Biology: Voeding bij dier

Wat is de functie van vitamin K, wat gebeurd er bij een tekort en welk bronnen zijn er?

*Functie: * - belangrijke rol in de bloedstolling. Zonder vitamine K zouden we blijven bloeden. *Tekort:* - vertraagde bloedstolling - optreden van bloedingen *Bron:* Plantaardige oliën, lever, plantaardige producten: aardappelen, koolsoorten, groene bladgroente.

Wat is de functie van vitamin C, wat gebeurd er bij een tekort en welk bronnen zijn er?

*Functie: * - bestanddeel van hormonen en enzymen - belangrijke rol in de opname van ijzer - rol bij de vorming van bindweefsel - Beschermt andere vitamines tegen aantasting door zuurstof -> anti-oxidant. *Tekort:* - Bloedarmoede - Slechte wondgenezing -Gezwollen en bloedend tandvlees *Bron:* Citrusfruit (sinaasappels, mandarijnen, citroenen, grapefruit), overig fruit (bessen, kiwi's, frambozen, aardbeien, meloenen), aardappelen, groenten (koolsoorten, paprika, sla en tomaten).

Wat is de functie van vitamin E, wat gebeurd er bij een tekort en welk bronnen zijn er?

*Functie: * - bevordert opname van vitamine A en bèta-caroteen. - samen met onverzadigde vetzuren, rol bij de opbouw van lichaamscellen. - beschermt onverzadigde vetzuren tegen aantasting door zuurstof (conserveringsmiddel.) *Tekort:* - verandering in cellen van met name het bindweefsel. Dit weefsel geeft ondersteuning aan organen. *Bron:* - granen, pinda's, noten, plantaardige oliën, volle melk, eieren.

Wat is de functie van vitamin D, wat gebeurd er bij een tekort en welk bronnen zijn er?

*Functie: * - helpt opname van calcium uit de darmen - vastleggen van calcium in het skelet en gebit *Tekort:* - zeer jonge kinderen,bij ernstig tekort, verweking botten -> kromme benen - volwassenen botontkalking, grotere kans op botbreuken. *Bron:* Vette vis, visoliën, halvarine, margarine, boter, eieren, lever, levertraan, zonlicht.

Wat is de functie van vitamin A, wat gebeurd er bij een tekort en welk bronnen zijn er?

*Functie: * - overdracht van lichtprikkels - instandhouding van huid en slijmvliezen - Bestrijdt infecties en versterkt afweersysteem - beschermende werking tegen kanker, (longkanker en huidkanker) *Tekort:* - Nachtblindheid - Ruwe droge huid - Gebrek aan eetlust - Vermoeidheid - Verminderde weerstand *Bron:* Boter, margarine, halvarine, eieren, volvette kaas, volle melk, lever, levertraan.Bèta-caroteen komt voor in bladgroente, wortels, knollen en fruit.

Wat is de functie van vitamin B, wat gebeurd er bij een tekort en welk bronnen zijn er?

*Functie: * - rol stofwisseling van eiwitten, vetten, koolhydraten. *Tekort:* - Vermoeidheid, prikkelbaarheid - Gebrek aan eetlust - Ontstoken mondhoeken, kloofjes in de lippen, huidafwijkingen - Bloedarmoede - Maag- en darmklachten *Bron:* Volkoren producten, peulvruchten, aardappelen, eieren, vlees (lever), vis, melk, noten, pinda's, bladgroenten, kaas.

Wat is het verschil tussen voedsel, voedselbestanddelen en voedingsstoffen?

*Voedsel* -> bevat *voedselbestanddelen* = sachariden, proteïnen of lipiden *Voedselbestandelen* -> omgezet naar *voedingsstoffen* = aminozuren, monosachariden, glycerol en vetzuren

Welke stoffen hebben levende wezens nodig om te leven?

*bouwstoffen*: stoffen nodig om cellen op de bouwen *brandstoffen*: suikers en vetten -> energie *regulerende stoffen*: hormonen, vitaminen, enzymen -> eiwitten/eiwitachtige stoffen -> processen laten verlopen en coördineren

Uit welke delen bestaat de dunne darm?

- 12-vingerige darm - Nuchtere darm - Kronkeldarm

Wat gebeurt er in de dunne darm bij verteren?

- 12-vingerige darm: sappen lever en alvleesklier komen toe - lever : galsap functie emulgeren (verminderen vetten) - alvleesklier : pancreatine inwerken op suikers, eiwitten en vetten, neutraliseert maagsappen

Wat is de functie van de lever in het metabolsme?

- Aminozuren worden omgezet naar glucose en ureum - Opslaan van vetten - Opslaan van vitaminen - Schadelijke producten omzetten - Afbraak van rode bloedcellen - Afbraak hormonen - Glycogeen bij teveel glucose/ glucose bij tekort glucose - Aminozuren worden omgezet naar glucose en ureum

wat zijn enzymen?

- Biokatalysatoren= stoffen die reacties doen sneller verlopen in normale celomstandigheden - worden niet verbruikt dus na reactie nog aanwezig - zeer specifiek -> 1 welbepaalde reactie = sleutel - slot model - vaak een eiwit verbonden met co-factor - gevoelig voor temperatuurswijziging en zuurtegraad - activeren reactie zonder deze te beïnvloeden

Uit welke delen bestaat de dikke darm?

- Blinde darm met appendix (indikken van de darminhoud) - Karteldarm (opname van water, zouten , vitamines...) - Endeldarm (opslag van ontlasting)

Welk soort aanpassingen heeft de spijsverteringsstelsel voor absorptie?

- Groot oppervlak - Spierbeweging (peristaltisch en segmentair) - Bewegelijkheid van villi (villi=vlokken)

Welk absorptiemechanisme heeft de spijsverteringsstelsel?

- Passief transport (diffusie + osmose) - Actief transport (dragermoleculen + endocytose)

Omschrijf hoe de maag is bij herkauwers?

- Pens (kneden van voedsel) - Netmaag (kneden van voedsel) - Boekmaag (enzymen toevoegen) - Lebmaag (enzymen toevoegen)

Welke stoffen scheidt de maag af?

- Slijm (beschermen van de maagwand) - Zuur (ontsmetten) - Enzymen (voorvertering)

Wat zijn vitaminen?

- Vitamines zijn verbindingen die we zelf niet kunnen maken en dus moeten we ze opnemen. Bij mensen zijn er tot nu toe 13 vitaminen bekend. - Vitaminen spelen een rol als co-enzyme en zijn dus belangrijk in vele metabolische processen. - Er zijn vetoplosbare en wateroplosbare vitaminen. - vitC(A&E) antioxidanse, weefsel beschaigende vrije radicalen onschadelijk kan maken en blijkbaar kankerrisico verlaagd

Wat zijn de functie van de dikke darm?

- Waterresorptie, waardoor de darminhoud indikt - Absorptie van vitamines gevormd door de vele bacteriën in de dikke darm - Opslag van ontlasting

Aan welke voorwaarden moet voedsel voldoen?

- energie leveren -> celactiviteiten - basisstoffen bevatten -> opbouw (=biosynthese) - essentiële nutriënten -> stoffen organisme niet zelf kan aanmaken vb: vitaminen

Wat is de slokdarm?

- gespierde buis 30 cm - geen rond bij vertering, enkel transport - peristaltishe bewging - 3 soorten spieren: eerste derde dwars gestreepte spieren, tweede derde dwarsgestreept als gladden spieren, laatste derde enkel gladde/onwillekeurige spieren - tijdens slikken huig sluit neusholte af en strottenklep luchtpijp

Welke soorten diëten zijn er?

- herbivoren of planteneters - canivoren of vleesseters - omnivoren of alleseters - detritivoren of afvaleters

Carnivoren

- knipkiezen - snijtanden aanwezig - hoektanden aanwezig

Omnivoor

- knobbelkiezen op elkaar - snijtanden aanwezig - hoektanden aanwezig

Welke soorten enzymen zijn er?

- lipasen -> vetafbrekenden enzymen - proteïnasen -> eiwitafbrekende enzymen - sacharasen -> enzymen die suikers splitsen

Waarvoor wordt het voedsel dat we opnemen gebruikt?

- op energie te produceren voor stofwisselingsprocessen - bouwstoffen van het lichaam

Herbivoren

- plooikiezen - geen hoektanden (uitz. hengst) - snijtanden maar koe heeft geen

Wat gebeurt er in de dunne darm bij absorptie?

12-vingerige darm groot oppervlak en verkleint centrale holte -> beter contact met enzymen en opnamen van voedingsstoffen

Welke groepen zijn er te vinden op het voedingsdriehoek?

7 +1 grootte stemt overeen met belang van groep in totale voeding. Rekening wordt gebouden met beweging.

Welk organen treffen we aan bij het spijsverteringsstelsel?

<insert image here>

Welke vitaminen zijn vetoplosbaar (bij mens)?

A, D, E en K

Welke vitaminen zijn wateroplosbaar? (bij mens)

B-complex en C

Waar wordt adrenaline aangemaakt? Wat is hiervoor het prikkel en het effect?

Bijniermerg Prikkel: spanning (korte duur) Effect: zet glucogeen om tot glucose in lever en spieren, beïnvloedt vetafbraak

Waar wordt corticosteroïden aangemaakt? Wat is hiervoor het prikkel en het effect?

Bijnierschors Prikkel: stress Effect: vorming glucose uit vetten en eiwitten, versterkt effect adrenaline

Wat is de functie en herkomst van calcium?

Ca: melk, kaas, droge vruchten (macromineraal) Functie: component beenderen, randen, spiercontractie en bloedstolling

Wat is de functie en herkomst van chloor?

Cl: keukenzout (macromineraal) Functie: membraan potentialen, waterbalans, maagzuurproductie

Wat is de functie en herkomst van cobalt?

Co: / (sporenelementen) Functie: vit B12, vorming rode bloedcellen

Wat is de functie en herkomst van koper?

Cu: / (sporenelementen) Functie: enzymactivatie, synthese van hemoglobine

Wat is de maag?

De maag is een grote verzamelzak waar het eten even blijft zitten.

Wat gebeurt er in de dunne darm bij kneden?

Door de spierlagen in de darmwand wordt de brij goed gekneed en gemengd met de verschillende sappen.

Hoe wordt het suikermetabolisme geregeld?

Door verschillende hormonen. - Insuline - Glucagon - Adrenaline - Thyroxine - Corticosteroïden

Wat is een co-factor?

Een kleiner molecule dat actief meewerkt wanneer verbonden met een enzym. vaak ion maar ook complex organische molecule

Wat zijn proteïenen?

Eiwitten uit aminozuren in voeding. Kunnen zelf een aantal ombouwen maar essentiele aminozuren halen we uit voedsel. Vooral bouwstoffen en structuurelementen in cytoplasma, eiwitachtige verbindingen, geen reserve.

Leg uit de cholesterolmetabolisme:

Er zijn 3 lipoproteïnen om cholesterol te ontbinden: - VLDL ( vervoeren triglyceriden van de lever naar verschillende weefsels) - LDL ( rijk aan slechte cholesterol) - HDL ( bevat goede vetten en brengt cholesterol van weefsels naar de lever) Hoe meer vetten hoe lager de densiteit (= dichtheid) Verder wordt cholesterol afgebroken in de lever en wordt het uitgescheiden via de galvloeistof.

Wat is de functie en herkomst van ijzer?

Fe: orgaanvlees, eigeel (sporenelementen) Functie: component van hemoglobine en ademnhalingsenzymen

Wat is de functie en herkomst van jood?

I: schaaldieren en vis, spinazie (sporenelementen) Functie: componenen van schildklierhormoon

Welke 4 phases doorgaat voedsel?

Ingestie Vertering Absorptie Eliminatie

Wat is de functie en herkomst van kalium?

K: aardappelen, groenten, fruit en melk (macromineraal) Functie: opbouw membraanpotentiaal (zenuwcellen), proteïnesynthse, zuur-base-evenwicht

Insectivoren

Kleine kiezen met zeer scherpe punten en richels

Wat is de mechanische werking van de maag?

Kneden van voedsel

Wat is de functie en herkomst van magnesium?

M: / (macromineraal) Evenwicht tussen Ca en Mg is noodzakelijk voor werking spieren en zenuwen, rol bij enzymeactiviteit

Wat zijn mineralen?

Mineralen zijn vooral belangrijk als bouwstoffen of als beschermende stoffen. We kunnen twee soorten onderscheiden: - Macromineralen (calcium, fosfor, natrium...) - Sporenelementen (koper, ijzer, jood...)

Wat is de functie en herkomst van mangaan?

Mn: / (sporenelementen) Functie: enzymactivatie

Wat is de functie en herkomst van natrium?

Na: Keukenzout (macromineraal) Functie: impulsgeleiding, regeling waterbalans

Wat is de functie en herkomst van fosfor?

P: vlees, vis, droge cruchten en zaden (macromineraal) Functie: in beenderen en tanden, componenen nucleïnezuren, fofolipiden, ATP

Waar wordt insuline aangemaakt? Wat is hiervoor het prikkel en het effect?

Pancreas Prikkel: te hoge suikerspiegel in bloed Effect: suikerspiegel in bloed daalt door stimuleren van opnamen door cellen, opslag o.v.v. glycogeen en vet

Waar wordt glucagon aangemaakt? Wat is hiervoor het prikkel en het effect?

Pancreas Prikkel: te lage suikerspiegel Effect: suikerspiegel in bloed stijgt door omzetting glycongeen naar glucose in lever

Wat is de functie en herkomst van zwavel?

S: uien, kolen, eiwitten (macromineraal) Functie: component van proteïnen

Waar wordt thyronineaangemaakt? Wat is hiervoor het prikkel en het effect?

Schildklier Prikkel: stress Effect: zorgt voor afbraak glycogeen, stimuleert opname van glucose in darm en verbranding

Welke hulp kan dieren hebben bij vertering?

Symbionten: vullen diët van gastheer aan met stoffen die niet uit omgeving kunnen halen vb: micro-organismen in pens(maag) runderen -> afbraak cellulose

Wat gebeurt er in de dunne darm?

Verteren Kneden Absorptie

Wat zijn lipiden?

Vetten vooral uit dierlijk producten bron van energie, stun, bescherming, isolatie, transport vitaminen en essentiele vetzuren(vb omega-3)

Wat is water?

Water helen we uit ons drinken en uit onze voeding. Water is hét transportmiddel in levende wezens. Waar water is, is leven.

Wat is de functie en herkomst van zink?

Z: / (sporenelementen) Functie: enzymactivatie

Wat zijn sachariden?

afkomstig van plantaardig voedsel, belangrijke energieleverancier

Detrivoren

afvaleters

Wat is de functie van koolhydraten?

bloedsuikerspiegel op peil te houden

Hoe heel de voedselbrij in de maag?

chym

Wat is arbeidsstofwisseling?

de hoeveelheid energie nodig voor arbeid en beweging. Afhankelijk aard activiteit en groter dan werkelijke behoefte.

Wat wil heterotroof zeggen?

een organisme (uitgezonderd planten) nemen stoffen op en passen ze aan, aan hun behoefte. Koolstofverbindingen afgebroken -> bouwstenen -> omvormen tot eigen koolstofverbindingen -> recyclage!

Waarom worden voedselbestandelen omgezet naar voedingstoffen? Hoe wordt dit gedaan?

elementaire bouwstenen klaar voor: - transport en ombouw - afbraak Door toevoeging enzymen.

Wat is basaalmetabolisme?

energie nodig van individu in rust, varieert naargelang leeftijd persoon, gewicht, geslacht, grootte en klimaat, enz.

Welk onderdelen van de mond worden gebruikt bij slikken?

gedeeltelijk reflectorisch beweging 1. zacht verhemelte en huig afsluiten neusholte 2. stottenhoofd stijgt en stottenklep sluit opening luchtpijp 3. druk van tong duwt voedsel naar slokdarm

Wat is een andere term voor basaalmetabolisme?

grondstofwisseling

Wat is de chemische werking van de maag?

hormonen gastrine en enterogastrones.

Hoe gebeurt de controle op de werking van de maag?

hormonen: gastrine en enterogastrones in samenwerking met zenuwstelsel 1. denken, zien, ruiken of spaken voedsel verhoofd maagactiviteit (zenuwimpuls) 2. aanwezigheid voedsel in maag (zenuwimpuls) 3. verlies van appetijt, depressie en emotionele problemen remen maagactiviteit (zenuwimpuls)

Waarvoor wordt en voedingsdriehoek gebruikt?

hulpmiddel om evenwicht en variatie van anminozuren, mineralen, en vitaminen te bezorgen.

Wat zijn complexe sachariden?

lange ketens van glucose

Wat is peristaltiek?

samentrekkingen van de wand van de maag en de darmen, waardoor voedsel vooruit wordt geduwd

Uit welke tanden bestaan het gebit van de mens?

snijtanden: tanden glijden over elkaar hoekand: scheuren van hardere brokken kies=knobbelkies: malen, tanden van biven en onderkaak staan op elkaar

Wat zijn lege calorieën?

suikers uit snoep en frisdrank

Welk mechanische functies heeft de mond?

tong -> slikken, pletten, mengen met speeksel tanden -> malen, snijden, pletten

Welk chemische functies heeft de mond?

tong -> smaakpapillen -> smaak controle & waarschuwing ongeschikt voedsel speeksel - kubische epitheel - bacteridodende stoffen = lysosyme - amylase splitst zetmeel - mucine(slijmstof) -> glijmiddel voedsel, beschermt binnenkant mond - hoeveelheid afhankelijk vochtigheid voedsel - smaakcontrole -> waarschuwing bedorven voedsel

Onder welke vorm komt energie vrij?

warmte

Uit wat zij levende wezens samengesteld?

water, koolstofverbindingen en minderalen