pojęcia mikroekonomia

błogostan

absolutnie najlepsza kombinacja, której nigdy nie osiągniemy

pułap

cena maksymalna

próg

cena minimalna

cena równowagi

cena zrównująca wielkość zapotrzebowania z ilością oferowaną

gospodarka nakazowa

charakteryzuje się tym, że państwowy urząd planowania decyduje, co będzie wytwarzane oraz jak i dla kogo będą produkowane określone dobra i usługi, następnie szczegółowe nakazy dotyczące produkcji i konsumpcji przekazuje się gospodarstwom domowym, przedsiębiorstwom oraz ich pracownikom

szereg czasowy

ciąg uporządkowanych obserwacji dokonanych w różnych momentach na zmiennej charakteryzującej pewna jednostkę lub zbiorowość

długi okres

czas niezbędny dla pełnego dostosowania się wielkości popytu i podaży do zaistniałej zmiany

dobra niższego rzędu

dobra Giffena, dobra, na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu (tanie i niskogatunkowe towary), cechują się ujemną elastycznością dochodową popytu

dobra komplementarne

dobra, które wzajemnie się uzupełniają i są w związku z tym najczęściej konsumowane razem, wzrost ceny jednego dobra powoduje spadek popytu na drugie dobro (np. monitor i komputer, sznurówka i but)

dobra normalne

dobra, na które popyt wzrasta ze wzrostem dochodu, cechują się dodatnią elastycznością dochodową i dzielą się na dobra luksusowe i podstawowe

racjonalność konsumenta

dokonywanie takich wyborów, które dostarczają możliwie najwięcej pożytku

ekonomia normatywna

dostarcza zaleceń opartych na osobistych sądach wartościujących

efekt substytucyjny

dostosowanie popytu do samej zmiany relacji cen, konsumenci odchodzą od dobra X, którego względna cena wzrosła, zastępując je innymi dobrami, których cena w porównaniu do ceny dobra X pozostała stała lub spadła. Jest to tzw. zastępowanie jednego dobra drugim.

ekonometria

dział ekonomii zajmujący się mierzeniem związków między danymi ekonomicznymi przy wykorzystaniu narzędzi statystycznych i matematycznych

prawo podaży

fakt, że w miarę wzrostu ceny ilość oferowana wzrasta

prawo popytu

fakt, że w miarę wzrostu ceny wielkość zapotrzebowania maleje

dane empiryczne

fakty

popyt o elastyczności jednostkowej

gdy elastyczność popytu wynosi równo -1

elastyczny popyt

gdy jego elastyczność cenowa jest mniejsza od -1

nieelastyczny popyt

gdy jego elastyczność cenowa przyjmuje wartości od -1 do 0

podmioty gospodarcze

gospodarstwa, przedsiębiorcy, państwo

koszt alternatywny

ilość innych dóbr, z których należy zrezygnować, aby uzyskać dodatkową jednostkę tego pierwszego dobra

ilość oferowana

ilość, jaką są skłonni sprzedaż producenci

wielkość zapotrzebowania

ilość, jaką są skłonni zakupić konsumenci

wskaźnik cen konsumpcyjnych (CPI)

ilustruje zmiany cen wszystkich towarów nabywanych przez gospodarstwa domowe

model

inaczej teoria, zawiera założenia upraszczające dotyczące sposobów zachowania ludzi, stanowi świadome uproszczenie rzeczywistości

cena maksymalna

jest skuteczna, gdy jest niższa od ceny równowagi rynkowej

cena minimalna

jest skuteczna, gdy jest wyższa od ceny równowagi rynkowej

przechodniość dóbr

jeżeli koszyk a jest lepszy od b, a b jest lepszy od c, to znaczy, że koszyk a jest lepszy od c

prawo malejących przychodów

każdy dodatkowy pracownik zatrudniony w gałęzi zwiększa produkcję w mniejszym stopniu niż jego poprzednik

koszyk dóbr

kombinacja ilościowa konsumowanych dóbr

niewidzialna ręka

koncepcja, zgodnie z którą jednostka kierująca się własnym interesem, działająca w ramach wolnego rynku może dokonywać efektywnej z punktu widzenia całego społeczeństwa alokacji zasobów

makroekonomia

kładzie nacisk na wzajemne związki zachodzące w gospodarce jako całości, celowo upraszcza się w niej analizę poszczególnych elementów, umożliwiając w ten sposób stworzenie przejrzystego obrazu działania całej gospodarki

krańcowa stopa substytucji

liczba dobra A, z których może zrezygnować konsument , jeżeli chce zwiększyć o jednostkę liczbę dobra B, nie zmieniając łącznej użyteczności

efektywna produkcja

ma miejsce wtedy, gdy zwiększenie produkcji jednego dobra jest możliwe wyłącznie pod warunkiem zmniejszenia produkcji innego dobra

dobra podstawowe

mają elastyczność dochodową niższą od 1, należą do dóbr normalnych

dobra luksusowe

mają elastyczność dochodową wyższą od 1, należą do dóbr normalnych

gospodarka mieszana

mechanizm koordynujący zachowania nabywców i sprzedawców uczestniczących w procesie wymiany dóbr i usług

wskaźnik cen

miernik przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce

błąd agregacji

mylenie zasad dotyczących pojedynczej jednostki z zasadami dotyczącymi całego zbioru jednostek, np. Pojedynczy producent zboża ma do czynienia z elastycznym popytem (nabywcy mogą kupić ziarno od innych rolników), ale popyt na samo zboże jest nieelastyczny.

mieszana elastyczność cenowa popytu

na dobro i względem zmiany ceny dobra j to relacja między względną (procentową) zmianą zapotrzebowania na dobro i a względną (procentową) zmianą ceny dobra j; jest dodatnia w przypadku dóbr substytucyjnych, a ujemna w przypadku dóbr komplementarnych, zwana jest również elastycznością krzyżową

maksymalna użyteczność

największa satysfakcja

ekonomia

nauka, która bada, w jaki sposób społeczeństwo decyduje o tym, co, jak i dla kogo wytwarzać

kontrola cen

obejmuje reguły i przepisy uniemożliwiające dostosowanie się cen do poziomu równowagi

mikroekonomia

obejmuje szczegółową analizę indywidualnych decyzji dotyczących określonych towarów

krzywa obojętności

obrazuje wszystkie kombinacje dwu dóbr dające konsumentowi taką samą całkowitą użyteczność, mają nachylenie ujemne, położone wyżej są lepsze, nie mogą się przecinać

krzywa popytu

obrazuje zależność między ceną a wielkością zapotrzebowania przy innych czynnikach niezmiennych

stopa bezrobocia

odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy, ale jej poszukującej

linia budżetowa

ograniczenie budżetowe zilustrowane za pomocą linii prostej, konsument wybiera taki koszyk dóbr, któremu odpowiada punkt styczności linii budżetowej z krzywą obojętności

krótki okres

okres, w którym po zmianie ceny wielkość popytu i podaży na rynku określonego dobra nie może się jeszcze w pełni dostosować do zmiany ceny

podział dochodu

określa proporcje, w jakich całkowity dochód jest dzielony między różne grupy i jednostki

rynek

określenie opisujące proces prowadzący do tego, że decyzje gospodarstw domowych dotyczące konsumpcji dóbr, decyzje przedsiębiorstw dotyczące tego, co i jak wytwarzać, oraz decyzje pracowników o tym, ile i dla kogo pracować, zostają wzajemnie uzgodnione dzięki odpowiednim dostosowaniom cen

ograniczenie budżetowe

opisuje różne koszyki (kombinacje ilościowe) dóbr dostępne dla konsumenta, jego równanie to: M=Px*Qx+Py*Qp

siła robocza

osoby w wieku produkcyjnym, które pracują lub są gotowe podjąć pracę

przewaga absolutna

oznacza, że dana osoba wytwarza określone dobro po najniższych możliwych kosztach, występuje wówczas, gdy dana osoba produkuje dane dobro lepiej, niż inna osoba, np. Asia wytwarza 10 sukienek i 20 ciast, a Antek 5 sukienek i 10 ciastek, co oznacza, że Asia ma przewagę absolutną nad Antkiem

podatek specyficzny

podatek kwotowy od towaru (np 5$ za butelkę wódki), o rozkładzie ciężaru podatku decyduje nachylenie krzywych podaży i popytu

podatek ad valorem

podatek liczony w procentach od ceny danego dobra (np. VAT), o rozkładzie ciężaru podatku decyduje elastyczność podaży i popytu kiedy popyt jest nieelastyczny, a podaż elastyczna podwyżka podatku ad valorem uderzy głównie w konsumentów, w odwrotnej sytuacji, gdy popyt jest elastyczny, a podaż nieelastyczna, to podatek uderzy w dostawców, producentów

ścieżka wzrostu dochodu

pokazuje, jak pod wpływem wzrostu dochodu konsumenta zmienia się wybierany przez niego koszyk dóbr

rozkład ciężaru podatku

pokazuje, jaka część podatku obciąża faktycznie nabywcę, a jaka część sprzedawcę

dane przekrojowe

pokazują jakie wartości przyjmuje analizowana zmienna u poszczególnych osób lub też innych grup w określonym momencie

metoda statyki porównawczej

polega na tym, że zmieniamy jedną z wielkości przyjmowanych dotychczas za stałe i badamy wpływ tej zmiany na cenę równowagi oraz odpowiadającą jej wielkość sprzedaży

ceteris paribus

pozostałe czynniki niezmienne

czynniki produkcji

praca, kapitał, ziemia

gusty

preferencje, główny czynnik określający decyzje konsumenta

krzywa możliwości produkcyjnych

przedstawia dla każdej wielkości produkcji jednego dobra maksymalną możliwą produkcję drugiego dobra

wykres punktowy

przedstawia pary wartości zaobserwowane równocześnie dla dwu różnych zmiennych

stopa inflacji

roczna stopa zmiany poziomu wskaźnika cen konsumpcyjnych

wolny rynek

rynek, w którego działanie nie ingeruje państwo

dumping

sprzedaż za granicę dóbr po cenie niższej od ceny krajowej, a nawet niższej od kosztów

dane panelowe

stanowią połączenie szeregów czasowych i danych przekrojowych

udział określonego dobra w budżecie konsumenta

stanowią wydatki na zakup tego dobra (cena*ilość), wyrażone jako część całości wydatków konsumenta lub część jego dochodów

elastyczność cenowa popytu

stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości zapotrzebowania na dane dobro do względnej (procentowej) zmiany jego ceny, np. gdy wzrost ceny o 1% spowoduje zmniejszenie zapotrzebowania o 2%, to -2%/1%=-2, aby obliczyć zmianę należy posłużyć się wzorem: nowa wartość - stara wartość/stara wartość*100% (trzeba tak zrobić zarówno w mianowniku jak i liczniku), warto pamiętać, że zwykle niskim cenom odpowiada mniejsza elastyczność, a większym większa- a więc jeżeli funkcja popytu jest linią prostą, to jej elastyczność przesuwa się w dół wraz z linią

reglamentacja

system ograniczeń ilościowych

malejąca krańcowa stopa substytucji

sytuacja, gdy przy stałej sumie użyteczności dodatkowe jednostki dobra można pozyskiwać kosztem coraz mniejszych ilości drugiego dobra, np. mamy trzy kombinacje (6,0), (3,1), (2,2) przechodząc od pierwszej do drugiej poświęca trzy filmy za jeden posiłek, z drugiej do trzeciej poświęca jeden film za drugi posiłek.

wartości nominalne

są wyrażane w cenach bieżących

dane

to inaczej fakty opisujące zachowania podmiotów gospodarczych

elastyczność podaży

to stosunek procentowej (względnej) zmiany ilości oferowanej do procentowej (względnej) zmiany ceny, elastyczne krzywe podaży są stosunkowo płaskie, a nieelastyczne krzywe mają na ogół bardziej strome nachylenie

elastyczność dochodowa popytu

to stosunek względnej (procentowej) zmiany wielkości zapotrzebowania na określone dobro do względnej (procentowej) zmiany dochodu

mapa obojętności

ukazuje gusty konsumenta przedstawione za pomocą krzywych użyteczności

krzywa podaży

ukazuje zależność między ceną a ilością towaru oferowaną przez sprzedawców przy innych czynnikach niezmiennych

kompletność gustów

umiejętność rozstrzygnięcia, czy dana kombinacja dóbr jest lepsza, gorsza, czy równie dobra

wartości realne

uzyskuje się, korygując wartości nominalne o zmiany poziomu cen

produkt krajowy brutto

wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w danym okresie

siła nabywcza pieniądza

wskaźnik ilości dóbr, które można nabyć za jednostkę pieniężną

postęp techniczny

wszelkie usprawnienia umożliwiające zwiększenie produkcji przy tych samych nakładach

wskaźnik

wyraża względną wartość danej zmiennej, odniesioną do jej wartości w okresie podstawowym (bazowym)

hiperinflacja

występuje przy szybkim wzroście cen i stopy inflacji

nadwyżka podazy

występuje wtedy, gdy ilość oferowana jest większa od wielkości zapotrzebowania przy danej cenie, JEST WYRAŻANA LINIĄ, JEST ZAWSZE WYŻSZA OD CENY RYNKOWEJ

nadwyżka popytu

występuje wtedy, kiedy wielkość zapotrzebowania przewyższa ilość oferowaną przy danej cenie, JEST WYRAŻANA LINIĄ, JEST ZAWSZE NIŻSZA OD CENY RÓWNOWAGI

przewaga komparatywna (względna)

występuje, gdy koszt alternatywny danej osoby jest niższy niż tej drugiej osoby, np. Asia wytwarza 10 sukienek i 6 ciast, a Antek 3 sukienki i 5 ciast, mimo faktu, że Asia ma przewagę absolutną, gdy Asia więcej czasu poświęci na produkcję sukienek, a Antek na produkcję ciast, wspólnie osiągną większą ilość wytworzonych dóbr

dobra substytucyjne

występują, gdy zmiana ceny jednego z nich, przy stałej cenie drugiego, powoduje przesunięcie popytu konsumentów w kierunku dobra tańszego, zaspokajają te same potrzeby odbiorcy (np. chce mi się pić - wszystkie napoje są więc substytutami)

użyteczność

zadowolenie (satysfakcja) konsumenta ze spożywania lub lub wykorzystywania różnych dóbr

ekonomia pozytywna

zajmuje się obiektywnym, naukowym wyjaśnianiem zasad działań gospodarki

prawo behawioralne

zależność teoretyczna, która w długim okresie jest potwierdzona dowodami empirycznymi

zasób rzadki

zasób, na który popyt przewyższa podaż przy cenie równej zero

popyt

zbiór ilości dobra, jaką nabywcy są gotowi zakupić przy różnych poziomach ceny

podaż

zbiór ilości oferowanych przy różnych możliwych poziomach ceny

zmiana procentowa

zmiana absolutna podzielona przez poziom danej wielkości w roku wyjściowym, a następnie pomnożona przez 100

stopa wzrostu

zmiana procentowa poziomu danej zmiennej w danym okresie (najczęściej w roku)

budowa modelu

zorganizowanie sposobu myślenia o danym problemie