhud (Epiko ng Ifugao)

Ang Ibalon ay nakamihasnan na sa mga salaysay ng pakikipagsapalaran ng mga bayaning sina Baltog, at Handiong. Pinaniniwalaan isang sinauna't mitolohikong salaysay ito ng mga Bicolano. Gayunman, pinagdududang epikong-bayan ito dahil sa kasalukuyang napakaikling anyon nito (240 taludtod) at nakasulat sa wikang Espanyol. Bahagi ang naturang teksto ng libro ni Padre Jose Castaño, isang paring nadestino sa Bikol. May makatang nagsalin ng sulatin sa Bikol ngunit walang nakatuklas hanggang ngayon ng kahit isang orihinal na saknong nito sa wika ng mga Bikolano. May tumatawag ding Ibalon sa Kabikulan.

Ibalon (Epiko ng Bicol)

• Isa ang Kudaman sa umaabot na animnapong (60) tultul o epikong-bayan ng pangkating Palawan na nakolekta ni Nicole Revel-MacDonald pagkatapos ng dalawampong (20) taon ng pananaliksik mula ng 1970. • Ang saliksik ni Revel-MacDonald ay patunay na napakayamang panitikang-bayan ng Pilipinas. • Ang bayaning si Kudaman ay datu ng Kapatagan, may putong na kalapati at may tahanang naliligid ng liwanag. May sasakyan siyang malaki't mahiwagang ibon, si Linggisan , na isang kulay lilang bakaw, na nagdadala sa kaniya sa iba't ibang lupain at pakikipagsapalaran. Tuwing aalis siya, iniiwan niya sa mga asawa ang isang bulaklak ng balanoy na kapag nalanta ay sagisag ng kanyang kasawian.

Kudaman (Epiko ng Palawan)

• Popular na pangharanang awitin ng mga katutubo. • Ito ay naglalahad ng marubdob na pagsinta ng isang binata sa isang dilag na tinatawag na Manag Biday (aling Biday). • Ang dalaga ay mas matanda sa binata (ang tawag na "manang" ay "ate" sa mga Ilokano), hindi ito dahilan, wika niya sa kanta, para hindi niya ipahayag ang kanyang pag-ibig. • Subalit matatag na nagsabi ang dalaga ng kanyang mga dahilan na hindi karapat-dapat ang sumusuyo sa kaniya. • Ang magkabilang pahayag ng binata at dalaga sa pamamaraang nagsasagutan sila sa kabuuan ng kanta. • Ang "Manang Biday" ay sumasagisag sa kaugalian ng kababaihang Filipino—maganda, balingkinitan, ngunit mayumi at mahirap suyuin.

Manang Biday (Awiting-bayan ng Ilocos)

Isa sa mga epikong-bayan ng Palawan hinggil sa binatang si Manimimbim na naglakbay sa paghahanap ng asawa. Nakatagpo siya ng isang babae na iniibig niya ngunit tumutol sa kaniyang panunuyo. May kapatid ang babae, si Labit na naging kaibigan ng Manimimbin. Sa pagpapatuloy ng kuwento, nag-away sina Manimimbin at Lambit. Dahil kapwa may mahiwagang kapangyarihan, tumagal ang kanilang paglalaban at walang manalo. Naisip nilang lumipad sa langit at humanap ng tagapamagitan. Natagpuan nila ang kulog at bumalik sila sa lupa. Sa ikalawang paglalakbay ni Manimimbin at sa tulong ng mga mahiwagang ibon at ang binibini ng mga isda, nagwakas ang epikong bayan sa sabay na pag-iisang dibdib nina Manimimbin at Labit. Nakasal si Manimimbin sa kapatid ni Labit at si Labit ay sa kapatid Manimimbin.

Manimimbin (Epiko ng Palawan)

• Si Maria Sinukuan ay isang napakaganda at mabait na Diwata na pinaniniwalaang naninirahan sa Bundok Ararat. • Alinsunod sa alamat ng mga bayan sa paligid ng bundok, si Mariang Sinukuan ang nangangalaga sa mga halaman, hayop, at kaligiran. • Sa mga bayan sa Bulacan at Nueva Ecija, sinasangguni ng mga magsasaka tuwing umaga ang bundok. • Kapag maliwalas ang tuktok ng bundok, nangangahulugang aaraw maghapon. Ngunit kapay may "putong" si "Suko", ibig sabihin, may maitim na ulap sa tuktok ng bundok, nangangahulugang may darating na ulan. • Mga senyas ito kung dapat silang magtanim ng palay o madaliin ang paggapas ng palay. • Sang-ayon sa alamat, tinawag siyang "Sinukuan" dahil sumusuko sa kanya ang mga nanligaw na engkantadong nilikha.

Mariang Sinukuan (Alamat ng Ilocos)

Bukanegan (timpalak o laro sa pagtula)

Rehiyon I (Ilocos Region) Ilocos Sur, La Union at Pangasinan

Baliwayway (hele) Dimulat (kuwentong-bayan) Kabungi (bugtong)

Rehiyon II (Cagayan Valley) Batanes, Cagayan, Isabela Nueva Vizcaya, Quirino

Kuwentong-bayan, dula, tula, harana

Rehiyon III (Central Luzon) Bataan, Bulacan, Nueva Ecija, Pampanga at Tarlac-B NEPT

Dula, nobela, sanaysay, tula, awiting-bayan, kuwentong-bayan, hele

Rehiyon IV-A (CALABARZON) Cavite, Laguna, Batangas, Rizal, Quezon Rehiyon IV-B (MIMAROPA) Mindoro, Marinduque, Romblon, Palawan

Ibalon (epiko) Maikling Kuwento, tula, dula, Tigib (epiko)

Rehiyon V (Bicol Region) Albay, Camarines Norte at Sur, Catanduanes) Masbate at Sorsogon

lumang mapa ng Latin, Italyano, at Portuges,

ang isla ay madalas na tinatawag na "Luçonia" o "Luconia."

isang salitang Tagalog na tumutukoy sa isang partikular na uri ng malaking mortar na gawa sa kahoy na ginagamit sa pag-"dehusking" ng bigas.

pangalang Luzon