Tvískinna 2 lokapróf
Náttúrulögmál og níddar hvatir (andstæður, þrá / ótti, hliðstæður)
Andstæða er það stílbragð að tengja saman andstæð hugtök, orð eða setningar. Eða orðasambönd sem merkja öfugt við hvort annað og eru oft látin standa saman til að skapa aukna áherslu. Þrá/ótti, Þráin er nauðsynleg fyrir alla framvindu lífsins en í of miklu mæli getur hún reynst varhugaverð. Tilheyrirr oft togstreitu á milli ljóðmælanda og viðmælanda. Þrá eða ótti koma oft fram sem togstreita í ljóðum t.d. í ljóðinu á fjórðu hæð við umferðagötu. Auglýsingar spila inn í þrá og ótta okkar. Hliðstæður er þegar tvennt eitthvað er borið saman en er samt ekki alveg eins, t.d. mjólkurferna og ísskápur.
Er rifrildi stríð? Er rifrildi dans? (bein mynd, samlíking, myndhverfing, persónugerving, lífgun, hluti fyrir heild)
Bein mynd er þegar enginn myndlíking er notuð og engin persónugerving, samlíking eða hvað annað. Samlíking er notuð til að varpa nýju ljósi á hluti og fyrirbæri og breyta þannig eðli þeirra. T.d. snjórinn er eins og flórsykur. Myndhverfing er þegar hlut eða lifandi verur er lýst sem eitthvað annað án þess að nota líkingarorð, t.d. snjórinn er flórsykur. Persónugerving er tegund af myndhverfingu þar sem dauðir, ópersónulegir hlutir eða fyrirbæri öðlast persónulega eiginleika. Lífgun er þegar dauðum hlut er gefið líf án þess að persónueinkenni fylgja með.
Fullfermi af laumufarþegum (merkingarauki / hugsanaromsa)
Einstaklingsbundnar tengingar sem vakna þegar við heyrum eitthvað orð. Hver og einn getur verið með mismunandi hugsunaromsa.
Hvaða skoðanir koma fram í kaflanum um unglingamál og þróun íslenskrar tungu?
Flest eldra fólk er á þeirri skoðun að unglingar eyðileggi tungumálið og þróun þess með enskuslettum, vitlausri beygingu, styttingu orða og röngu málfari. Höfundur nefnir hins vegar að unglingar hafi jákvæð áhrif á tungumálið með því að breyta því og gera það nútímalegra. Það er mikilvægt að tungumálið sé sveigjanlegt svo að tungumálið haldi áfram að þróast. Einnig breytist orðræða okkar eftir því sem við eldumst.
Og hvað á barnið að heita? (merkingarauki / hugsanaromsa)
Flest nöfn þýða eitthvað eins og Konráð er þýðir einhver sem ræður. En okkar eigin reynsla smíðar utan á það marga merkingarauka og með hverju orði fylgja hugsanaromsur.
Að hvaða leyti er tungumál okkar karllægt? Rökstyðjið með dæmum
Flest íslensk vinnuheiti eru karlkynsorð eins og t.d. flugmaður, ráðherra og leikstjóri. Þau eru ekki til í kvenkyni og það gæti mögulega verið ástæðan fyrir því að það eru fleiri karlmenn sem starfa í þessum stéttum. Samt sem áður hafa ýmis kvenkynsstarfsheiti verið færð yfir í karlkyn eins og hjúkrunarkona var breytt í hjúkrunarfræðingur og flugfreyja var breytt í flugþjónn.
Hvernig bregðast fyrirtæki, stjórnmálaflokkar og fleiri við slæmu umtali
Fyrirtæki reyna til dæmis að koma með góð tilboð til þess að draga athygli almennings frá einhverju neikvæðu umtali. Stjórnmálaflokkar og fleiri reyna að koma athygli fólks eitthvað annað og reyna að sýna fram á að þeir hafi eitthvað gott að bjóða. Þeir gætu til dæmis farið í góðgerðastarfsemi.
Móðir kær-Hugsanaromsa sem þróast
Ljóð eftir Birgi Svan Símonarson.Formlegt ávarð í titli, gæti verið hroki. Miklar tilfinningar eru í ljóðinu, t.d. ást erfiði og rómantík.Túlkun: Ljóðmælandinn talar til móður sinnar sem hefur ekki fengið mörg tækifæri í lífi sínu. Hún hefur alltaf unnið við skúringar eða þrif sem hefur komið í veg fyrir það að hún fái að upplifa drauma sína. Móðirin er mjög dugleg kona sem hefði getað lifað allt öðru lífi við aðrar aðstæður ef tækifæri á því hefði gefist.
Um ljósmynd-Bein mynd
Ljóð eftir Gyrði Elíasson. Túlkun: Ljóðið er hálfgerð mynd í orðum af ljósmynd af ýmsum hlutum, s.s. girðingu, manni og rós. Ljósmyndir lifa að eilífu eins og kemur fram í seinustu línu ljóðsins. Hér er dregin upp einföld, bein mynd án myndlíkinga til þess að skreyta ljóðið. Ljóðið er einfalt við fyrstu en flókið ef maður rannsakar það og spyr spurninga. T.d. hvar var maðurinn kvöldið áður og afhverju er hann með rós í munninum?
Til hvers vegna hvers - einmitt vegna þess ( ljóðræna tungumálsins)
Ljóð eru ekki úrelt heldur eru þau allt um kring eins og við heyrum í aulýsingum, tónlistarlögum og slagorðum nú til dags. Með tímanum erum við að nota frekar óvenjuleg orð þar að segja svokallað stafarugl það sem við skiljum hvorn annann án þess að orðið innihaldi alla stafina eins og ,, þú veist" hefur verið breytt í ,, þust" í daglegu tali. Það er eins og allir séu að drífa sig að tala.
Hvað er? (ljóðmælandi, yfirborðsmynd, sjónarhorn)
Ljóðmælandi er sá sem mælir fram ljóðið og sá sem stýrir sögunni. Yfirborðsmynd er allt sýnilegt í ljóðinu. Það sem er hér og nú fyrir verki og það sem er tekið fram og er sýnilegt. Allt í yfirborðsmyndinni ber merkingu. Sjónarhorn er hvað við sjáum í hverju sinni og það getur breyst með sjónarhorni mismunandi persóna.
Hver er ljóðmælandinn í ljóðinu svart og hvítt? Gerið grein fyrir andstæðunum í ljóðinu og því hvernig þær mynda togstreitu.
Ljóðmælandinn í þessu ljóði gæti verið kona sem er búin að missa fóstur og er að tala um aðra konu sem er búin að eignast barn. Andstæður:Svartur-Hvítur (mjólk) = Eitthvað drungalegt og dimmt - jákvætt, bjart og gott.Ég-Þú = Ég er slæmur, á bágt - Þú ert góður, lifir góðu lífi.
Inn á hvað stíla auglýsingar og hvert er helsta viðfangsefni þeirra?
Markmið auglýsinga er að selja fólki vörur og þjónustu sem eiga að bæta líf þeirra á einhvern hátt.
Hvaða áhrif hefur Megas haft á íslenska menningu?
Megas hefur haft mikil áhrif á marga rithöfunda og skáld nú til dags með óvenjulegri íslensku sinni. Hann hefur svo mikið vit á íslenskunni og málfarsreglunum að hann hefur fullt vald á því að beygja og teygja tungumálið eins og hann vill.
Krydd og fæðubótarefni (minni, vísun, allegóría)
Minni er grunnhugmynd að sögu, atburðum eða tengslum á milli persóna t.d. steríótýpur. Minni er notað aftur og aftur með nýju formi. Vísanir ganga út á það að fá lánaða speki með aþví að vísa í þekkt listaverk, kvikmynd eða bókmenntaverk. Notað til að víkka vídd og merkingu. Allegoría getur verið í sögum og ljóðum og þá fara fram tvær sögur samtímis. Allgeroía er t.d. notuð til þess að draga kaldhæðna mynd af þjóðfélagsástandi t.d. Animal Farm.
Hvað merkir orðið „síbylja" og hvernig er það sett saman?
Síbylja merkir stöðugt áreiti fjölmiðla á fólk með auglýsingum, tónlist, sjónvarpsefni sem dæmi. Eitthvað sem sí og æ bylur á fólki.
Útskýrið hugtakið „tvíhyggja".
Tvíhyggja er sú hugmynd að eitthvað tvennt sé gjörólíkt, andstæður.
Hvers vegna innihalda ljóð, auglýsingar og aðrir tjáningarmiðlar mörg sömu lögmál og lífið inniheldur?
Vegna þess að tungumálið og orðin eru hluti af lífinu, náttúrunni og gildum.
Hvers vegna eru fyrirtæki farin að beina auglýsingum sínum í auknum mæli að ungum börnum?
Vegna þess að ung börn eru farin að vera mikið á netinu og geta ráðið því sem foreldrarnir kaupa.
Lesið ljóðið Á fjórðu hæð við umferðargötu á bls. 109. Hver er ljóðmælandi? Skoðið myndmál ljóðsins. Hvaða togstreitu er að finna í ljóðinu?
Við ímyndum okkur að ljóðmælandinn sé ungt barn. Myndmál: Bílum er líkt við hræddar skjaldbökur eða mýs. Ljóðmælandinn segist vilja strjúka bílunum (skjaldbökunum). Togstreitan í ljóðinu felst í því að ljóðmælandinn vill fara út en getur það ekki.
Hvað þurfum við að vera meðvituð um þegar kemur að auglýsingum?
Við þurfum alltaf að horfa gagnrýnum augum á auglýsingar og hvaða áhrif þær hafa á okkur. Við þurfum virkilega að hugsa út í það hvort að varan sem við sjáum í auglýsingu sé nauðsynleg fyrir okkur og uppfylli okkar þarfir.
Hver er munurinn á samlíkingu og myndhverfingu?
Í myndhverfingu er búið að taka samlíkinguna út. Myndhverfing er sterkara myndmál vegna þess að þá eru ekki notaðar samtengingar. Einhverjir tveir hlutir eru settir saman og sagðir vera eitthvað annað en þeir eru. Dæmi: Þú ert ostur, himininn er glimmer.
Skilgreinið hugtakið bein mynd.
Þegar ekki er notast við myndmál eins og myndhverfingar og líkingar er talað um beina mynd. Skáldið setur fram einfaldar myndir sem að lesandinn ætti að skilja. Dæmi: Himininn er blár, fjöllin eru há.
Vinsældir íþróttagreina á borð við knattspyrnu hafa verið útskýrðar með því að segja að þær séu e.k. staðgengill fyrir stríð. Nefnið þrjú atriði sem renna rökum undir þetta.
Þegar verið er að lýsa íþróttaleikjum er oft notast við sömu orð og höfð eru um stríð eins og grimmd, berjast til síðasta blóðdropa og að leika á andstæðinginn. Í íþróttum er einnig mikil hætta á að slasast vegna andstæðingsins og það er mikil harka. Íþróttavöllur er eins og vígvöllur þar sem tvö lið takast á og berjast um sigur.
Hvernig geta stjórnmálamenn beitt orðræðu til að blekkja fólk?
Þeir geta notað flókin orð sem að flestir skilja ekki til þess að blekkja fólk með því að hljóma gáfulega og sannfærandi.
Útskýrið ádeiluna í ljóðinu HA/HA. Af hverju notar skáldið bókstafinn z af svo miklum ákafa?
Þetta ljóð lýsir sífelldum og stanslausum auglýsingum og efni sem dynur á fólki. Það er innihaldslaust og virkar allt saman voða jákvætt og æðislegt á yfirborðinu. Z-hljóðið er líklegast notað vegna þess að það gefur frá sér meira hljóð en s-hljóðið og er ákafara og æstara.
Kaflinn endar á stuttum skilaboðum frá Davíð. „Efastu, hugsaðu, spurðu." Hvað meinar hann með þessu?
Hann meinar að við eigum alltaf að hugsa vel út í það sem við heyrum og er sagt við okkur. Við eigum alltaf að horfa á auglýsingar með gagnrýnum augum og efast um gæði vörunnar sem er verið að auglýsa. Svo er alltaf gott að spyrja út í hluti sem maður er ekki viss um og vill vita meira um.
Hvað vill Davíð að þið sem lesendur gerið eftir lestur bókarinnar og hvers vegna?
Hann vill að við öðlumst meira frelsi til að gagnrýna og efast um það sem við sjáum og er sagt við okkur.
Hvert er hlutverk textasmiða og ljóðskálda á auglýsingastofum?
Hlutverk þeirra er að búa til vel heppnaðar auglýsingar og finna góð slagorð sem láta fólk vilja kaupa vöruna sem þeir eru að auglýsa.
Spliff, donk og gengja (orðræða, einkaorðræða)
Orðræða er útskýrt sem tungumál innan tungumálsins, táknkerfi sem stundum er aðeins opið fáum útvöldum, t.d. orðræða bókmenntafræðinnar, orðræða lækna osfrv. Einkaorðræða er eins og t.d. brandarar eða tilsvör sem bara ég og þú skiljum.
Hvað einkennir orðræðu fjölmiðla og auglýsinga að mati höfundar
Orðræða fjölmiðla og auglýsinga einkennist af því að vera gríðarlega jákvæð og yfirborðskennd. Þeir eru að reyna að selja fólki eitthvað með því að láta fólk halda að líf þeirra verði betra með því að kaupa vöruna og það verði hamingjusamara. Mikið er um slagorð, frasa, bros og hlátur í auglýsingum.
Hvernig tengjast hugtökin orðræða og vald? Nefnið þrjú dæmi um þjóðfélagshópa sem þurfa hver á sinn hátt að glíma við afleiðingar „neikvæðrar" orðræðu.
Orðræða sem fólk beitir getur borið með sér vald yfir öðrum, þegar orðræða er notuð til þess að útiloka einhvern eða halda honum í burtu. Öryrkjar þurfa til dæmis oft að þola neikvæða umræðu og fordóma. Þeir geta ekki unnið en fólk gagnrýnir þá og segir þá sníkja peninga af ríkinu o.fl. Innflytjendur eru einnig gagnrýndir og sagðir vera slæmir fyrir samfélagið þrátt fyrir að vinna sína vinnu og leggja sig fram. Einnig má nefna fatlaða í þessu samhengi.