Jafnvægi - EJE

Skynfrumur

-Hafa stereocilia og kinocilia eins og í heyrnarskynfrumum -Tengjast dendritum bipolar frumna sem sitja í vestibular ganglion í botni innri hlustar -Símar frá vestibular ganglion enda flestir í vestibular kjörnum í heilastofni (á mótum medulla og pons), sumir í litla heila

Morbus Méniére

-Heyrnardeyfa á innra eyra sem kemur og fer, oftast í bassa til að byrja með (ekki klassískt) -Tinnitus og svimi -Köst frá nokkrum mín í nokkra klst -Orsök óþekkt -> tilgáta að endolymph drenið sé ekki að standa sig og endolympha safnist upp í scala media þannig að himnan sem aðskilur media og tympani rofnar og peri-/endolymph blandast -Meðferð: Skemma innra eyra, skera á vestibular taug, drena saccus endolymphaticus, minnka saltinntöku

Góðkynja stöðusvimi

-Kemur bara við ákv. höfuðstellingar, byrjar stuttu eftir hreyfinguna og varir stutt -Truflar ekki heyrn en tinnitus getur fylgt -Otholitar losna og komast út í bogagöng eða festast á cupula -Meðferð að hreyfa höfuð þannig að steinar komist aftur á sinn stað => Epley's maneuver

Vestibular neruonit

-Skyndilegur snúningssvimi, stendur nokkra daga og lagast hægt -Ógleði, uppköst, geta ekki gengið, heyrn breytist ekki -Hugsanlega vegna vírussýkingar í vestibular taug, t.d. Boreliasýking -Meðferð er endurhæfing

Viðbragðsbogar tengdir kalkkristallakerfinu

-VSR (vestibulospinal reflex) -CSR (cervico-spinal reflex) Tengjast ekki yfir á bogagöngin (það er VOR)

Líffæri sem sjá um jafnvægi

Bogarásir (lat, sup, post) og öndin (utriculus og sacculus) => samtals 5 líffæri Kinetíski hlutinn = ampullur bogarása: Sup skynjar fram og aftur (já hreyfing) Post skynjar lateral flexion (eyra að öxlum) Lat skynjar hliðar hreyfingar (nei hreyfing) Statíski hlutinn = U&S: Utriculus og sacculus greina línulega hröðun (hvort við förum fram/aftur/hliðar), þyngdarafl hefur áhrif Bara 1 líffæri sem sér um heyrn = kuðungurinn

Hlutverk jafnvægisviðtækja

Breyta kröftum tengdum hröðun höfuðs og þyngdarafli jarðar í líffræðileg boð sem líkaminn getur skynjað

Labyrinthus vestibularis = andarvölundarhús

Ductus et saccus endolymphaticus -Ductus sér um að drenera ef það er of mikið endolymph -Stria vascularis í scala media í kuðung bjó til endolymph Utriculus Ductus reuniens Sacculus

Pöruð staðsetning innra eyra

Erum með sup/ant, post/inf og lat bogarásir. Sup hægra megin er í sama plani og post vinstra megin og öfugt. Lat. í sama plani báðum megin.

Nystagmus

Rykkhreyfing á auga. Snúningur á höfði en auga reynir að horfa á sama punkt, ef höfði er snúið of mikið þannig að augu geta ekki lengur horft á sama punktinn skreppa þau aftur yfir í miðlínu => rykkhreyfing = nystagmus.

Satt/ósatt: Cupula hefur sömu eðlisþyngd og endolymph

Satt

Kinetíski hlutinn

Staðsettur í ampullum/útvíkkunum bogarása: -Sup í lóðréttu plani, skynjar fram og aftur (já hreyfing) -Post í lóðréttu plani, skynjar lateral flexion (eyra að öxlum) -Lat hallar 30° niður og aftur skynjar hliðar hreyfingar (nei hreyfing) Crista ampullaris = viðtækjasetur bogarása: -Eitt fyrir hverja bogarás -Cristan klædd hárfrumum af týpu 1 og 2 (eins og ytri og innri hárfrumur) -Cupulan er gelatín-hetta yfir hárfrumunum og hefur sömu eðlisþyngd og endolympha -Við snúningshreyfingu á höfði verður erting, vökvinn helst kyrr en cupula hreyfist í gagnstæða átt. Í cupulu eru hárfrumur sem bogna þá við færslu cupula.

Bogarásir og augu

Tengingar eru milli bogarása og augna Hægt að finna út í hvaða bogarás galli er út frá því hvernig augntif kemur fram *Vestibulo-ocular reflex:* -Skoða vel mynd á glæru 36 1. hluti: skynfrumur í cupula og macula utriculi/sacculi 2. hluti: griplur frá taugafrumum í ganglion vestibulare í botni innri hlustar, frá ganglioni eru símar sem enda í vestibular kjörnum 3. hluti: taugaþræðir í vestibular kjörnum tengjast m.a. hreyfikjörnum augnvöðva 4. hluti: hreyfitaug augnvöðva (3, 4 og 6 tengjast hreyfingum augnvöðva) 5. hluti: augnvöðvar Þegar augu hafa snúist eins og hægt er (verið að fylgja einhverju eftir) eru þau hreyfð snöggt aftur yfir í miðstellingu = reflexinn (hreyfingin = nystagmus)

Hárfrumur - týpa 1 og 2

Týpa 1: -Afferent, myelinseruð -Eins og innri hárfrumur í kuðung -Myndar um 90% taugaþráða n. vestibularis Týpa 2: -Efferent, ómyelinseruð -Eins og ytri hárfrumur í kuðung -Myndar um 10% taugaþráða n. vestibularis

Statíski hlutinn

Utriculus og sacculus = otolith organ: -Greina línulega hröðun -Þyngdarafl hefur áhrif -Utriculus á botninum, skynjar fram og aftur hreyfingu -Sacculus á hliðarvegg, skynjar upp/niður hreyfingu Macula: -Grunnhimna með hárfrumum -Kalkkristallar (otoliths) í gelatin mottu sem hreyfast með þyngdarafli og gelatínið fylgir með sem beygir skynhárin Kristallaflakk/stöðusteinaflakk kemur til vegna statíska hlutans

Svimi

Yfirleitt vegna ósamræmis í skynupplýsingum frá: -Augum -Jafnvægisskyni -Stöðuskyni Getur verið vegna of mikils áreitis eða of lítils, missterk boð frá hægri/vinstri Getur verið perifer (skemmd á eh í innra eyra) eða central (skemmd í heilastofni, litla heila eða tengslum)