Ekonomia

Statyka porównawcza

Badanie wpływu jednego z pozostałych czynników determinujących popyt i podaż na cenę i ilość dobra, odpowiadające równowadze

Produkt narodowy brutto

Całkowity dochód osiągany przez mieszkańców kraju niezależnie od miejsca (kraju) świadczenia usług czynników wytwórczych

Cena realna

Cena danego dobra odniesiona do ogólnego poziomu cen

Cena rynkowa

Cena obowiązująca na rynku

cena równowagi

Cena, przy której oferowana ilość dobra jest równa ilości zapotrzebowanej

Dobra komplementarne

Dobra charakteryzujące się tym, że wzrostowi ceny jednego z nich towarzyszy zwykle zmniejszenie popytu na drugie dobro

Import

Dobra wytwarzane za granicą i nabywane do wykorzystania w kraju.

Dobro zwykłe (normalne)

Dobro o dodatniej elastyczności dochodowej popytu, tzn. takie, na które popyt wzrasta wraz ze wzrostem dochodu

Dobro niezbędne

Dobro o elastyczności dochodowej popytu pomiędzy 0 a 1

Dobro luksusowe

Dobro o elastyczności dochodowej popytu większej od 1.

Dobro niższego rzędu

Dobro o ujemnej elastyczności dochodowej popytu, tzn. takie, na które popyt maleje wraz ze wzrostem dochodu

Dobro prywatne

Dobro, które jeśli jest konsumowane przez jedną osobę, to nie może być konsumowane przez kogoś innego

Dobro publiczne

Dobro, które może być jednocześnie konsumowane przez wiele osób

Dobro pożądane społecznie

Dobro, w przypadku którego społeczeństwo uważa, że ludzie powinni je konsumować lub posiadać niezależnie od tego, jaki jest ich dochód

Ekonometria

Gałąź ekonomii zajmująca się mierzeniem związków między wielkościami ekonomicznymi przy wykorzystaniu danych statystycznych

Mikroekonomia

Gałąź ekonomii zajmująca się szczegółową analizą decyzji jednostek gospodarczych dotyczących określonych towarów

Makroekonomia

Gałąź ekonomii zajmująca się współzależnościami w gospodarce jako całości

Gospodarka socjalistyczna

Gospodarka, w której prawo wyklucza prywatną własność przedsiębiorstw

Gospodarka mieszana

Gospodarka, w której problemy ekonomiczne rozstrzygane są w rezultacie współdziałania sektorów prywatnego i publicznego

Gospodarka kapitalistyczna

Gospodarka, w której przedsiębiorstwa są własnością jednostek i działają dla zysku

(Suma) wydatków

Iloczyn nabywanej ilości dobra i jego ceny

Popyt

Ilość dobra, jaką nabywcy są skłonni zakupić przy różnych poziomach ceny

Podaż

Ilość dobra, jaką oferują sprzedawcy przy różnych poziomach ceny

Koszt alternatywny

Ilość innych dóbr, z których trzeba zrezygnować, aby uzyskać dodatkową jednostkę danego dobra

Krańcowa stopa substytucji

Ilość jednego dobra, z której konsument musi zrezygnować, jeżeli chce zwiększyć o jednostkę ilość drugiego dobra, utrzymując na nie zmienionym poziomie łączną użyteczność

Dane statystyczne

Informacje liczbowe dotyczące kształtowania się poszczególnych zmiennych ekonomicznych

krzywa obojętności

Krzywa ilustrująca wszystkie koszyki dóbr o jednakowej użyteczności dla konsumenta.

Indywidualna krzywa popytu

Krzywa ukazująca ilość dobra nabywaną przez konsumenta przy różnych poziomach ceny

Krzywa możliwości produkcyjnych

Krzywa wyznaczająca przy różnych rozmiarach produkcji jednego dobra maksymalną wielkość produkcji dobra drugiego

Ścieżka wzrostu dochodu

Krzywa, która pokazuje jak zmienia się wybierany przez konsumenta koszyk dóbr pod wpływem zmian poziomu dochodów.

Mieszana elastyczność cenowa popytu

Miara reakcji popytu na jedno dobro na zmianę ceny innego dobra

Środkowy wyborca

Model zachowania głosujących, który pokazuje że w głosowaniu większościowym wygrywa wynik środkowego wyborcy.

Makroekonomia

Objaśnia działanie gospodarki jako całości

Stopa bezrobocia

Odsetek siły roboczej pozostającej bez pracy

Długi okres

Okres niezbędny do pełnego przystosowania się nabywców do nowej ceny

Krótki okres

Okres, w którym trwają jeszcze przystosowania nabywców do nowej ceny

Koszyk dóbr

Określona kombinacja ilościowa dóbr nabywanych przez konsumenta

Gapowicz

Osoba, która za darmo może konsumować dobro, którego wytworzenie wymaga poniesienia kosztów

Płaca minimalna

Prawnie ustalony przez państwo najniższy dopuszczalny poziom wynagrodzenia pieniężnego za pracę najemną.

Stopa wzrostu

Procentowa zmiana danej wielkości w jakimś okresie (na ogół jednego roku)

Rynek (mechanizm rynkowy)

Proces, w którym decyzje konsumpcyjne gospodarstw domowych dotyczące spożycia różnych dóbr, decyzje przedsiębiorstw dotyczące struktury i sposobu produkcji oraz decyzje pracowników dotyczące miejsca i czasu pracy są zdeterminowane przez ceny.

produkt krajowy brutto (PKB)

Produkcja wytworzona przez czynniki wytwórcze zlokalizowane w danym kraju, niezależnie od tego, kto jest ich właścicielem.

Dochód narodowy

Produkt narodowy netto (PNN) wytworzony w gospodarce, liczony w cenach czynników produkcji

Linia budżetowa

Prosta przedstawiająca maksymalne ilości dwóch dóbr, które może nabyć konsument

Kontrola cen

Przepisy administracyjne określające poziom lub pułap cen, uniemożliwiające osiągnięcie przez ceny poziomu równowagi rynkowej

Tajny sojusz

Przykład pokazujący, jak politycy mogą „handlować" głosami, dążąc do realizacji własnych interesów

Optimum konsumenta

Punkt, w którym konsument osiąga maksymalną użyteczność

Transfery budżetowe

Płatności w zamian za które nie następuje żadne bezpośrednie świadczenie ekonomiczne.

Funkcja (w ekonomii)

Relacja między zmiennymi ekonomicznymi, w której dana zmienna zależy od jednej lub wielu innych zmiennych

Paradoks głosowania

Rozumowanie, z którego wynika, że głosowanie większością nie wyklucza sprzecznych decyzji

Wolny rynek

Rynek, na którym ceny kształtują się jedynie pod wpływem podaży i popytu

Wolny rynek

Rynki, na których nie występuje interwencja państwa

Podział dochodu

Sposób podziału dochodu między różne grupy społeczne lub jednostki (w ramach danego kraju lub gospodarki światowej)

Wskaźnik (indeks)

Sposób wyrażenia danej wielkości w relacji do jakiejś wartości podstawowej

Dochodowa elastyczność popytu

Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania do odpowiadającej jej względnej zmiany dochodu

Prosta cenowa elastyczność popytu

Stosunek względnej zmiany wielkości zapotrzebowania do odpowiadającej jej względnej zmiany ceny

Rynkowa krzywa popytu

Suma indywidualnych krzywych popytu wszystkich nabywców danego dobra

Użyteczność

Suma zadowolenia, jakie daje konsumentowi określony koszyk dóbr

Gospodarka nakazowa

System gospodarczy, w którym wszelkie decyzje dotyczące produkcji i konsumpcji są podejmowane przez państwo

Preferencje jednoszczytowe

Sytuacja, kiedy ktoś jest tym bardziej zadowolony z wyniku, im bliższy jest on wynikowi, o którym sądzi, że jest najlepszy

Deficyt budżetowy

Sytuacja, kiedy wydatki państwa przewyższają dochody, co zmusza do zadłużania się państwa i wzrostu długu publicznego

Nadwyżka popytu

Sytuacja, w której przy danej cenie ilość dobra, jaką nabywcy są skłonni kupić, przewyższa ilość oferowaną na sprzedaż

Nadwyżka podaży

Sytuacja, w której przy danej cenie podaż przewyższa popyt

Komplementarność

Sytuacja, w której różne dobra można konsumować tylko łącznie

Zależność ujemna

Sytuacja, w której wyższym wartościom jednej zmiennej towarzyszą niższe wartości drugiej zmiennej

Zależność dodatnia

Sytuacja, w której wyższym wartościom jednej zmiennej towarzyszą wyższe wartości drugiej zmiennej

Szereg czasowy

Szereg kolejnych wartości zmiennej w różnych okresach

Ekonomia normatywna

Sądy (twierdzenia) ekonomiczne zawierające oceny i postulaty oparte na subiektywnym systemie wartościowania

Efekt dochodowy

Ta część reakcji konsumenta na zmianę ceny, która wiąże się ze zmianą jego siły nabywczej

Efekt substytucyjny

Ta część reakcji konsumenta na zmianę ceny, która wiąże się ze zmianą relacji cen

Dobra substytucyjne

Tak nazywane dobra charakteryzują się tym, że wzrostowi ceny jednego z nich towarzyszy zwykle zwiększenie popytu na drugie dobro

Dobro Giffena

Takie dobro niższego rzędu, dla którego efekt dochodowy jest większy od efektu substytucyjnego, czyli krzywa popytu jest rosnąca względem ceny

Ekonomia pozytywna

Twierdzenia będące obiektywnym i naukowym objaśnieniem funkcjonowania gospodarki

Udział w budżecie

Udział wydatków na określone dobro w całości wydatków

Prawo malejących przychodów

W miarę zwiększania zatrudnienia w danej gałęzi każdy następny pracownik przyczynia się do wzrostu łącznej produkcji w stopniu mniejszym niż poprzedni

Cykl koniunkturalny

Wahania wielkości produkcji i produktu narodowego brutto, którym towarzyszą wahania poziomu bezrobocia i stopy inflacji

Dane przekrojowe

Wartości, które przyjmuje dana zmienna w danym punkcie czasowym dla różnych jednostek lub ich grup

Produkt krajowy brutto

Wartość wszystkich dóbr i usług wytworzonych w gospodarce w określonym czasie, np. w ciągu roku

Popyt o elastyczności cenowej równej jedności

Wielkość wydatków nie zmienia się po obniżeniu (lub podniesieniu) ceny

Popyt elastyczny

Wielkość zapotrzebowania reaguje silnie na zmiany ceny: elastyczność niższa od -1

Popyt nieelastyczny

Wielkość zapotrzebowania reaguje słabo na zmiany ceny: elastyczność w przedziale od -1 do 0

(Ogólny) wskaźnik cen detalicznych

Wskaźnik cen dóbr i usług nabywanych przez typowe gospodarstwo domowe

Siła nabywcza pieniądza

Wskaźnik ilości dóbr, jakie można nabyć za określoną jednostkę pieniężną

Ogólny poziom cen

Wskaźnik przeciętnego poziomu cen dóbr i usług w gospodarce w danym okresie do ich poziomu w określonym czasie w przeszłości

Ceny stałe

Wycena wydatków lub wartości produkcji za pomocą cen z wybranego roku bazowego.

Wykres punktowy

Wykres ilustrujący relację dwóch zmiennych za pomocą punktów odpowiadających ich wartościom

Ograniczony (rzadki) zasób

Zasób, na który popyt przy zerowej cenie przekraczałby podaż

Ceteris paribus (przy pozostałych czynnikach niezmiennych)

Założenie upraszczające, które umożliwia skoncentrowanie się na podstawowych zależnościach.

Maksymalizacja użyteczności

Założenie, zgodnie z którym konsument spośród dostępnych kombinacji dóbr wybiera tę, która daje mu największą użyteczność

Ograniczenie budżetowe

Zbiór takich kombinacji dóbr, które są dostępne dla konsumenta przy danym poziomie dochodu i danych cenach.

Rynek (warunki wymiany)

Zespół warunków umożliwiających wymianę między sprzedawcami i nabywcami

Zmienna realna

Zmienna mierzona w cenach stałych

Zmienna nominalna

Zmienna mierzona w jednostkach pieniężnych w cenach bieżących

ceny rynkowe

mierzą wartość produkcji krajowej z uwzględnieniem podatków pośrednich od produktów i usług

dochody netto z własności za granicą

nadwyżka wpływu dochodów z własności czynników produkcji zatrudnionych za granicą nad odpływem dochodów majątkowych uzyskanych przez cudzoziemców w danym kraju

Inwestycje

zakupy dóbr kapitałowych

Wskaźnik produkcji przemysłowej

Średnia ważona ilości dóbr produkowanych przez przemysł (odniesiona do wartości z pewnego okresu wyjściowego przyjętej za 100

Regulacja

Środki polityki gospodarczej stosowane dla zapewnienia prawidłowego funkcjonowania przedsiębiorstw prywatnych (np. przeciwdziałające wykorzystywaniu przez nie pozycji rynkowej)

Zasiłki rzeczowe

Świadczenia socjalne z budżetu państwa dokonywane w formie niepieniężnej

Model ekonomiczny

Świadomie uproszczony obraz rzeczywistości, oparty na wielu upraszczających założeniach, przydatny do analizy zachowań ludzi w życiu gospodarczym (oraz związków zachodzących między zjawiskami i zmiennymi ekonomicznymi)